गएको केही साता मेरो दिनचर्या थापाथलीस्थित बाह्रखरीको कार्यालयबाट बल्खु पत्रकारिताको डिन कार्यालय र बल्खुकै त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) कार्यालय आउनुजानु हुन पुगेको थियो । 

यो दौडधुप आफूले मेहेनतसाथ पढेर पास भएको प्रमाणपत्र लिनलाई थियो । कहिले कोरोनाका कारण सेवा ठप्प त कहिले कार्यालय समयमा नै कर्मचारी नभएर त कहिले एकदिन फर्म बुझाउने अनि अर्को दिन लिन जाने नियमको चपेटामा त्रिविका विद्यार्थीहरुसँगै म पनि परेँ ।

बल्लतल्ल चारपटकको आउजाउमा मैले मेरो स्नातकोत्तरको तीन सेमेस्टरको ग्रेड सिट पाएँ । हुन न मजस्ता विद्यार्थीले यो दुःख पाउनुमा त्रिविको गैरजिम्मेवार  कार्यशैली अनि कर्मचारीको मात्रै नभएर आफ्नै कलेजको कारण पनि थियोे । शोधपत्र (थेसिस) बुझाउने म्याद नसकिँदै विद्यार्थीको ग्रेड सिट जतनका साथ राख्न नसक्ने कलेजकै कारण मैले यति धेरै दुःख खेपेँ । अर्को मैले पनि समयमा नै लिनुपर्ने थियो कि ? तर प्रत्येक सेमेस्टरको ग्रेड सिट त्यहीबेला कलेजमा नै पाइन्छ भन्ने जानकारी मलाई थिएन ।

सायद, धेरैलाई नहोला । नत्र त थेसिस सकेर कलेजमा जाँदा प्रसाशनका सम्बन्धित कर्मचारीले अब अरु विद्यार्थीहरुजस्तै तपार्इँ त्रिविमा नै जानुपर्छ नभन्नु पर्ने हो । 

निजी कलेजमा पढेको भए यति धेरै झन्झट सहनुपर्ने थिएन कि ! ग्रेड सिट त धन्नले पाएँ । तर, मजस्तो त्रिविका विद्यार्थीले यति सजिलै झन्झट मुक्त हुन कहाँ पाउनु  ?  कामवश बिहान ८ बजे नै घरबाट हिँडेको मैले त्यो दिन २ बजे ग्रेड सिट हातमा पर्दा समेत एक कप कालो चियाबाहेक केही मुखमा हाल्न पाएको थिइन । त्यो पनि अफिसमै ११ बजे चियाको समय भएकाले मात्रै मुखमा परेको थियो ।  

तैपनि भोको पेटको बेवास्ता गर्दै म हतारहतार ग्रेड सिट लिएर बल्खुस्थित परीक्षा नियन्त्रण कार्यालय पुगेँ । ग्रेड सिट नै चारपटकमा बल्ल हात परेका कारण म ट्रान्सक्रिप्टका लागि फेरि अर्को दिन आउँला भन्ने अस्वथामा नै थिइन । 

ट्रान्सक्रिप्ट लिन गेटभित्र मात्रै के पसेको थिएँ गेटको थोरै परसम्मै उभिरहेको लामो लाइन देखेँ । बिचरा मेरो भोको पेटले बेस्कन कुरुरु गरे हार मानेको संकेत दियो । तर पनि म हार मान्न चाहन्न थिएँ र हतारहतार माथि सोधपुछ कक्षमा गएर पत्रकारिताको स्नातकोत्तरको ट्रान्सक्रिप्टको फर्म लिएर भरी लाइनमा बस्न जान दौडिएँ । 

त्यहाँ दुईवटा काउन्टर थियो, एउटा ग्लोबल आईएमई बैंक अनि अर्को नेपाल राष्ट्र बैंकको । हुनत त्रिविले विद्यार्थीकै सजिलोका लागि त्यहीँ बैंकको सुविधा मिलाएको होला । तर, मलगायत त्यहाँ पुगेका विद्यार्थीलाई भने त्यो सुविधा नभएर घाँडो थियो म गलत नहुँला । 

किनभने, त्यहाँ आएका धेरैजसो जागिरेहरु नै थिए । म पो पत्रकारितामा थिएँ र अफिस समयमै सजिलै ४–५ पटक पनि त्रिवि आउजाउ गर्न सहज भयो । तर, बैंक वा अरु निजी कार्यालयका जागिरेले मेरोजस्तो सुविधा कहाँ पाउँथे र ? 

