काठमाडौं । भारतीय कम्पनी एनएचपीसीले राष्ट्रिय प्रसारण ग्रीड कम्पनीसँग प्रसारण लाइन प्रयोगको प्रस्ताव राखेको छ । 

एनएचपीसीले वेस्ट सेती–६ (एसआर–६) बाट उत्पादन गर्ने बिजुली राष्ट्रिय प्रसारण ग्रीड कम्पनीले बनाउने प्रसारण लाइन प्रयोग गर्ने प्रस्ताव गरेको हो । 

नेपाली जलविद्युतमा तीन आयोजनाको १६८० मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्ने तयारी गरेको एनएचपीसीले एसआर–६ को पनि बिजुली प्रसारण गर्नको लागि राष्ट्रिय प्रसारण ग्रीड कम्पनीको प्रसारण लाइन प्रयोगको प्रस्ताव गरेको हो । 

यसमा उसले ह्विलिङ चार्ज तिर्ने गरी प्रस्ताव पठाएको कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत नेत्रप्रसाद ज्ञवालीले जानकारी दिए । 

“एनएचपीसीले निर्माणको जिम्मा लिएको फुकोट कर्णाली र पश्चिम सेतीको त सम्झौता भइसक्यो । अहिले उनीहरुले एसआर–६ को लागि प्रस्ताव राखेको छ । यसमा कर्णाली करिडोर प्रसारण लाइनमा सम्झौता हुन्छ” उनले भने । 

एसआर–६ बाट उत्पादन भएको बिजुली ग्रीड कम्पनीलाई ह्विलिङ चार्ज तिरेर दोधार सबस्टेसनसम्म लैजानको लागि प्रस्ताव राखेको ज्ञवालीले जनाए ।  एनएचपीसीले नेपालमा ७५० मेगावाटको पश्चिम सेती, ४५० मेगावाट सेती नदी ६ (एसआर सिक्स) तथा ४८० मेगावाटको फुकोट कर्णाली बनाउनेछ । 

फुकोट कर्णाली विद्युत् उत्पादन कम्पनी र एनएचपीसी मिलेर बनाउने सहमति छ । यस्तै पश्चिम सेती र एसआर–६ भने एनएचपीसी एक्लैले बनाउने छ ।  प्रसारण लाइन निर्माण नगरी ग्रीड कम्पनीको प्रसारण लाइनको प्रयोग गर्ने प्रस्तावले एनएचपीसीको ठूलो रकम र समय बचत हुने उनको भनाइ छ । 

अर्को भारतीय कम्पनी सतलज जलविद्युत् निगम (एसजेभीएन) ले संखुवासभामा निर्माण गरिरहेको अरुण तेस्रो जलविद्युत् आयोजनाको लागि आफ्नै प्रसारण लाइन बनाएको छ ।  एसजेभीएनले आफ्नै प्रसारण लाइन निर्माण गरिरहेको छ । अरुण तेस्रो आयोजनामा ८० प्रतिशतको हाराहारीमा सम्पन्न भएपनि प्रसारण लाइनतर्फ भने ४५ प्रतिशतमात्रै छ ।

सो प्रसारण लाइनमा  संखुवासभा तथा भोजपुरका कोही स्थानमा टावर निर्माण गर्न सकिएकौ छैन ।  प्रसारण लाइनको मुआब्जा विवाद समाधान नभएपछि आयोजनाको उत्पादन मिति एक वर्ष पछि धकेल्लिएको छ ।

यसअघि सन् २०२४ मै उत्पादन गर्ने मिति तय गरेको आयोजनाको प्रसारण लाइनमा अपेक्षित प्रगति नभएपछि २०२५ को अन्त्य पुर्‍याएको छ  । 

अरुण तेस्रो आयोजना प्रसारण लाइनतर्फ १८ वटा टावर निर्माणमा समस्या रहेको नेपाली समन्वयकर्ता लगानी बोर्डको कार्यालयले जनाएको छ । एनएचपीसीले प्रसारण लाइन निर्माण नगरी समय र लगानी बचत गरेको  ग्रीड कम्पनीका सीईओ ज्ञवाली बताउँछन् । 

एनएचपीसीले प्रसारण लाइन बुकिङ गरेपछि ग्रीड कम्पनीले पनि प्रसारण लाइनलाई तीव्रता दिने उनको भनाइ छ  । 

“प्रसारण लाइन बुकिङ भएपछि हामीलाई समयमै सम्पन्न गर्न प्रेसर पनि भयो । यसले विद्युत् उत्पादक र प्रसारककर्ता दुवैलाई फाइदा हुने काम पनि भयो,” उनले भने । 

उसो त नेपालमा प्रसारण लाइन निर्माण गर्न निकै ठूलो चुनौती छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले निर्माण गरिरहेको अधिकांश प्रसारण लाइन समयमा निर्माण हुन सकेका छैनन् । 

प्रसारण लाइन समयमै निर्माण हुन नसकेका कारण रसुवा चिलिमे जलविद्युत् कम्पनीको २१३ मेगावाट बिजुली खेर गइरहेको छ । 

१०२ मेगावाटको मध्य भोटेकोसी तथा १११ मेगावाटको रसुवागढी जलविद्युत् आयोजनाका बिजुली प्रसारण लाइन नभएकै कारण उत्पादनमा जान सकेका छैनन् । लामो समयदेखि अवरोध भएको मध्य भोटेकोसीको प्रसारण लाइनमा केही साता अघि मात्रै सहमति भएको छ । 

रसुवागढीको लागि चाहिने प्रसारण लाइन दसैंअघिसम्म सक्ने गरी काम भइरहेको प्राधिकरणको भनाइ छ । 

४६ सय ३९ मेगावाट निर्माणमा भारतीय कम्पनी 

भारतीय कम्पनीले नेपालमा ४६ सय ३९ मेगावाट विद्युत् निर्माण जिम्मा लिएको छ ।  भारतीय कम्पनीले एक्लै र संयुक्त रुपमा निर्माण गर्ने गरी ४६ सय ३९ मेगावाट बिजुली निर्माण जिम्मा पाएको छ ।

जसअनुसार माथिल्लो कर्णाली ९०० मेगावाट, अरुण तेस्रो ९०० मेगावाट, पश्चिम सेती ७५० मेगावाट, सेती नदी–६ (एसआर–६) ४५० मेगावाट, अरुण चौथो ४९० मेगावाट, तल्लो अरुण ६६९ र फुकोट कर्णाली ४८० मेगावाट रहेका छन् । 

मुख्य गरी दुई भारतीय कम्पनी एसजेभीएन र एनएचपीसीले ठूला आयोजना लिएका छन् ।  एनएचपीसीले १६८० मेगावाट तथा एसजेभीएनले २९५९ मेगावाट बनाउन लागेका हुन् ।  एसजेभीएनले भर्खरै माथिल्लो कर्णाली बनाउने सम्झौता गरेको छ । गान्धी मल्लिकार्जुन राव (जीएमआर) ले स्रोत जुटाउन नसकेपछि ३४ प्रतिशत सेयर एसजेभीएनले किनेको थियो । 

यस्तै इन्डियन रिन्यूवेवल इनर्जी डेभलपमेन्ट एजेन्सी (इरेडा)ले ५ प्रतिशत माथिल्लो कर्णालीको सेयर किनेको थियो ।  माथिल्लो कर्णालीमा एसजेभीएन र जीएमआरको ३४–३४ प्रतिशत, इरेडाको ५ प्रतिशत तथा सरकारको २७ प्रतिशत सेयर नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको सेयर हुनेछ ।