काठमाडौं । गएको मंसिर ४ को प्रतिनिधि सभा निर्वाचनमा जनता समाजवादी पार्टी (जसपा)का अध्यक्ष उपेन्द्र यादव सप्तरी क्षेत्र नम्बर २ बाट दोब्बर बढी मतान्तरले पराजित भए । 

पहिलोपटक संदीय राजनीतिमा होमिएका जनमत पार्टीका अध्यक्ष चन्दकान्त (सीके) राउतसँग उनी १८ हजार ६३ मतान्तरले पराजित भएका थिए । उक्त निर्वाचनमा राउतले ३५ हजार ४२ ल्याउँदा यादवले १६ हजार ९७९ मत पाएका थिए । 

उनै यादव पाँच महिनापछि हुन लागेको उपनिर्वाचनमा बारा क्षेत्र नम्बर २ बाट उमेदवार बनेका छन् । 

बारा–२ बाट चुनाव जितेका जसपाकै सांसद रामसहायप्रसाद यादव उपराष्ट्रपति चुनिएपछि रिक्त पदमा आगामी वैशाख १० गते उपचुनाव हुँदै छ । 

चार दलको साथले अंकगणितमा ढुक्क यादव

मंसिर ४ को निर्वाचनको परिणाम हेर्ने हो भने यादव अंकगणितका हिसाबले ढुक्क छन् । मंसिर ४ को निर्वाचनअघि सत्ता गठबन्धनमा रहेको जसपाले चुनावी भागबन्डा नमिल्दा प्रतिपक्षी नेकपा (एमाले)सँग गठबन्धन गरेको थियो । एमालेको मात्रै साथ पाएको जसपाले तत्कालीन सत्ता गठबन्धनलाई पराजित गरेको थियो ।

बारा–२ मा जसपाका रामसहायप्रसाद यादव १३ हजार ८२२ मत ल्याएर निर्वाचित भएका थिए । गठबन्धनका उमेदवार नेकपा (माओवादी केन्द्र)का उमेदवार शिवचन्द्र कुशवाह १३ हजार ४६८ मत पाएका थिए । कुशवाह ३५४ मतान्तरले मात्र पराजित भएका थिए । 

उपचुनावअघि नै गठबन्धनमा फेरबदल भइसकेको छ । सत्ता साझेदार दलहरू ९ वटा रहे पनि उपचुनावमा पाँचदलीय गठबन्धन बनेको छ ।

अहिले यादवलाई नेपाली कांग्रेस, ‍माओवादी केन्द्र, नेकपा (एकीकृत समाजवादी), लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी (लोसपा)को साथ छ । 

मंगलबारमात्रै कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा, प्रधानमन्त्री एवं माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड' र एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल, र जसपा अध्यक्ष यादवले संयुक्त विज्ञप्ति जारी गर्दै साझा उमेदवारलाई निर्वाचित गर्न आह्वान गरेका छन् । बारा–२ मा गठबन्धनबाट यादव साझा उमेदवार बनेका छन् ।

समानुपातिक मतलाई दलले प्राप्त गर्ने मतको रूपमा लिइन्छ । चार महिनाअघि भएको चुनावको यो क्षेत्रको मत हेर्ने हो भने यादव अंकगणितमा सुरक्षित देखिन्छन् ।

यहाँ समानुपातिकतर्फ सबैभन्दा धेरै मत जसपाले नै पाएको थियो । उसले १३ हजार २४२ मत पाएको थियो । दोस्रो दलको रूपमा कांग्रेसले ११ हजार १७९ मत पाएको थियो । लोसपाले चार हजार २३५ मत पाएको थियो । माओवादीले तीन हजार २६५, एकीकृत समाजवादीले एक हजार ९९६  प्राप्त गरेका थिए । पाँच दलको मतलाई जोड्ने हो भने ३३ हजार ९१७ मत छ ।

तर, मंसिर ४ को निर्वाचनमा फराकिलो हार बेहोरेका यादव ढुक्क नदेखिएको गठबन्धनका एक नेता बताउँछन् । 

“मंसिर ४ गतेको चुनावको यहाँको परिणाम हेर्दा उहाँलाई सजिलै पर्ने जस्तो देखिन्छ । तर, सप्तरी–२ को नतिजाले अहिले उहाँ ढुक्क जस्तो देखिनुभएको छैन,” ती नेताले बाह्रखरीसँग भने ।