एकजना करिब ४० वर्ष कटिसकेजस्तो देखिने महिला उनकै अगाडि लाइनमा बसेका युवकसँग गुनासो पोख्दै थिइन् – “आज त अफिस पूरै बिदा लिएर आएको । कि पूरै दिन बिदा लिनुप¥यो नभए आधा बिदा लिन एकपटक अफिस पुग्नु पर्‍यो । आधा बिदा दिनुभन्दा पूरै बिदा लियोस्जस्तो गर्छन् हाकिमले । यो त्रिवि आउनलाई जहिले पनि एकदिनै छुट्याउनुपर्ने ।”

करिब ३०–३५ जना भएको लाइनको म अन्तिमबाट दोस्रो थिएँ । अगाडिको त्यत्रो लाइन देखेर मलाई अत्यास लागिसकेको थियो । त्यसमाथि भोक अनि अफिसमा जहिले त्रिवि जान्छु भनेर कतै अन्तै गयो कि ? काम ठगेको हो कि भन्लान् भन्ने चिन्ता ! त्यसैले सोचेँ यो लामो लाइनको फोटो भिडियो खिच्छु अनि अफिसमा देखाउँछु नभए ‘टिकटक’मा हालिदिन्छु । 

म मेरो लाइन अगाडिका युवकलाई मेरो ठाँउ रुँगिदिन भन्दै भिडियो खिच्न अगाडि गएँ । म बसेको नेपाल राष्ट्र बैंकको अनि उता ग्लोबल आईएमई बैंकको लाइनको तस्बिर खिचेर आउँदासम्म मेरोपछाडि अरू १० जना थपिइसकेका रहेछन् । 

मैले भिडियो खिचेको देखेरे मेरो पछाडिकाहरुले मलाई केही केरकार पनि गरे र म पत्रकार भएको जसै थाहा पाए आआफ्नो पीडा पोख्न थाले । 

एमपीएको फर्म भर्नका लागि आएका उमेरले करिब ४०–५० का जस्तो देखिने एक विद्यार्थीले अघिदेखि कता बिसाऊँ कता बिसाऊँ भन्ने भैरहेको उनको गुनासोको भारी मेरै पोल्टोमा बिसाए – “अहिले अनलाइनको जमाना छ । तर, तीन घन्टा लाममा बसेर फर्म भर्न पैसा बुझाउनुपर्ने बाध्यता छ । हामी (विद्यार्थी)लाई दुःख दिएर यो त्रिविले के पाउने ? यस्तो कहिले सुध्रिने ?” 

यी त प्रतिनिधि पात्रमात्रै हुन् । करिब ३०–४० जनाको लामो लाइनमा उभिएर आफ्नो पालो कुरिरहेका हरेक विद्यार्थीको गुनासो अनि जिज्ञासा एउटै सुनिन्छ, त्रिवि कहिले सुध्रिने ?, विद्यार्थीलाई कति दुख दिने ?

बैंकहरु डिजिटल प्रविधि आत्मसात गर्दै दिनानुदिन ग्राहकलाई भर्चुअल सेवा दिने प्रयासमा छन् । हरेक बैंकले आफ्ना ग्राहकलाई क्यासलेस पेमेन्टका लागि हौसाइरहेका छन् । आज तपाईँ मल रेस्टुराँदेखि सानो पसलमा जाँदा पनि फोन पे, मोबाइल ब्यांकिङको सुविधा सजिलै लिन पाउनुहुन्छ । 

व्यवसायीहरु पनि त्यो नोट गनेर बस्नुभन्दा क्यासलेस कारोबारमा नै सजिलो मान्छन् । 

प्रविधिले कति धेरै कोल्टे फेरि सकेको छ भने हिजो पर्स घरमै बिर्सदा लजास्पद महसुस गर्नुपर्ने थियो भने आज तपाईँको गोजीमा एक सुको नहुँदा पनि तपार्इँले मोबाइल फोनबाटै फोन पे गरेर सजिलै क्यासलेस कारोबार गर्न सक्नुहुन्छ ।

परन्तु, दिनहुँ हजारौं विद्यार्थी आउजाउ गरिरहने त्रिविले भने अझै विद्यार्थीलाई ५ सय, १ हजार तिराउन पनि घन्टौंको लाइनमा राखेर दुःख दिने गरेको छ । 

“पहिलो त सामाजिक दूरी पनि छैन । अर्कोे बैंकको काउन्टर पनि एउटामात्रै छ । आफुले मेहेनतका साथ पढेर पास गरेको प्रमाणपत्र लिन पनि घन्टौं लाइनमा बस्नु परिरहेको छ,” झापा घर बताउने विक्रम खड्का पनि मलाई नै आफ्नो बाध्यता पोखिरहेका थिए – “हजार, दुई हजार तिर्नका लागि पनि यत्रो लाइन । यो त्रिविमै आउनका लागि हामीले एकदिन नै लगाएर आउनु परेको छ । यो सिस्टम त भएन ।” 

उनी साथीको* सर्टिफिकेटका लागि आएका रहेछन् । उनीहरुको पीडा सुन्दासम्म मेरो एक कप कालोचियाको भरमा बसिरहेको पेटलाई अब मैले अन्याय गर्नुहुँदैनजस्तो लाग्यो र केही कच्याकुचुक खाएर लामको त्यही ठाँउमा बस्न आउने सर्त अनि सम्झौता सहित म नजिकैको खाजा पसलमा गएँ । 

