काठमाडौं । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयसँगको सम्झौताअनुसार राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रले अस्पतालका उपकरण मर्मतको काम धमाधम अघि बढाएको छ । केन्द्रले हाल तीन अस्पतालसँग सम्झौता गरी मर्मतको काम गरिरहेको छ । योसँगै सरकारी अस्पतालमा वर्षौँदेखि थन्किएका उपकरण प्रयोगमा आउन थालेका छन् ।

वीरमा तीन दिनमा बनाइयो महिनौँदेखि थन्किएका उपकरण

राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्र र चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान (न्याम्स)बीच गएको भदौ १८ गते उपकरण मर्मत तथा व्यवस्थापनको सम्झौता भएको थियो । लगत्तै काम सुरु गरेको केन्द्रले वीर अस्पतालमा पाँच भेन्टिलेटर र एउटा सी आर्म मेसिन मर्मत गरिसकेको छ ।

वीर अस्पतालका अनुसार, ती उपकरण झन्डै सात महिनादेखि मर्मत अभावमा थन्किएका थिए । ती उपकरण मर्मत गर्न आफ्नो टिमलाई तीन दिन लागेको केन्द्रको बायोमेडिकल इन्जिनियरिङ विभाग प्रमुख उमेश राईले जानकारी दिए ।

सी आर्म शल्यक्रियाका क्रममा प्रयोग गरिने एकप्रकारको एक्सरे मेसिन हो । यसबाहेक अक्सिजन प्लान्ट मर्मतका निम्ति अवस्था अवलोकन भइरहेको राईले बताए ।

कान्तिमा पनि सम्झौता 

गएको भदौ ५ गते स्वास्थ्य मन्त्रालय र राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रबीच संघ मातहतका १७ अस्पतालका उपकरण मर्मतसम्भार र व्यवस्थापन गर्नेबारे सम्झौता भएको थियो । केन्द्रको टिमले पहिलो चरणमा अस्पताल पुगेर मर्मत गर्नुपर्ने अवस्थाका उपकरणको विवरण संकलन गर्ने सम्झौतापत्रमा उल्लेख छ ।

त्यसपछि चरणबद्ध रूपमा तिनको मर्मतमा लाग्ने लागत खर्च, केन्द्रबाट बन्न सक्ने÷नसक्नेलगायत अवस्थाको विश्लेषण र मर्मतको काम अघि बढाइने सम्झौतापत्रमा उल्लेख छ । बाहिरबाट पार्टपुर्जा मगाउनुपरे वा बाहिर पठाउनुपरे पनि केन्द्रले ‘रिफर’ गर्ने सम्झौतापत्रमा उल्लेख छ ।

सोहीअनुसार केन्द्रले असोज ३ गते कान्ति बाल अस्पतालसँग पनि उपकरण मर्मतको सम्झौता गरेको छ । हाल कान्तिमा उपकरणको अवस्था अवलोकन र मूल्यांकनको काम भइरहेको राईले जानकारी दिए ।

पाँच महिनामा २८३ उपकरण मर्मत

स्वास्थ्य मन्त्रालयसँग सम्झौता हुनुअगावै केन्द्रले गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रसँग उपकरण मर्मतमा सहकार्य गरिरहेको थियो । पाँच महिनाअघि सम्झौता भएपश्चात् केन्द्रले गंगालालका २८३ उपकरण मर्मत गरिसकेको छ । 

तीमध्ये १६८ उपकरण काम नलाग्ने भनेर ‘डम्प’ गरिएको थियो । मर्मतपछि ती उपकरण प्रयोगमा आइरहेको अस्पतालले जनाएको छ ।

राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रको बायोमेडिकल इन्जिनियरिङ विभाग प्रमुख राईका अनुसार, पाँच महिनाको अवधिमा गंगालालमा ७२ सिरिन्ज पम्प, २१ ईसीजी मेसिन, १५ भेन्टिलेटर, नौ अल्ट्रासाउन्ड मेसिनलगायत उपकरण मर्मत गरिएको छ ।

कति छ केन्द्रसँग प्राविधिक जनशक्ति ?

राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा बायोमेडिकल इन्जिनियर र प्राविधिक जनशक्ति गरी १० जनाले कोरोनाकालदेखि नै स्वास्थ्य उपकरणमा निरन्तर काम गरिरहेका थिए । सरकारी अस्पतालसँग सम्झौता गरिएपछि उक्त विभागमा नौ प्राविधिक थपिएका छन् ।

“अहिले १९ जनाको टिमले काम गरिरहेका छौँ । धेरैजसो साइटमा नै गएर काम गर्छौँ । केहीलाई केन्द्रमा पनि ल्याउँछौँ । बाहिर पठाउनुपरे रिफर गर्छौँ,” राईले बाह्रखरीसित भने ।

यसबाहेक मनमोहन कार्डियोथेरासिस भाष्कुलर एन्ड ट्रान्सप्लान्ट सेन्टर, भक्तपुर अस्पताल, नारायणी अस्पतालले पनि केन्द्रसँग सहकार्य गर्न प्रस्ताव राखेको राईले बताए ।

कति उपकरण मर्मतका निम्ति थन्किएका छन् ? 

संघीय अस्पतालहरूले खरिद गरेका र स्वास्थ्य सेवा विभागबाट उपलब्ध गराइएका के कति उपकरण मर्मत गर्नुपर्ने अवस्थामा छन् भन्ने विवरण विभागसँग छैन । विभागले सन् २०२३ अक्टोबरदेखि २०२४ मार्चसम्म गरेको सर्वेक्षणमा कोरोनाकालमा ल्याइएका ७१ प्रतिशत सामग्री मात्र सञ्चालनमा रहेको पाइएको थियो ।

विभागले कोसी, मधेस, वाग्मती, गण्डकी र सुदूरपश्चिम प्रदेशका आधारभूत, प्रादेशिक र संघीय गरी ८० अस्पतालमा गरेको सर्वेक्षणमा दातृनिकायबाट प्रदान गरिएका उपकरण ठूलो संख्यामा थन्किएको पाइएको थियो । उपयोगविहीन ७५ प्रतिशत सामग्री मर्मत गरेर सञ्चालन गर्न सकिने अवस्थामा भए पनि नगरिएको त्यसक्रममा देखिएको थियो ।

पछिल्लो समय प्रदेशस्तरमा केही बायोमेडिकल वर्कसपमार्फत नै उपकरणहरू मर्मतसम्भार भइरहेको स्वास्थ्य सेवा विभागको आपूर्ति शाखा प्रमुख डा. सुरेन्द्र चौरसियाले जानकारी दिए । संघीय अस्पतालका उपकरण मर्मतका निम्ति भने मन्त्रालयले केन्द्रसँग गरेको सम्झौताले ठूलो सहयोग पुग्ने उनको भनाइ छ ।