site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
देश
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
 नर्सका लागि हरेक बिरामी नै उसको मन्दिर हो 
SkywellSkywell

ठमेलमा जन्मेकी उनको बाल्यकाल त्यसै क्षेत्रमा बित्यो । उनको घरमा पठन पाठनको वातावरण राम्रो थियो । उनका पिताजीले संस्कृत पढेका थिए । आमा सामान्य साक्षर मात्रै भए पनि आफ्ना सन्तानलाई पढाउनु पर्छ, उच्च शिक्षा दिलाउनु पर्छ भन्ने विषयमा स्पष्ट थिइन् ।

उनको ध्यान छोराछोरीहरूको पढाइमा धेरै थियो । उनकी आमा महिला शिक्षाप्रति उदार थिइन् । आमा जहिले पनि ‘महिलाले पनि पढ्नु पर्छ । पढिलेखी ठूलो मानिस बन्नुपर्छ, भन्नु हुन्थ्यो’ उनले सुनाइन् ।

यसले सधैँ शशिकला सुब्बा (७६) लाई पढाइप्रति उत्साही बनायो । आमाको वचनले उनलाई सधैँ घचघच्याइ रह्यो । भन्छिन्, ‘‘आमा मेरो पहिलो शिक्षक ।’’ उहाँकै प्रेरणाले आफू आज यो स्थानमा आएको उनी गर्वका साथ सुनाउँछिन् ।

KFC Island Ad
NIC Asia

मंगलबार सहकर्मी सुनील प्रधानसँग वरिष्ठ स्वास्थ्यकर्मी (नर्स) तथा सुषमा कोइराला नर्सिङ्ग क्याम्पसकी पूर्व क्याम्पस प्रमुख शशिकला सुब्बाको निवास पुग्दा उनले आफू आमाको विशाल सोचका कारण नै यहाँ पुगेको बताइन् । 

उनले भनिन्, “आमामा त्यो दृष्टिकोण कसरी आयो ? मलाई थाहा छैन ! हामी सम्पन परिवारका नै थियौं, उतिखेर । खान लाउन कमी थिएन । आमामा महिलाले पनि पढ्नु पर्छ भन्ने सोच सधैँ रह्यो ।” आमामा रहेको सोही तत्त्वज्ञानले शशिकलाको भविष्य उज्यालो हुँदै गएको थियो । 

Royal Enfield Island Ad

तत्कालीन समयमा परिवार नियोजनको चलन थिएन । जति बच्चा भए पनि भगवान्ले दिएको हात थाप्नै पर्छ भन्ने हुन्थ्यो । सायद धेरै सन्तान जन्माउनुको पीडा आमाले भोगेकै कारण, छोरीलाई पनि शिक्षित बनाउनु पर्छ भन्ने सोचाइ आएको हुनुपर्छ, उनी भन्छिन् । 

त्यसबेला सेन्टमेरिज र सेन्ट जेभियर्स स्कुल गोदावरीमा थिए । सहरतिर सरकारी विद्यालयहरू मात्रै । उनको शिक्षादीक्षा पनि सहरकै सरकारी स्कुलबाट प्रारम्भ भयो ।

उनले फेरि पुराना कुरा सम्झिन् । पिताजीको जायजेथा अन्त पनि भएकाले जाडोमा उनीहरू सबै गाउँ जान्थे । उतैको स्कुलमा भर्ना भएर पढ्थे । यसरी शशिकला आफूले धेरै स्कुलहरूमा पढेको सुनाउँछिन् ।

कहिले कुन स्कुल त कहिले कुन । एउटा विद्यालयबाट अर्कोमा जाँदा एक कक्षा उकालेर भर्ना गरिन्थ्यो । यसरी कक्षा बढ्दा बढ्दै उनले १४ वर्षको उमेरमै २०१६ सालमा एसएलसी दिइन् ।

शशिकला भन्छिन्, “आमाले पढ्नु पर्छ भन्नु भएकाले मलाई जसरी पनि एसएलसी पास गर्नुपर्छ भन्ने लागि रहन्थ्यो । हुन त म कक्षामा फस्र्ट हुन्थेँ । तर पनि त्यो समयमा एसएलसी पास हुनु नै पनि ठूलो कुरा हुन्थ्यो !” 