खाजा पसलमा एक प्लेट चाउमिनका लागि मैले त्यो आन्टीलाई ५ पटक त छिटो है आन्टी मेरो पालो आइसक्यो होला भन्दै छिटो ल्याइदिन आग्रह गरिरहेँ । 

साँच्चै यस्तो डिजिटल युगमा त्रिविले किन यो प्रविधिलाई आत्मसात गर्न नसकेको होला ? के त्रिविले यस विषयमा आजसम्म सोच्न जरुरी नठानेकै होला त? खाजा खाँदैगर्दा मेरो मनमा प्रश्नहरु उब्जिन थाले । फेरि अर्को मनले जवाफ फर्काइहाल्यो, “सोही बैंकको त्रिविभन्दा बाहिरको शाखामा गएर पैसा जम्मा गर्छु भन्दा त हुँदैन भन्ने त्रिविले कहाँ डिजिटल पेमेन्टसम्म जाने आँट अनि सोच गर्छ होला ?”

झट्टै आउँछु भनेर गएको म आधा घन्टा लगाएर खाजा खाएर आउँदासम्म पनि पालो आउने अत्तोपत्तो थिएन । त्यो बेलासम्म म लाइनको ठ्याक्कै बीचमा पुगिसकेको रहेछु । अनि मेरो पालो राखिदिएकोमा धन्यवाद भन्दै फेरि तिनै एकछिन भेटेका साथीहरुसँग कुरा गर्न थालेँ । आखिर पत्रकार जो परियो, गफिन उत्तिकै मन लाग्ने । 

अघिको खड्कासँगै आएका उनको अर्को साथी विष्णुबहादुर रोकायाले मेरो ठाँउ कुरिदिएको गुन सम्झाउँदै भन्न थाले – “तपार्इँको लागि यहाँ म दुईतीन जनासँग झगडा गरिसकेँ” त्यसरी पठाएर फेरि त्यही लाइनमा कहाँ बस्न पाइन्छ भनेका रहेछन् उनीहरूले । अनि मैले हाँस्दै भनेँ, “हो र ? तपार्इँलाई विशेष धन्यवाद है, के गर्नु त बिहानदेखि भोकै भएकीले सहनै नसकेर गएको । यस्तै  छ त्रिविको ताल के गर्नु त ? ”

मेरो कुरा भुइँमा खस्न नपाउँदै उनले गम्भीर प्रश्न तेस्याउँदै भने – “नेपालीहरु बेरोजगार छन् जति बसे पनि भइहाल्छ नि भन्ने सोचेका हुन् कि ?”

लाइनमा उभिँदाउभिँदै गाह्रो भएछ कि कसो एकजना यसो भित्तामा अडेस लगाउँदै बोल्न थाले, “तीनवटा झ्याल छ तर काम भने एउटाबाट मात्रै भइरहेको छ । यो तीनवटै काउन्टरबाट गरेको भए पनि यतिधेरै बेर त लाग्दैन थियो नि । यसो काउन्टर संख्या अनि कर्मचारी बढाउनु नि ।” 

उनको जवाफमा अघि एमपीएको फर्मका लागि आएका अधबैसेँले जवाफ भने – “हो बढाइदिए त हुने अझ जुन ब्रान्चमा गएर तिर्दा पनि हुने गर्नुपर्ने हो । हामी हाम्रो पायक परेको बैंकमा तिरेर यता रसिद लिएर आफ्नो डकुमेन्टमात्रै लिन आउथ्याँै । तर के गर्नु त्यसो गरे भने यिनले  कमिसन पाउदैनन् कि ? अनि कहाँ दिन्थे त अरु ब्रान्चबाट तिर्न ।”

भनिन्छ नी गन्तव्यको नजिकनजिक पुग्न थालेसँगै हतास, उत्साह झनै बढ्न थाल्छ । त्यसैगरी जति हामी काउन्टरको नजिक पुग्यौँ मेरो पछाडिकाहरु बीचमा कोही पस्न खोजेजस्तो गर्नेहरुलाई कराएर निकालिहाल्थे । यतिमात्रै कहाँ हो र कोही पैसा तिरेर गैसकेकाहरु पनि केही नमिलेर यसो काउन्टरको झ्यालमा चियाउन पुगेका भने उहीँ पुगेर कहाँ बीचमा छिरेको भन्नै पुग्थे । 

अन्ततः करिब तीन घन्टाको लाममा बसेपछि मेरो पालो आयो र म ७५० रुपैँया सहित फर्म बुझाएको रसिद र ट्रान्सक्रिप्टको लागि आवश्यक कागजात बुझाउँदै पीडा र आक्रोश पोख्नेहरूको कथा अवश्य छाप्ने आश्वासन दिएर बाग्मती करिडोरको बाटो हुँदै कार्यालय फर्केँ । 

साँच्चै कुनै दिन सुध्रेला त त्रिवि ?

* सच्याइएको । सर्टिफिकेटमात्रै हुनुपर्नेमा अन्यथा भएकाले सच्याइएको छ ।