पहिलोपटक संसदीय चुनावमा होमिएका सीकेले भारी मतान्तरले यादवलाई पराजित गरे । उनै राउत यादवलाई संसद् छिर्न जसरी पनि रोक्न चाहन्छन् । उनले यादवलाई 'फिरंगी उमेदवार'को संज्ञा दिइरहेका छन् ।

मंसिर ४ को चुनावमा पराजित माओवादीका कुशवाहलाई पार्टीमा भित्र्याएर टिकट दिएका छन् । राउत कुशवाहलाई जिताउन मतदाताका घरदैलोदेखि खेतसम्मै पुगिरहेका छन् ।

उपेन्द्र र सीकेको प्रतिष्पर्धा !
'स्वतन्त्र मधेस'को हुनुपर्ने माग राख्दै आएका सीके ०७५ फागुन २४ गते  केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारसँग ११ बुँदे सहमति गरेर खुला राजनीतिमा आएका थिए । मंसिर ४ को पहिलो चुनावमा नै जनमत पार्टीले प्रतिनिधि सभाको प्रत्यक्षतर्फ एक सिट र समानुपातिकतर्फ पाँच गरी कुल ६ सिट जित्यो ।

उनले पुराना दलहरू जनताको पक्षमा नउभिएको भन्दै आफू राजनीतिमा आएको बताएका थिए । सीके पुराना पार्टीलाई पन्छाएर मधेसको राजनीतिमा उदाउन खोजिरहेका छन् । बारा क्षेत्र नम्बर २ मा मंसिर ४ को निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ जनमतका उमेदवार राजेश साहले दुई हजार ७२५ मत ल्याएका थिए । समानुपातिकतर्फ यो क्षेत्रमा चौथो बनेको उक्त दलले आठ हजार ८४६ मत प्राप्त गरेको थियो । 

पटक–पटक पार्टी टुक्रिँदा पनि उपेन्द्र यादव नेतृत्वको जसपाले मंसिर ४ को निर्वाचनमा १२ सिट जितेको छ ।

०६३/०६४ पछि मधेसमा उदाएका यादव ०६४, ०७० र ०७४ को चुनावबाट लगातार संसद् छिरे । उनी ०६४ सालको पहिलो संविधान सभा निर्वाचनमा मोरङ–५ र सुनसरी–५ क्षेत्रबाट निर्वाचित भएका थिए । ०७० सालको दोस्रो संविधान सभामा मोरङ–५ बाट पराजित भएका उनी सुनसरी–५ बाट निर्वाचित भए । ०७४ मा सप्तरी–२ बाट निर्वाचित भए ।

०७९ मंसिर ४ को निर्वाचनमा सप्तरी–२ बाट पराजित भए । संसद् छिर्ने हुटहुटीलाई पूरा गर्न उनले विश्वासपात्र रामसहायलाई उपराष्ट्रपति बनाएका छन् । 

बारा–२ को चुनावलाई उपेन्द्र र सीकेको अस्थित्वको टक्करको रूपमा हेरिएको छ । विश्लेषक डा. विजयकान्त कर्ण मधेसको नेता को बन्ने भन्ने प्रतिष्पर्धा चलिरहेको बताउँछन् । संविधान संशोधन, नागरिकताका विषय ओझेलमा परेको र नेता भन्ने होड चलिरहेको उनको भनाइ छ ।  

“मधेसको नेतृत्व कसको हातमा भन्ने प्रतिष्पर्धा भइरहेको छ । मधेसको नेता बन्न सीके राउत कसरत गरिरहनुभएको छ । सीके राउतजी मधेस आन्दोलनको विरोधमा हुनुहुन्थ्यो । संघीयताको विरोधमा नै हुनुहुन्थ्यो । मधेसको स्वतन्त्र देश बनाउनुपर्छ भनेर लाग्नुभएको थियो,” उनी भन्छन्, “अहिले केही कुरा स्वीकार गरेर राजनीतिमा हुनुहुन्छ । त्यतिबेला उपेन्द्र यादव र महन्थ ठाकुर संघीयता, संविधानमा मधेसका मुद्दाका लागि लडिरहेका थिए । अहिले मधेसको मुद्दा, संविधान संशोधन, नागरिकता विधेयकसँग सम्बन्धित छैन । मधेसको नेता को हुन्छ भन्ने मात्रै छ ।” 