००० 

उनलाई सुरुदेखि नै नर्सिङ पढ्ने रुची रह्यो । किनभने आठ कक्षामा पढ्दा उनले फ्लोरेन्स नाइटिङ्गलको विषयमा पढेकी थिइन् । नाइटिङ्गलको कथाले उनलाई असाध्यै प्रेरित गरेको थियो । उनको कामका बारेमा पढ्दा मनमा कता कता खुसी भरिएर आउँथ्यो । त्यसैले उनको रुची नर्सिङ पढ्नुपर्नेतर्फ नै रह्यो । 

त्यसताका एसएलसीबाटै नर्सिङ्ग तालिमका लागि कोलम्बो प्लान अन्तर्गत छात्रवृत्तिमा जाने व्यवस्था थियो । उनले पनि त्यसमा आवेदन दिइन् । उनी छनोटमा पनि परिन् । 

त्यसपछि उनी नर्सिङ्ग तालिमका लागि भारतको राजधानी दिल्ली पुगिन् । दिल्लीमा मौलाना आजाद कलेजसँगै एउटा नर्सिङ्ग स्कुल थियो । उनी त्यही स्कुलमा नर्सिङ्ग तालिम लिन थालिन् । यद्यपि त्यो एकेडेमिक कक्षा नभएर तालिम मात्रै भएको उनी बताउँछिन् । 

यो तालिमको अवधि साढे चार वर्षको थियो । त्यो पूरा समय उनले तालिममा बिताइन् । नाइटिङगलबाट प्रेरित भएकैले सिक्नलाई उनले कहिले पनि अल्छी गरिनन् । 

दिल्लीबाट तालिम लिएर काठमाडौं फर्किएपछि उनको जागिरे जीवन सुरु भयो । उनी सरकारी सेवाको स्टाफ नर्स ‘ननगजेटेड फर्स्टक्लास’ मा प्रवेश गरिन् । उनको सुरु नियुक्ति टोखा सेनिटोरियममा भयो । त्यसअघि उनले केही महिना जनस्वास्थ्यका क्षेत्रमा काम गरेकी थिइन् ।

कार्यक्षेत्रले एकेडेमिक अध्ययनलाई अभिप्रेरित ग¥यो । जागिरसँगै अर्को अध्ययन प्रारम्भ भयो । नियमित कलेज जाने अवस्था थिएन । प्राइभेटबाटै आईएको परीक्षा दिइन् । कामप्रतिको जिम्मेवारी र पढाइप्रतिको लगनशीलताले उनलाई कहिल्यै असफलता भोग्नु परेन । राति अस्पतालमा ड्युटी र दिनको पढाइ सँगै भयो ।

शैक्षिक प्रमाणपत्रले अगाडिको मार्ग सहज बनाइदियो । इन्टरमिडिएट पास गरिसकेपछि उनी बीएससी नर्सिङ्ग पढ्न चण्डिगढ गइन् ।

जागिरको कुरा उठाउँदा उनी आफूलाई सुरुमा वीर अस्पतालमा काम गर्न बोलाइएको सम्झछिन् । तर, उनलाई अस्पतालमा काम गर्नुभन्दा जन–स्वास्थ्यका क्षेत्रमा काम गर्न रुची थियो । जन–स्वास्थ्यप्रतिको रुची दिल्लीमा तालिम लिँदादेखि नै बढेको हो ।

टोखास्थित टीबी अस्पतालमा केही वर्ष काम गरेपछि उनको सरुवा महाराजगन्जस्थित कान्ति अस्पतालमा भयो । त्यतिबेला कान्ति बाल अस्पतालमा परिणत भएको थिएन । त्यो अस्पताल रुसी सहयोगमा सञ्चालनमा थियो । जहाँ उनले लामो समय अस्पतालमा रहेर बिरामीहरूको सेवा गरिन् । 

शशिकला भन्छिन्, “मैले आफ्नो जीवन आफैंले बनाउनु छ भन्ने नै सधैँ सोचेँ । मलाई सधैँ मेरी आमाको कुराले अगाडि बढ्न प्रेरित गरिरह्योे । मलाई लाग्थ्यो, कसै गरी पनि अगाडि बढ्नु छ । कान्ति अस्पतालमा कार्यरत रहँदा नै मैले फेलोसिप ट्रेनिङ्ग पनि लिएँ र बीएससी नर्सिङ्ग गर्न चण्डिगढ पनि गएँ ।”

००० 

दिल्लीमा पहिलो पटक नर्सिङ्ग तालिमका लागि जाँदाको त्यो समयलाई आफ्नो जीवनको सर्वाधिक रमाइलो समय मान्छिन्, उनी । अझै यसलाई ‘गोल्डेन पिरियड’ नै भन्छिन् । 

