काठमाडौं । जुन १३ मा इजरायल र इरानबीचको द्वन्द्व सुरु भएदेखि नै इरानसँग चीनको अपारदर्शी सम्बन्धले सबैको ध्यान खिचेको छ । यस पछाडिको एउटा प्रमुख कारण चीन इरानको तेलको प्रमुख खरिदकर्ता हो ।
अमेरिकाको तर्क छ, चिनियाँ ग्राहकहरूले यसरी 'इरानी शासनलाई आर्थिक जीवनरेखा' प्रदान गर्छन् । तर, पश्चिमी मिडियाले इरानको कच्चा तेल निर्यातको ९० प्रतिशत चीनमा जान्छ भनिरहेको छ भने, चिनियाँ मिडियाले यो सम्पूर्ण विषयमा मौनता अपनाएको छ ।
यो प्रतिवेदनले इरानको तेलसँग सम्बन्धित जटिल मुद्दालाई चिनियाँ अधिकारीहरू र उनीहरूको सरकारी मिडियाले कसरी प्रस्तुत गरिरहेका छन् भनेर बुझ्ने प्रयास गर्दछ ।
इरानबाट कति तेल आयात गर्छ भन्नेबारे कुनै भरपर्दो स्रोत छैन र अनुमान फरक फरक छ । तर मिडिया रिपोर्टहरूले यसलाई १० देखि १५ प्रतिशतको बीचमा राखेका छन् ।
हालै समाचार एजेन्सी रोयटर्सले चीनले आफ्नो कुल तेलको १३.६ प्रतिशत इरानबाट आयात गर्ने रिपोर्ट गरेको थियो ।
केही अन्य मिडिया रिपोर्टहरूले पनि चीनको ५० प्रतिशत तेल हर्मुजको जलडमरूमबाट जाने गरेको बताउँछन् । यद्यपि, यसमा इराक र कुवेत जस्ता देशहरूबाट हुने आयात पनि समावेश छ ।
चिनियाँ अधिकारीहरू के भन्छन् ?
इरानबाट तेल आयात गर्ने बारेमा चिनियाँ अधिकारीहरू के भनिरहेका छन् ? उनी भन्छन् कि यो धेरै कम हो । आधिकारिक रूपमा चीनले इरानबाट कुनै पनि तेल आयात गर्दैन ।
अमेरिकाले इरानको तेलमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । यद्यपि, चीनले यी प्रतिबन्धहरूलाई 'अवैध र एकपक्षीय' भनेको छ ।
चिनियाँ भन्सार तथ्यांकले जुलाई २०२२ देखि इरानबाट कुनै पनि तेल आयात औपचारिक रूपमा रेकर्ड गरेको छैन ।
ब्लूमबर्गले २०२४ मा एक रिपोर्टमा दाबी गरेको थियो कि इरानी तेलको ठूलो हिस्सा मलेसियाबाट आएको जस्तो गरी प्रस्तुत गरिएको छ ।
यो त्यही जटिल नेटवर्कको हिस्सा हो जहाँ इरानी कच्चा तेल पुराना ट्यांकरहरूको फ्लीटमार्फत उत्तरी चीनमा निजी स्वामित्वमा रहेका रिफाइनरीहरूमा गोप्य रूपमा ढुवानी गरिँदै थियो ।
एक विज्ञलाई उद्धृत गर्दै प्रतिवेदनले यस्तो गोप्य व्यापारले चीनलाई इरानसँगको व्यापारको दाबीलाई खण्डन गर्ने अवसर दिएको बताएको छ ।
चीनको विदेश मन्त्रालयले इरानी तेलको बारेमा मिडियाका प्रश्नहरूको प्रत्यक्ष जवाफ दिएको छैन ।
जुन २४ मा, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले ट्रुथ सोसलमा एक अस्पष्ट बयान दिए । उनले लेखे, इजरायल–इरान युद्धविरामपछि, चीनले इरानबाट 'तेल किन्न जारी राख्न सक्छ' ।
