काठमाडौं । सिरियाको मुख्य सहर एलेप्पो इस्लामिक चरमपन्थी समूह हयात तहरीर अल–शाम (एचटीएएस)ले कब्जा गरेको छ । एचटीएसको नेतृत्वमा रहेका अरू चरमपन्थीले हमा सहर पनि कब्जा गरेका छन् ।

एचटीएस प्रमुख अबु मोहम्मद अल–जुलानीले मानवअधिकार उल्लंघनको आरोपको सामना गरिरहेका छन् । हालैका वर्षहरूमा उनले आफ्नो उदारवादी अनुहार संसारमा प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरिरहेका छन् । तर, अमेरिकाले उनलाई पक्रनेलाई एक करोड डलर पुरस्कारको प्रस्ताव गरेको छ ।

अबु मोहम्मद अल–जुलानी को हुन् ?
अबु मोहम्मद अल–जुलानी उपनाम हो । उनको वास्तविक नाम र उमेर विवादित छ ।

अमेरिकी सञ्चारमाध्यम पीबीएसले सन् २०२१ फेब्रुअरीमा अल–जुलानीसँग अन्तर्वार्ता लिएको थियो । त्यति बेला जुलानीले आफ्नो जन्मजात नाम अहमद अल–शारा रहेको र सिरियाली भएको बताएका थिए । उनको परिवार गोलान क्षेत्रबाट आएको थियो ।

उनले आफ्नो जन्म साउदी अरेबियाको राजधानी रियादमा भएको बताएका थिए, जहाँ उनका बुवा काम गर्थे । तर, उनी सिरियाको राजधानी दमास्कसमा हुर्के ।

यस्ता पनि रिपोर्ट छन् कि उनको जन्म पूर्वी सिरियाको देइर एज–जोरमा भएको थियो । त्यहाँ पनि अफवाहहरू छन् कि उनले इस्लामिक चरमपन्थी हुनुअघि चिकित्साशास्त्रको अध्ययन गरे ।

संयुक्त राष्ट्रसंघ र युरोपेली संघको रिपोर्टअनुसार, उनको जन्म सन् १९७५ र १९७९ को बीचमा भएको थियो । उनको जन्म सन् १९७९ मा भएको इन्टरपोलले जनाएको छ । जबकि, अस–सफिरको रिपोर्टमा उनको जन्ममिति १९८१ उल्लेख छ ।

अल–जुलानी इस्लामिक समूहको नेता कसरी बने ?
सन् २००३ मा अमेरिकी र गठबन्धन सेनाले इराकमा गरेको आक्रमणपछि अल–जुलानी त्यहाँ रहेको जिहादी समूह अलकायदामा सामेल भएको विश्वास गरिन्छ ।

अमेरिकी नेतृत्वको गठबन्धन सेनाले राष्ट्रपति सद्दाम हुसेन र उनको बाथ पार्टीलाई सत्ताबाट हटाएको थियो । तर, विभिन्न चरमपन्थी समूहको प्रतिरोधको सामना गर्‍यो ।

सन् २०१० मा अमेरिकी सेनाले इराकमा अल–जुलानीलाई गिरफ्तार गरी कुवेतनजिकै रहेको जेल शिविर बुकामा बन्दी बनाएको थियो । त्यहाँ उनले इस्लामिक स्टेट (आईएस) समूह बनाएका जिहादीहरूलाई भेटेको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । त्यहाँ उनले अबु बकर अल–बग्दादीलाई पनि भेटेका हुन सक्छन्, जो पछि इराकमा आईएसका नेता बनेका थिए ।

सन् २०११ मा सिरियामा राष्ट्रपति बसर अल–असदविरुद्ध सशस्त्र द्वन्द्व सुरु हुँदा अल–बग्दादीले समूहको शाखा खोल्नका लागि उनलाई त्यहाँ पठाउने व्यवस्था गरेको अल–जुलानीले मिडियालाई बताएका थिए ।

