काठमाडौं । सोमबार उपत्यकाको मौसम खराब थियो । झमझम् पानी परिरहेको थियो । सडकमा दुईपाङ्ग्रे सवारी चालकहरु अधिकांश रेनकोट ओढेरै गन्तव्यतर्फ हुइँकिदै थिए । साढे ३ बजेतिरको समय भएकाले पनि होला ट्राफिक जाम तुलनात्मक रुपमा कम थियो । 

त्यही झमझम् पानीकैबीच अचानक भक्तपुर जडिबुडी हुँदै कोटेश्वर्फबाट एकहुल किशोरहरु अर्धनग्न अवस्थामा हातमा भाटा र फलामका रड बोकेर सडक जाम हुनेगरी बानेश्वरतर्फ अघि बढे । उनीहरुको हर्कतले सडकका यात्रुहरुनै अलमलमा थिए । फिल्मी शैलीमा हातमा भाटा र फलामका रड बोकेका युवाहरु को हुन् ? कहाँ जान लागेका हुन् ? कसैले भेउ पाएका थिएनन् । 

सडकको छेउछाउमा हुने केहीले मोबाइलमा तस्बिर तथा भिडियो कैद गरे, सामाजिक सञ्जालमा राखे, सञ्चारमाध्यममा समाचार सार्वजनिक हुन थाले त्यसपछिमात्रै उनीहरु को रहेछन् भन्ने पत्तो भयो । 

बीचमा ६ जनाको समूहमा रहेका सशस्त्र प्रहरीले रोक्न खोजेको सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक भिडियोमा देखिन्छ । तर ठूलो संख्यामा रहेका बालबालिकाले उनीहरुमाथि ढुंगा प्रहार गरेपछि सशस्त्र प्रहरी भाग्न बाध्य भएका थिए ।

सडकमा निस्किएका बालबालिकाले देखाएको शैली अहिले सामाजिक सञ्जालमा ‘भाइरल’ नै छ ।  त्यसरी आतंक सिर्जना गर्दै हिँड्ने किशोरहरुको समूह भक्तपुर मध्यपुर ठिमी नगरपालिका–२ सानोठिमीस्थित बाल सुधार गृहमा राखिएका बालबन्दीहरु थिए ।

विभिन्न अपराध कसुरमा जेल सजाय तथा पुर्पक्षका लागि राखिएका उनीहरुले सोमबार भने सुधार गृहको मूल ढोकानै फोडेर बाहिर निक्के त्यो पनि रवाफका साथ । सुधार गृहबाट २ सय १२ जना किशोर भागेको उपत्यका प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीका एसएसपी दिनेशराज मैनालीले बताए ।

उनका अनुसार भागेकामध्ये अझै १४ जनालाई प्रहरीले नियन्त्रयामा लिन सकेको छैन ।  कोटेश्वरतर्फबाट आतंक सिर्जना गर्दै हिँड्ने समूहलाई भने बानेश्वर प्रहरीले तिनकुनेबाट नियन्त्रणमा लिएको थियो । भक्तपुर सुधार गृहभित्र कूल २ सय ५३ किशोर र ४२ किशोरी थिए । त्यसमध्ये २ सय २६ जना सोमबार एकाएक तोडफोड गर्दै भागेका हुन् ।

प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएकाहरुलाई काठमाडौंका विभिन्न प्रहरी थुना तथा ललितपुर प्रहरी परिसरको थुनामा राखेको छ ।  त्यसरी सुधार गृहका किशोरहरु भाग्नुको कारण भने रामेछाप मन्थली नगरपालिका–३ का कमल बस्नेतसँग जोडिएको छ ।

बलात्कार अभियोगमा २९ जेठ ०७७ देखि भक्तपुर बाल सुधार गृहमा राखिएका कमलको आइतबार मृत्यु भयो ।  तिघ्रामा पिलो निस्किएका कमललाई केही दिनदेखि ज्वरो आएको थियो । पिलोकै कारण ज्वरो आएको आशंका गरेको बाल सुधार गृहले आइतबार अलि असहज भएको देखिपछि भने उनलाई उपचारको लागि भक्तपुर नागरिक अस्पताल पुर्‍यायो ।

तर, अस्पताल पुर्‍याएको केही समयमै अस्पतालले उनलाई मृत घोषणा गर्‍यो । कमलको मृत्युको खबरले बालसुधार गृहका अन्य बन्दीहरु आक्रोशित भए । बाल सुधार गृह प्रशासनले कमललाई समयमै अस्पताल नलगेको आरोप उनीहरुको छ ।