त्यसबेला तालिम लिन गएकाले पढ्नु त छँदैथियो । यस अतिरिक्त छात्रवृत्ति वापत आउने पैसाले उनले आफ्ना रुची पूरा गर्थिन् । 

शशिकला सुब्बा भन्छिन्, “त्यो समयमा स्कलरसिप बापत २ सय रुपैयाँ भारु आउँथ्यो । र धोबी र खाना खर्च कटाएर मेरो हातमा करिब १ सय ५० रुपैयाँ जति पर्दथ्यो । काठमाडौंमा रहँदा हातमा पैसा नै हुन्थेन । त्यहाँ हातभरि पैसा हुन्थ्यो । त्यो पैसा मैले सधैंँ रमाइलो गर्नमा, खाना खानमा र लुगा सिलाउनमा नै खर्च गरेँ, तर म आफ्नो नसिङ्ग तालिमको ड्युटी पनि राम्र्रोसँग गर्थेँ । तालिम र ड्युटी पछिको फुर्सदको समयमा आफ्नो रुची हेर्थेँ । वास्तवमा मैले कहिल्यै पैसा बचाउने सोचिनँ । त्यो साढे चार वर्ष खुबै इन्जोय गरेँ । काममा पनि खर्चमा पनि ।”

१४–१५ वर्षको उमेरमा एसएलसी पास गरेर नर्सिङ्ग तालिमका लागि गएकी उनको उमेर रमाइलो गर्ने नै थियो । यद्यपि उनी पढ्न भने पछि परिनन् । पढाइ र तालिममा खुबै ध्यान दिइन् । 

फ्लोरेन्स नाइटिङ्गलको प्रभावले उनलाई गम्भीर बनाएको थियो । त्यसैले आफ्नो जिम्मेवारीलाई उनी महत्त्वपूर्ण मान्थिन् । 

एउटा नर्समा सेवा भावका साथै अथाह करुणा भरिएको हुनुपर्ने उनको भनाइ छ । यदि करुणा हुन्न भने नर्सिङ पेसा गर्न सजिलो नहुने उनको तर्क छ । 

नर्सिङ्ग तालिम लिँदा अस्पतालमा गएर सिक्नु पर्दथ्यो । क्लासमा एकपटक अभ्यास गरेर देखाइन्थ्यो । सिद्धान्त अलिअलि पढाइन्थ्यो । बाँकी त अभ्यास नै तिखार्ने हो, उनले अनुभव सुनाइन् । 

शशिकला भन्छिन्, “हामीले सिक्ने भनेकै अस्पतालमा गएर बिरामीको सेवा गरेरै हो ।”

दिल्लीको एउटा घटना उनी आज पनि सम्झन्छिन् । उनी नर्सिङ्गको दोस्रो वर्षकी छात्रा थिइन् । अस्पतालमा रातिको ड्युटी थियो । सयभन्दा बढी बिरामी थिए । एउटा पियन मात्रै थियो । स्टाफ नर्सहरू पनि थिएनन् । त्यसैबेला एउटा बिरामीलाई अपरेसनका लागि तयार गर्नुपर्ने भयो । पियन पनि कता गए–गए ।

उनले नै बिरामी युवकलाई अपरेसनका लागि तयार गरिन् । सेभिङ गर्नुदेखि लिएर नाकबाट पाइप हाल्नु र स्लाइनका लागि आईभी पनि हालिन् । ती युवक सायद लजाउँदै थिए ।

सुब्बा भन्छिन्, “म त्यसबेला त्यो बिरामीको आमाको भूमिकामा थिएँ । मैले बिरामीको सेवा गर्नु नै पर्छ । त्यहाँ अरु सबै कुरा गौण हुन्छ । वास्तवमा नर्सिङ्ग सेवाको काममा एउटा नर्सलाई ‘बिरामी’ आफ्नो ‘बच्चा’ हो भन्ने अनुभूति हुन्छ । त्यसले मात्रै बिरामीप्रतिको सेवामा नर्सले आफूलाई लगाउन सक्छ ।”

दिल्लीमै भएको एउटा अर्को घटना उनले सुनाइन् । एउटा इमरजेन्सी केस आयो । तत्काल अपरेसन गर्नुपर्ने भयो । अपरेसन थिएटरमा सबै नर्सहरू व्यस्त थिए । तेस्रो वर्षका विद्यार्थी उनीहरू दुई जनामात्रै अस्पतालमा थिए । 

