काठमाडौं । ‘प्राइज टु बुक (पीबी) रेसियो’ धितोपत्र दोस्रो बजारमा सूचीकृत भएका वित्तीय कम्पनीहरूको सेयर मूल्य मापन गर्ने एउटा औजार हो । विशेष गरी बैंकहरूमा यस्तो औजारको प्रयोग गरेर सेयरको मूल्य ‘अन्डरभ्यालुइड’ वा ‘ओभरभ्यालुइड’ भएको छुट्याउन सकिन्छ ।

पीबी रेसियो एक गुणाभन्दा कम भएका सेयरलाई अन्डरभ्यालुइड मानिन्छ । यस्ता कम्पनीमा लगानी गर्दा लगानीकर्ताले नाफा कमाउने प्रशस्त सम्भावना रहन्छ ।

कम्पनीको हालको प्रतिसेयर मूल्यलाई पछिल्लो प्रतिसेयर बुकभ्यालु अर्थात् नेटवर्थले भाग गरेर पीबी रेसियो निकालिन्छ । यसरी भाग गर्दा आएको परिणामलाई गुणा एकाइमा नापिन्छ ।

कम्पनीको सम्पूर्ण सम्पत्तिबाट तिर्नुपर्ने दायित्व घटाएपछि बाँकी रहने रकम नेटवर्थ हो । यसलाई किताबी मूल्य पनि भनिन्छ । कुल नेटवर्थलाई सेयर संख्याले भाग गरेर प्रतिसेयर नेटवर्थ अर्थात् प्रतिसेयर किताबी मूल्य निकालिन्छ । प्रतिसेयर नेटवर्थ धनात्मक वा ऋणात्मक जुनसुकै हुनसक्छ । धनात्मक प्रतिसेयर नेटवर्थ भएका कम्पनी तत्काल बन्द भए पनि सेयरधनीले किताबी मूल्यमा भएको मूल्य बराबरको पैसा फिर्ता पाउन सक्छन् । तर, ऋणत्मक नेटवर्थ भएका कम्पनीहरूमा लगानी गर्नेले कम्पनी बन्द भएको खण्डमा आफ्नो लगानी फिर्ता पाउँदैनन् ।

प्रतिसेयर नेटवर्थले लगानीकर्ताले कम्पनीमा गरेको एक सेयरको मूल्यलाई पनि जनाउँछ । सेयरको संख्या बढ्दै गए प्रतिसेयर नेटवर्थ घट्न जान्छ । नेटवर्थ जति धेरै भयो कम्पनी पनि त्यति नै सुरक्षित मानिन्छ । नेटवर्थ धनात्मक र बढी भएका कम्पनी छनोट गरेर ती कम्पनीको सेयर खरिद गर्नु नै लगानीकर्ताका लागि उपयुक्त मानिन्छ ।

नेटवर्थ बढी भएपछि पीबी रेसियो कम हुन सक्छ । यस्ता कम्पनी छान्न सके सेयर बजारबाट पैसा कमाउन सकिन्छ । वाणिज्य बैंकको नेटवर्थअनुसार हाल सञ्चालनमा रहेका २० मध्ये १९ वटाको पीबी सेरियो निकालिएको छ । पीबी रेसियो निकाल्न बजार मूल्य चाहिने भएकाले राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको निकालिएको छैन ।

यो बैंक धितोपत्र बजारमा सूचीकृत छैन । १९ वाणिज्य बैंकमध्ये सबैभन्दा सस्तो सेयर मूल्य नेपाल बैंक लिमिटेडको देखिएको छ । यो बैकको पीबी रेसियोका आधारमा अन्य वाणिज्य बैंकभन्दा सेयर मूल्य सस्तो छ । हाल यो बैंकको बजार मूल्य प्रतिकित्ता २८८ रुपैयाँ छ । तर, प्रतिसेयर नेटवर्थ २५७ रुपैयाँ ५७ पैसा छ । यसकै आधारमा पीबी रेसियो १.१२ गुणा आएको छ ।

त्यस्तै, सबैभन्दा बढी पीबी रेसियो स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंकको छ । यो बैंकको पीबी रेसियो ३.२१ गुणा छ । यसको मतलब १९ वाणिज्य बैंकमध्ये यो बैंकको सेयर मूल्य ओभरभ्यालुइड छ ।

६ वटा बैंकको पीबी रेसियो दुई गुणाभन्दा बढी छ भने बाँकी १३ को दुई गुणाभन्दा कम छ । यो पीबी रेसियोका आधारमा सेयर किन्दा कम जोखिम ग्लोबल आइएमई बैंक, हिमालयन बैंक, लक्ष्मी सन्राइज बैंक, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक र नेपाल बैंक छन् । किनभने यी पाँच बैंकको पीबी रेसियो १.५ गुणाभन्दा कम छ ।