आइतबारदेखिनै अशान्त भएको बालसुधार गृहका बन्दीहरुले सोमबार भने सुधार गृहको सुरक्षामा खटिएका प्रहरीलाई कुटपिट गरे ।  गेट फोरेर सडकमा निस्किए । सुधार गृहको सुरक्षामा प्रहरी नायब निरीक्षक (सई) को कमाण्डमा २२ जना प्रहरी खटिएका थिए ।

उनीहरुलाई कुटपिट गरेर बालबन्दी भागेको सुधार गृहका प्रशासन प्रमुख केशव सुवालले बताए ।

उनी भन्छन्, “कमललाई सामान्य ज्वरो आएको थियो । हामीले उनका आफन्तलाईसमेत उनको स्वास्थ्यबारे जानकारी गराइसकेका थियौँ । उनको त्यही कारण मृत्यु होला भन्ने कल्पना गर्न सकिने कुरा नै थिएन । तर, आइतबार एकाएक गाह्रो भयो भनेपछि अस्पताल लिएर गएका थियौँ । तर, घटना घट्यो ।”

बालसुधार गृहभित्र बालिग
सोमबार बाल सुधार गृह तोडफोडको मूख्य योजनाकारहरु भने बाल सुधार गृह भित्र रहेका बालिगहरु रहेको खुलेको छ । सुधार गृह भित्र रहेका कूल २ सय ५३ मध्ये एक सय ३१ जना भने बालिग भइसकेकोे सुधार गृहका प्रशासन प्रमुख केशव सुवालले जानकारी दिए ।

“१८ वर्षमुनिका बालकलाई राखेर उनीहरुको भविष्य सुधार गर्ने ठाउँमा २२–२५ वर्षकै युवाहरु राखिएको छ । त्यसैको परिणाम हिजोको घटना हो,” सुवालले भने । उनका अनुसार जघन्य अपराधमा दोषी ठहर भएका बालकहरु लामो समय जेल बस्नु पर्ने र १८ वर्ष पूरा हुँदा पनि अन्य जेलमा सरुवा नहुँदा उनीहरु बालसुधार गृहमै राखिएको छ ।

बाल सुधार गृहभित्र बलात्कार, हत्या लागूऔषध अपराधमा जेल सजाय भएका अधिकांश बालक छन् । आइतबार मृत्यु भएका कमलसमेत २० वर्षका थिए । उनले रामेछापकै एक पाँचवर्षीया बालिकालाई बलात्कार गरेको अभियोगमा सुधार गृहमा राखिएको थियो ।

सुधार गृह तोडफोड गरेर भागेकालाई नियन्त्रणमा लिन उपत्यकाका प्रहरी कार्यालयले ललितपुर र काठमाडौंबाटसमेत प्रहरी भक्तपुर पठाउनु परेको थियो ।

प्रहरीले बनायो छानबिन गर्न समिति

घटनाको छानबिन गर्न उपत्यका प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीले छानबिन समिति बनाएको छ ।  उपत्यकाकै सुधार गृहबाट प्रहरीलाईसमेत घाइते बनाएर तोडफोड गर्नु र भाग्नुले प्रहरीको सुरक्षा व्यवस्थामाथि नै प्रश्न उठेको छ ।

यद्यपी बाल सुधार गृहमा खटिने प्रहरी कर्मचारीलाई हतियार बोक्नसमेत अनुमति हुँदैन ।  त्यसैको फाइदा उठाएर थुनुवा बालकले प्रहरी र सुधार गृहका कर्मचारीमाथि आक्रमण गरेर भाग्न सफल भएको भक्तपुर प्रहरीको भनाइ छ ।

घटना के कारण प्रहरीको कन्ट्रोल बाहिर जान पुग्यो भन्ने विषयमा छानबिन समिति बनेको उपत्यका प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीका एसएसपी दिनेशराज मैनालीले बताए । कार्यालयकै अर्का एसएसपी ओमबहादुर रानाको नेतृत्वमा एकजना एसपी जनकबहादुर शाही र एक जना निरीक्षक शंकर आचार्य रहने गरी समिति बनेको हो ।

त्यस्तै भक्तपुर प्रशासनले पनि घटनाको छानबिन गर्न सहायक जिल्ला अधिकारी डोरेन्द्र निरौलाको नेतृत्वमा छुट्टसमिति बनाएको छ । भक्तपुर बाहेक मोरङ, कास्की, बाँके, मकवानपुर, डोटी, पर्सा र रूपन्देही गरी ८ जिल्लामा बाल सुधारगृह सञ्चालनमा छन् ।