उपेन्द्रलाई फेरि हराएर मधेसको ठाउँ लिने पक्षमा सीके देखिएको कर्ण बताउँछन् ।

“मधेसमा उपेन्द्रजीलाई हराउन सकेँ भने त्यसले ठूलो स्पेस दिन्छ भनेर लागिरहनुभएको छ । तर, उहाँले उमेदवार त्यस्तो खोज्न सक्नुभएन । शिवचन्द्रजी एउटै पार्टीमा अडिएका नेता होइनन् । गठबन्धनमा पनि एक्लिनुभएको छ  । गठबन्धनमा स्पेस क्रियट गर्न सक्नुभएको छैन,” उनले बाह्रखरीसँग भने । 

एमाले र रास्वपाको अवस्था कस्तो ? 
मंसिर ४ को चुनावमा जसपालाई सघाएको एमालेले बारा क्षेत्र नम्बर २ मा अहिले आफ्नै उमेदवार उभ्याएको छ । पार्टीका पोलिटब्युरो सदस्य एवं पुरुषोत्तम पौडेल उमेदवार छन् । एमालेले यो क्षेत्रमा ०४८ र ०५६ पछि चुनाव जित्न सकेको छैन । सोमबार उमेदवारी दर्तापछि उमेदवार पौडेलले अहिलेको चुनाव जित्ने संकेत देखिएको बताएका छन् ।

बाह्रखरीसँगको कुराकानीमा उनले आफूले चुनाव जितेर चमत्कार गर्ने दाबी गरे । मंसिर ४ को चुनावमा एमालेले यो क्षेत्रमा समानुपातिकतर्फ ९ हजार १९३ मत ल्याएको थियो । यो क्षेत्रमा समानुपातिकतर्फ मत पाउने एमाले तेस्रो दल हो । 

मंसिर ४ को चुनावबाट उदाएको दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)को उमेदवारको पनि यो क्षेत्रमा चर्चा छ । मंसिर ४ को चुनावमा रास्वपाले प्रत्यक्षतर्फ सात सिट जित्दै २० सिट ल्याएको थियो । बारा–२ मा भने प्रत्यक्ष उमेदवारी दिएको थिएन् ।

उक्त क्षेत्रमा रास्वापाले एकहजार ४५५ मत ल्याएको निर्वाचन आयोगको तथ्यांकले देखाउँछ । बारा–२ मा रास्वपाले पूर्वडीआईजी रमेश खरेललाई उमेदवार बनाएको छ । नेपाल सुशासन पार्टीको तर्फबाट उमेदवार बनेका खरेल मंसिर ४ को निर्वाचनमा काठमाडौं क्षेत्र नम्बर १ बाट पराजित भएका थिए । उनै खरेललाई रास्वपाले उमेदवार बनाएको छ । 

'उपेन्द्रका प्रतिष्पर्धी कमजोर देखिए'
विश्लेषक कर्ण उपनिर्वाचनमा जसपा अध्यक्ष यादवलाई उपनिर्वाचनमा चुनौती कम भएको बताउँछन् । राष्ट्रिय नेताका हिसाबले पनि उनको पक्षमा मतदाता जान सक्ने आकलन उनको छ । 

“उपेन्द्रजीको विरुद्धमा काउन्टर अलायन्स बन्न सकेन । शिवचन्द्र कुशवाह माओवादीबाट लडेका थिए । उनको पुरानो पार्टी (माओवादी)ले उपेन्द्रलाई सहयोग गरेको छ,” कर्णले भने । 

चुनाव क्षेत्र नेपाली राजनीतिमा नौलो कुरा नभए पनि पार्टीबाटै प्रतिष्पर्धी नेताहरूले त्यो विषय उठाउन सक्ने कर्णले बताए । यादवको पक्षमा गठबन्धका शीर्ष नेताहरूबीच सहमति हुँदैमा मत ट्रान्सफर भने नहुने उनको भनाइ छ । तर, उपनिर्वाचनमा उपेन्द्रका प्रतिष्पर्धी कमजोर भएको दाबी गरे ।  

“दलहरूको एकता हुने बित्तिकै मत ट्रान्फर हुँदैन । कांग्रेस, माओवादीका कार्यकर्ताहरूले कति सहयोग गर्छन हेर्नुपर्नेहुन्छ,” उनले बाह्रखरीसँग भने, “स्थानीय चुनावमा जसपाले राम्रै सिट ल्याएको रहेछ । उपेन्द्रजीको प्रतिष्पर्धी चर्चित भएनन् । उहाँको तुलनामा कमजोर देखिए ।”