अल–जुलानी त्यसपछि नुस्रा फ्रन्ट (वा जबात अल–नुसरा)को कमान्डर बने, इस्लामिक राज्यसँग गोप्य सम्बन्ध भएको त्यो सशस्त्र समूह हो । यसले युद्धको मैदानमा धेरै सफलता हासिल गर्‍यो ।

२०१३ मा अल–जुलानीले नुस्रा फ्रन्टसँगको सम्बन्ध आईएसबाट तोडेर यसलाई अलकायदाको नियन्त्रणमा ल्याए । तर, २०१६ मा उनले एक सन्देशमा अलकायदाबाट अलग भएको घोषणा गरेका थिए ।

२०१७ मा अल–जुलानीले भनेका थिए कि उनका लडाकुहरू अरू सिरियाली विद्रोही समूहमा विलय भए र हयात तहरीर अल–शाम (एचटीएस) गठन गरियो । अल–जुलानीले यो सम्पूर्ण समूहलाई ‘कमान्ड’ गर्छन् ।

अल–जुलानी कस्ता नेता हुन् ?
अल–जुलानीको नेतृत्वमा एचटीएस उत्तरपश्चिमी सिरियाको इदलिब र वरपरका क्षेत्रमा सक्रिय विद्रोही समूह बन्यो ।

युद्धअघि उक्त सहरको जनसंख्या २७ लाख थियो । कतिपय अनुमानका अनुसार, विस्थापितको आगमनले सहरको जनसंख्या एक समय ४० लाख पुगेको थियो ।

यो समूहले इदलिब प्रान्तमा ‘साल्भेसन गर्भमेन्ट’ नियन्त्रण गर्छ । यसले स्वास्थ्य, शिक्षा र आन्तरिक सुरक्षामा स्थानीय प्रशासनजस्तै काम गर्छ ।

२०२१ मा अल–जुलानीले पीबीएसलाई भनेका थिए कि उनले अलकायदाको विश्वव्यापी जिहादको रणनीतिलाई पछ्याएनन् । उनले आफ्नो मुख्य उद्देश्य सिरियाली राष्ट्रपति बसर अल–असदलाई सत्ताबाट हटाउनु रहेको बताएका थिए । अमेरिका र पश्चिमा राष्ट्रको पनि यही उद्देश्य रहेको उनको जिकिर थियो ।

उनले भनेका थिए, “यो क्षेत्रले युरोप र अमेरिकाको सुरक्षाका निम्ति खतरा पैदा गर्दैन । यो क्षेत्र विदेशी जिहाद गर्ने मञ्च होइन ।”

२०२० मा एचटीएसले इदलिबमा अलकायदाका आधारहरू बन्द गर्‍यो, हतियार जफत गर्‍यो र यसका केही नेताहरूलाई जेल हाल्यो । यसले इदलिबमा इस्लामिक स्टेटको गतिविधिलाई पनि रोकेको छ ।

एचटीएसले आफ्नो नियन्त्रणमा रहेका क्षेत्रमा इस्लामिक कानुन लागु गरेको छ । तर, यो अरू जिहादी समूहको तुलनामा कम कडा छ ।

यसले इसाई र गैरमुस्लिमसँग सार्वजनिक रूपमा अन्तरक्रिया गर्छ । आफ्नो ‘अधिक’ उदारवादी छविका कारण यो जिहादी समूहहरूबाट आलोचनाको निसानामा छ ।

मानवअधिकारवादी संगठनहरूले भने एचटीएसलाई जनताको विरोध प्रदर्शन दबाएको र मानवअधिकार उल्लंघन गरेको आरोप लगाएका छन् । अल–जुलानीले यी आरोपहरू अस्वीकार गरेका छन् ।

एचटीएसलाई पश्चिम र मध्य पूर्वका सरकारहरू र संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्ले चरमपन्थी संगठनका रूपमा वर्गीकृत गरेको छ । किनभने, अल–जुलानीको विगत अलकायदासँग जोडिएको छ । अमेरिकी सरकारले उनलाई गिरफ्तार गराउने सूचना दिनेलाई १० मिलियन डलर पुरस्कार तोकेको छ । बीबीसी हिन्दीबाट ।