जुन २५ मा चीनको विदेश मन्त्रालयलाई यस विषयमा प्रश्न सोध्दा, मन्त्रालयका प्रवक्ता गुओ जियाकुनले चीनले 'देशको राष्ट्रिय हितमा आधारित ऊर्जा सुरक्षासम्बन्धी उपायहरू लिने' मात्र भने ।
जुन २७ मा फेरि के चीनले 'इरानबाट तेल आयात गर्न थालेको छ' भनेर सोध्दा, गुओ जियाकुनले फेरि 'राष्ट्रिय हित' को कुरा दोहोर्याए ।
इजरायलसँगको द्वन्द्वका बीचमा इरानले होर्मुजको जलडमरूम बन्द गर्ने धम्की दिएको थियो । केही दिनअघि फारसको खाडी र महासागरभन्दा बाहिरको तेल आयातको प्रमुख मार्ग, होर्मुज जलडमरूको महत्त्वको बारेमा सोध्दा, गुओ जियाकुनले चिनियाँ सन्दर्भको सट्टा अन्तर्राष्ट्रिय सन्दर्भमा जवाफ दिए ।
उनले भने, "पर्सियाली खाडी र यसको वरपरको क्षेत्र वस्तु र कच्चा तेलको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारको लागि महत्त्वपूर्ण छ । यस क्षेत्रमा सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु र स्थिरता कायम राख्नु अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको साझा हितमा छ ।"
चिनियाँ मिडियामा के भनिएको छ ?
बीबीसी मनिटरिङले जुन १३ देखि प्रमुख चिनियाँ राज्य सञ्चार माध्यमहरूमा प्रकाशित समाचारहरू ट्रयाक गर्यो । यस समयमा, चिनियाँ मिडियामा इरानको हर्मुज जलडमरू बन्द गर्ने धम्की र तेलको मूल्यको बारेमा धेरै छलफल भयो । तर, रिपोर्टिङले चीनमा यसको प्रभावको बारेमा छलफल गरेन, बरु यसको विश्वव्यापी आर्थिक प्रभाव र इरानमा यसको प्रभावमा केन्द्रित थियो ।
प्रमुख चिनियाँ सरकारी सञ्चारमाध्यमहरूले विश्वको २० प्रतिशत तेल हर्मुजको जलडमरूमबाट जाने रिपोर्ट गरेका छन्, तर त्यसको कति भाग चीनमा जान्छ भनेर कुनै पनि रिपोर्टले निर्दिष्ट गरेको छैन ।
यद्यपि, यसको एउटा दुर्लभ झलक सरकार समर्थित मिडिया आउटलेट द पेपरको एक रिपोर्टमा देखियो । रिपोर्टले एक पश्चिमी विज्ञलाई उद्धृत गर्दै भनेको छ कि चीनले इरानबाट ठूलो मात्रामा तेल आयात गर्छ ।
जहाँ चीनले व्यापारको कुरा गर्छ, त्यहाँ इरानको सट्टा खाडी देशहरू वा खाडीबाट हुने आयातलाई जनाउँछ । र जहाँ यसको प्रभावको बारेमा छलफल गरिन्छ, त्यहाँ चीनलाई प्रायः अन्य क्षेत्रीय अर्थतन्त्रहरू जस्तै जापान, दक्षिण कोरिया र भारतसँगै उल्लेख गरिन्छ ।
चीनको सरकारी पत्रिका ग्लोबल टाइम्सले चीनको लागि यसको प्रभावलाई कम आँकलन गर्दै लेखेको छ, "पश्चिमी टिप्पणीकारहरूले हर्मुज जलडमरूको सम्भावित नाकाबन्दीको तथाकथित जोखिमहरूलाई चीनको ऊर्जा सुरक्षासँग जोडेर बढाइचढाइ गरिरहेका छन् ।"उक्त पत्रिकाले चीनले पहिले नै आफ्नो आयातलाई विविधीकरण गरिसकेको र आफ्नो भण्डारलाई बलियो बनाएको तर्क गरेको छ ।
-1749010126.jpg)