सरदारजी डाक्टर थिए । डाक्टरले ‘तिमीहरूले अपरेसनमा मद्दत गर्न सक्छौ ?’ भनेर सोधे । शशिकलाले ‘जानेका छैनौं तर प्रयास गर्छु’ भनिन् । उनकी साथी कता गइन् गइन् । तर, उनले जे परे पनि सिक्नु छ भन्दै आफू अगाडि सरेर काम सम्हालिन् । ती सरदारजी डाक्टरले अर्को डाक्टरलाई अपरेसन गर्न सिकाउँदै थिए भने

शशिकलालाई सामानहरू दिन । 

उनी भन्छिन्, “यो हिम्मतले मलाई धेरै कुरा सिकायो । म काम सिक्ने विषयमा कहिले पनि पछाडि हटिन ।”

उनको इच्छाशक्ति दह्रो थियो । त्यसैले पनि आफूले पढाउनुभन्दा अगाडि नै धेरै कुरा सिकेको उनी स्वीकार्छिन् ।

शशिकलाका अनुसार एउटा नर्स भएपछि बिरामीको सेवालाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । बिरामी भनेको एउटा हेल्पलेस पार्टी हो । डाक्टर र नर्सको हातमा उसको जीवन हुन्छ । यदि डाक्टर र नर्समा करुणा, माया र प्रेम छ भने त्यो बिरामी चाडै निको हुन्छ । खेलाची गर्दा त्यसको असर बिरामीलाई पर्न सक्छ ।

०००

उनी दिल्लीबाट नर्सिङ्ग तालिम लिएर काठमाडौं आइन् । त्यसबेला उनलाई वीर अस्पतालमा काम गर्न भनिएको थियो । तर, उनलाई अस्पतालमा काम गर्नुभन्दा पब्लिक हेल्थका क्षेत्रमा काम गर्ने रुची थियो । त्यसैले अस्पतालमा जागिर खान्न भन्दै पब्लिक हेल्थको काम सुरु गरिन् । 

उनले दिल्लीमा देखेकी थिइन्, लेडी हेल्थ भिजिटर । तिनले घर घरमा गएर बिरामीलाई एडभाइस दिन्थे । रोग लाग्नुभन्दा रोग लाग्न नदिनु राम्रो भन्ने सोचका साथ त्यो काम हुँदैआएको थियो । उनले काठमाडौंमा त्यो काम सुरु गरिन् । तर, उनलाई सरकारी सेवामा आउन लेखेको रहेछ । उनले टोखा सेनेटोरियममा काम गर्ने गरी जागिर पाइन् । 

त्यसबेला उनी टोखा जाँदा हिँडेरै जान्थिन् । हुन त उनी अस्पतालको क्वाटरमा नै बस्थिन् । तर, शुक्रबार घर आउँदा र आइतबार टोखा जाँदा पैदल नै जाउआउ गर्नुपर्दथ्यो ।

त्यसबखत उनको तलब ४ सय रुपैयाँ थियो । त्यो पैसाले पुग्थ्यो पनि । आज त त्यसबेलाको तलब सपना जस्तो लाग्ने उनी बताउँछिन् ।

टोखाबाट उनको सरुवा कान्ति अस्पतालमा भयो । कान्तिलाई पछि बाल अस्पताल बनाइयो । शशिकला सुब्बाका अनुसार बाल अस्पतालको आवश्यकता महसुस गरिएकाले कान्तिलाई बाल अस्पतालका रूपमा विस्तार गरिएको थियो । 

उनले दुवैमा काम गरिन् । उनलाई बच्चाहरूप्रति औधी माया थियो । उनी अस्पतालमा आउने बच्चाहरूको खुबै सेवा गर्थिन् । त्यसैले त उनी भन्छिन्, ‘नर्सिङ सेवामा लागेकाहरूमा दया माया प्रेम हुनैपर्छ ।’

कान्ति बाल अस्पतालमा काम गर्दाको एउटा प्रसंग उनले सुनाइन् । एउटा बच्चा तीन चार तलाबाट तल झरेकाले अस्पतालमा ल्याइएको थियो । उनी त्यहीँ थिइन् । बच्चा माथिबाट झरेको भनेपछि उनले फर्म भर्ने औपचारिकता पूरा गर्न नलगाई सिधै बच्चालाई उपचार गर्नतर्फ लागिन् । यसरी समयमा नै उपचार भएकाले त्यो बच्चा बाँच्यो ।  

