काठमाडौं । एयर कन्डिस्नर (एसी) जाडोयाममा धेरै मानिसको रोजाइमा पर्ने गर्छ । एसी गर्मीयाममा तुलनात्मकरूपमा कम प्रयोग हुने र जाडोमा तापक्रम सन्तुलनका निम्ति धेरै प्रयोग हुने प्रविधि पनि हो ।

विशेषगरी, जाडोयाममा एसीबाट अप्राकृतिक तापक्रम लिँदा व्यक्तिमा विभिन्न स्वास्थ्य समस्या देखिने अध्ययनहरूले पुष्टि गरेका छन् । पछिल्लो समय एसी प्रयोगकर्ताहरूमा सिक बिल्डिङ सिन्ड्रोम (एसबीएस) र सम्बन्धित समस्याहरू बढेको अध्ययनले देखाएको छ ।

नियमित एसी प्रयोगकर्ताले कुनै ठोस कारण नदेखिने तर भवनभित्र रहँदा अनेक स्वास्थ्य समस्या झेलिरहेको अमेरिकी नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिन (एनआईएच)ले पुष्टि गरेको छ ।

एनआईएचले सन् २०२३ मार्चमा सार्वजनिक गरेको अध्ययन प्रतिवेदनमा एसीमा ६ देखि ८ घण्टा लगातार दुई वर्ष काम गर्ने युवाहरूमा एसबीएस बढी देखिएको थियो । विशेषगरी, १८ देखि ४५ वर्षका पुरुषमा नसासम्बन्धी समस्याका विभिन्न लक्षण, श्वासप्रश्वास, टाउको दुखाइ, चिडचिडाहपन, छालाका विभिन्नखाले एलर्जीलगायत समस्या देखिएका थिए । ती समस्या पुरुषमा महिलामा भन्दा बढी र एसीमा नबस्नेभन्दा पनि बस्नेमा बढी देखिएको थियो । 

सबैभन्दा धेरै ४८ प्रतिशतमा सुक्खा आँखा समस्या पाइएको रिपोर्टमा उल्लेख छ । त्यसबाहेक उनीहरूमा रुघा लागिरहने, घाँटीसम्बन्धी समस्या , टाउको दुखाइ, आलस्यपन र श्वास फेराइमा समस्या देखिएको थियो ।

साथै, फोक्सोको स्वस्थतासम्बन्धी विभिन्न परीक्षणमा पनि सो उमेर समूहका पुरुषमा बढी समस्या देखिएका थिए । एनआईएचका अनुसार, एसी चलाएको बेला कोठाको वायुमा आद्रता कम हुने हुनाले छाला सुक्खा गराउँछ । यही सुक्खापनले आँखा र छालामा सुक्खापन र विभिन्नखाले एलर्जी निम्तिने गर्छ ।

प्राकृतिक वातावरणमा बसेर काम गर्नेभन्दा एसीमा काम गर्नेहरूमा चिडचिडाहट, श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या बढी देखिएको पनि रिपोर्टमा उल्लेख छ । न्यून रक्तचाप भएका व्यक्तिमा एसीले रिंगटा लाग्ने, वाकवाकी लाग्ने हुन सक्छ । 

अन्य समयमा पनि टाउकोसम्बन्धी समस्या भएका विशेषगरी माइग्रेन भएका व्यक्तिमा एसीको असर धेरै हुन्छ । जाडोयाममा धेरै प्रयोग गरिने हिटरले पनि हावामा भएको आद्रता शोषित गरी र कोठामा सुक्खापन बढाउँछ । सुक्खापनका कारण नाकको मार्ग सुक्न सक्न सक्छ र यसैले रक्तस्राव पनि गराउँछ भने सुक्खापनकै कारण छालाको एलर्जी हुने, छालामा चाया हुनेजस्ता समस्या निम्तिन सक्छन् ।

त्यस्तै, ग्यास हिटरबाट उत्पादन हुने कार्बनडाइअक्साइड, कार्बन मनोअक्साइडजस्ता ग्यासको सम्पर्कमा लामो समय बस्दा शरीरलाई ‘स्लो पोइजन’को रूपमा असर गर्न सक्छन् ।

पर्याप्त मात्रामा हावा आसपास नहुने कोठामा ग्यास हिटर बाल्दा यसबाट निस्कने कार्बन मनोअक्साइडले श्वासप्रश्वासमा समस्या निम्त्याउन सक्छ । त्यतिमात्रै नभई विभिन्न अंगमा अक्सिजनको कमी गराउन सक्छ भने रगतमा हेमोग्लोबिनको मात्रा कम गराउन सक्छ ।

यस ग्यासको कुनै गन्ध, रंग नहुने र आँखाले देख्न नसकिने भएकाले पनि यसलाई 'स्लो पोइजन'को रूपमा लिइन्छ । त्यस्तै, इलेक्ट्रिक ग्यास हिटरले पनि कोठाको आद्रतालाई घटाउने भएकाले स्वास्थ्यमा विभिन्न समस्या देखिन सक्छ । यद्यपि, विकार पदार्थ उत्पादन कम हुने भएकाले यो ग्यास हिटरभन्दा कम हानिकारक रहेको विज्ञहरू दाबी गर्छन् । 

नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिनको एक अध्ययन अनुसार, हिटरले स्वास्थ्यमा पार्ने नकारात्मक असरहरू वयस्क र ठूला व्यक्तिभन्दा शिशुहरूमा धेरै हुन्छन् । त्यसमा पनि कोठाको वातावरण अनुसारको तापक्रम नमिलेको खण्डमा हिटरले मृत्युसम्मको जोखिम निम्त्याउन सक्छ । 

त्यस्तै, घरमा धेरै प्रयोग हुने इन्फ्रारेड हिटरले नवजात शिशुको आँखामा पनि असर पुर्‍याउन सक्छ । कोठालाई न्यानो बनाएपछि बन्द गर्नु जोखिमबाट बच्ने उपाय हो । नवजात शिशुका लागि फ्यान हिटर प्रयोग गर्नु उचित हुन्छ ।

शरीरमा तापक्रम सन्तुलनमा राख्न मनतातो पानी पिइराख्ने, सुपजन्य खानेकुरा खाने, तातो कपडा लगाउने र एसी वा हिटरको सट्टा प्राकृतिक उपाय नै अपनाउन एनआईएचको सुझाव छ ।