काठमाडौं । किभ र वासिङ्टन युक्रेनको खनिज भण्डारमा अमेरिकाको पहुँचसम्बन्धी सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्न नजिक रहेको एक युक्रेनी मन्त्रीले बताएकी छिन् । 

युरोपेली र युरोएट्लान्टिक एकीकरणका लागि उपप्रधानमन्त्री ओल्गा स्टेफानिसिनाले एक्समा भनेकी छिन्, ‘‘वार्ताहरू धेरै रचनात्मक भएको छ, लगभग सबै मुख्य विवरणलाई अन्तिम रूप दिइँदै छ ।’’

उनले थपिन्, ‘‘हामी यसमा हस्ताक्षरका साथ अगाडि बढ्न र यसलाई छिटो पूरा गर्न प्रतिबद्ध छौँ।’’

युक्रेनी राष्ट्रपति भ्लोदिमिर जेलेन्स्कीले पहिलोपटक गत सेप्टेम्बरमा ट्रम्पलाई प्रस्ताव गरेको ‘विजय योजना’मा खनिजसम्बन्धी सम्झौताको प्रस्ताव समावेश गरेका थिए । 

अमेरिकाले युक्रेनलाई समर्थन किन जारी राख्ने ठोस कारणका रूपमा तत्कालीन राष्ट्रपति पदका उम्मेदवार ट्रम्पलाई उक्त प्रस्ताव गरिएको थियो । 

सोमबार बेलायतका पूर्वप्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनले बीबीसीसँग भने– यस्तो सम्झौता ‘महान् पुरस्कार’ हो किनभने यसले ‘स्वतन्त्र, सार्वभौम र सुरक्षित युक्रेनका लागि डोनाल्ड ट्रम्पको नेतृत्वमा संयुक्त राज्य अमेरिकाको प्रतिबद्धता’ सुरक्षित गर्नेछ।

युक्रेनमा कस्ता खनिजहरू छन् ?

किभको अनुमान छ कि विश्वको महत्त्वपूर्ण कच्चा पदार्थको लगभग ५ प्रतिशत युक्रेनमा छ। यसमा ग्रेफाइटको लगभग १९ मिलियन टन प्रमाणित भण्डारहरू समावेश छन् । जसले युक्रेनलाई खनिजको आपूर्तिको लागि ‘शीर्ष पाँच प्रमुख देशहरू मध्ये एक’ बनाउँछ। ग्रेफाइट विद्युतीय सवारीका लागि ब्याट्री बनाउन प्रयोग गरिन्छ।

युक्रेनसँग सबै युरोपेली लिथियम भण्डारहरूको एक तिहाइ पनि छ, जुन हालको ब्याट्रीहरूमा प्रमुख घटक हो। र रुसी आक्रमण अघि, युक्रेनको टाइटेनियम उत्पादनको विश्वव्यापी हिस्सा, हवाईजहाजदेखि पावर स्टसनहरूसम्म सबै निर्माणमा प्रयोग हुने हल्का धातु, ७ प्रतिशत थियो ।

यसबाहेक, युक्रेनमा दुर्लभ पृथ्वी धातुहरूको महत्त्वपूर्ण भण्डार छ। यी १७ तत्त्वहरूको समूह हो जुन हतियारहरू, पवन टर्बाइनहरू, इलेक्ट्रोनिक्स र आधुनिक संसारमा महत्त्वपूर्ण अन्य उत्पादनहरू उत्पादन गर्न प्रयोग गरिन्छ।

तथापि, युक्रेनका केही खनिज भण्डारहरू रूसले कब्जा गरेको छ। युक्रेनका अर्थमन्त्री युलिया स्भिरिडेन्कोका अनुसार ३५० बिलियन डलरको स्रोत आज पनि कब्जामा परेको क्षेत्रमा रहेको छ ।

२०२२ मा, क्यानाडामा रहेको भूराजनीतिक जोखिम परामर्शदाता सेकडेभले एक मूल्यांकन सार्वजनिक गरेको थियो । जसमा रुसले युक्रेनी कोइला खानीको ६३ प्रतिशत र यसको म्यागनिज, सिजियम, ट्यान्टलम र दुर्लभ पृथ्वीको भण्डारको आधा भाग ओगटेको पुष्टि गरेको बताइएको थियो ।

अमेरिका किन चाहन्छ युक्रेनको खनिजमा पहुँच ?

‘‘महत्त्वपूर्ण खनिजहरू ‘२१औँ शताब्दीको अर्थतन्त्रको जग’ हुन्,’’ डा मुग्गा बताउँछन्। तिनीहरू नवीकरणीय ऊर्जा, सैन्य अनुप्रयोगहरू र औद्योगिक पूर्वाधारको लागि महत्त्वपूर्ण छन्। तिनीहरूले ‘भूराजनीति र भू–अर्थशास्त्रमा बढ्दो रणनीतिक भूमिका’ खेल्छन् ।

अमेरिका युक्रेनको खनिज स्रोतहरूको लागि सम्झौता गर्न चाहन्छ किनकि यसले चीनमा उसको निर्भरता कम गर्न सकिन्छ । 

डिसेम्बरमा चीनले अमेरिकामा केही दुर्लभ पृथ्वी खनिजहरूको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो, अघिल्लो वर्ष अमेरिकामा खनिज निर्यात सीमित थियो। बीबीसीबाट