उनी भन्दैथिइन्, “आज पनि ती बच्चा कि आमाले मलाई भेट्दा भन्छिन्, ‘तपाईंले मेरो बच्चालाई बचाई दिनुभयो ।’ त्यसैले बिरामीको केस कस्तो छ भन्ने विषयमा डाक्टर र नर्स दुवै चनाखो हुनुपर्छ भन्ने मलाई लाग्छ । त्यसबेला मलाई मेरो आत्माले अह्राएको थियो, ‘पहिले यो बच्चाको उपचार गर ।”

‘‘हुन त बच्चाको उपचार गर्न गाह्रो हुन्छ । बच्चाले बोल्न नसक्ने र केही बताउन नसक्ने भएकाले धेरै कुरा डाक्टर र नर्सले नै बुझ्नुपर्छ,’’ शशिकलाले भनिन्, “बिरामीको सेवा गर्नुपर्छ । सेवा गर्दा करुणा र माया पनि हुनुपर्छ । करुणा नहुँदा गाह्रो हुन्छ । हरेक नर्समा करुणाका अतिरिक्त सजगता पनि आवश्यक हुन्छ । वास्तवमा हामीले हमेसा सजग हुनुपर्छ ।” 

उनका अनुसार कहिले काहीँ नर्सहरूले डाक्टरहरूलाई पनि करेक्सन गर्छन् । किनभने बिरामीको नजिक धेरै समय नर्स नै हुन्छन् । र डाक्टरहरूले यसलाई मानेको पनि उनी सुनाउँछिन् । 

०००

टोखा अस्स्पतालबाट सुरु उनको सरकारी जागिर करिब साढे ३६ वर्षसम्म रह्यो । यस अवधिमा उनले कान्ति अस्पतालमा मात्रै १९ वर्ष काम गरिन् । बाँकी समय उनको विभिन्न जिल्लाका अस्पतालहरूमा बित्यो ।

उनका पति प्रहरी सेवामा थिए । पतिको सरुवासँगै उनी पनि स्थानीय अस्पतालमा काम गर्न पुग्थिन् । यसरी कहिले बुटवल पुगिन् त कहिले कलैया अनि कहिले महेन्द्रनगर उनका सेवा क्षेत्र बने ।

सरकारी जागिरले उनलाई केही अवसर दियो । उनी सेकेन्ड क्लास अधिकृतसम्म भइन् । र पेन्सनकासाथ अवकाश लिइन् ।

सरकारी जागिरबाट अवकास लिएपछि उनी केही गर्ने सोच्दै थिइन् । त्यसैबेला सुषमा कोइराला नर्सिङ कलेज स्थापना भयो । क्याम्पस प्रमुखको प्रस्ताव आयो । उनले संस्थापक प्रिन्सिपलको जिम्मेवारी पाइन् । जहाँ उनले तीन वर्षको समय बिताइन् । 

त्यसपछि उनी होली भिजन टेक्निकल क्याम्पसमा पनि प्रमुख भइन् । यसरी निजी क्षेत्रका क्याम्पसहरूमा रहेर उनले करिब साढे १३ वर्षको समय बिताइन् । ती कलेजहरूमा रहँदा उनले नर्सिङ्ग पढ्न आउनेहरूलाई आफूले जानेको ज्ञान र अनुभव बाँडिन् ।

उनी भन्छिन्, “हरेक नर्सका लागि पेसेन्ट उसको मन्दिर हो । त्यही सम्झेर काम गर्नसक्नु पर्छ एउटा नर्सले । र अर्को कुरा, एउटा नर्स सबैभन्दा कुशल गृहिणी र आमा पनि हो । किनभने एउटा नर्सलाई सारा कुरा थाहा हुन्छ ।”

नर्सिङ्ग सेवामा लामो समय बिताएकी वरिष्ट व्यक्तित्व शशिकला सुब्बाका अनुसार नर्सिङ्ग पेसा एकदमै राम्रो पेसा र संसारभरि बिक्ने पेसा हो । यस पेसामा लाग्नेमा करुणा माया र सेवाभाव हुनै पर्ने उनको भनाइ छ ।
 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ २३, २०७६  ०९:१७
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Nepatop (PlastNepal)Nepatop (PlastNepal)
national life insurance newnational life insurance new
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
सम्पादकीय
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro