काठमाडौं । सेयर केही दिनभित्र खरिद–बिक्री गर्ने प्रवृत्तिलाई ‘सट्टेबाजी’का रुपमा परिभाषित भएको छ ।  कम्पनीको वित्तीय अवस्था अध्ययन गरी लामो समय प्रतिफल दिने कम्पनीमा गरिने लगानीलाई सेयरमा दिगो लगानी भनिन्छ ।

यतिखेर छिटो–छिटो नाफा कमाउन वित्तीय अवस्था कमजोर भएका कम्पनीमा पनि लगानीकर्ताहरू आकर्षित भएको देखिन्छ ।  यसको अर्थ सेयर बजारमा ‘ट्रेडर’हरु उत्साहित भएको मानिन्छ । वित्तीय अवस्था जस्तो भए पनि कम सेयर कित्ता भएका कम्पनीहरूमा पनि लगानी गर्दै नाफा आर्जनको होडमा छन् । 

यसरी बजारका कमजोर वित्तीय अवस्था भएका कम्पनीमा लगानीकर्ता आकर्षित हुँदा ‘ब्लु चिप’ मानिने कतिपय कम्पनीको सेयर मूल्य अझै पनि न्यून छ ।  यस्ता कम्पनीमा लगानीकर्ताहरू पसेका छैनन् । बजारमा सेयर खेलाडीहरू प्रवेश गरेकाले जस्ता सुकै वित्तीय विवरण भएका कम्पनीहरूको मूल्य बढेको तर्क कतिपयको भनाइ छ । 

‘ब्लु चिप’ सेयरको उदाहरणका रूपमा हिमालयन डिष्टिलरी, नबिल बैंक, नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स, नेपाल टेलिकम, नागरिक लगानी कोष तथा केही लघुवित्तलाई पनि लिन सकिन्छ । यी कम्पनीको सेयर मूल्य कम नै छ । 

अर्थतन्त्रमा देखिएको शिथिलताका कारण यी कम्पनीको नाफामा प्रभाव देखिएको भएपनि वर्षाैँदेखि प्रतिफल नदिने कम्पनीको सेयर मूल्य उच्च रूपमा बढ्दा बजारका ‘ब्लु चिप’ सेयर ओझेलमा परेको देखिन्छ । 

लामो समयदेखि नाफा कमाउँदै आएको तथा लगानीकर्तालाई प्रत्येक वर्ष उच्च प्रतिफल (लाभांश) दिँदै आएका कम्पनीको सेयरलाई ‘ब्लु चिप’ सेयर भनिन्छ । यस्ता कम्पनीहरूले लगानीकर्ताको विश्वास जितेका हुन्छन् भने अन्य कम्पनीभन्दा यी कम्पनी लगानीकर्ताप्रति तुलनात्मक रूपमा जवाफदेही हुन्छन् ।

ब्लु चिप मानिने केही कम्पनीहरू  

हिमालयन डिष्ट्रिलरी

यसअघि सेयरधनीलाई उच्च प्रतिफल दिँदै आएको हिमालयन डिष्ट्रिलरीको सेयर मूल्य १५ सयको हाराहारीमा छ । तीन वर्षअघिको बुलमा यो कम्पनीको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता सात हजार ५३५ रुपैयाँ थियो । यो २०७८ भदौ २ गतेको मूल्य हो । यो कम्पनीको लाभांश इतिहास हेर्दा १०० प्रतिशतसम्म दिएको छ । 

कम्पनीले प्रत्येक वर्षजसो लाभांश दिएको छ । पछिल्लो समय यो कम्पनीको नाफामा कमी आएको र चुक्ता पुँजी बढ्दै गएकाले पनि सेयर मूल्य घट्दै आएको देखिन्छ । 

तर, कम्पनीले गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा ३५ करोड ३० लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको छ । यो कम्पनीले आर्थिक वर्ष २०७९/८० को अन्त्यसम्म ६६ करोड पाँच लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको थियो । कम्पनीको प्रतिसेयर आम्दानी पनि अघिल्लो वर्षको असार मसान्तसम्मको तुलनामा ११ रुपैयाँ ५१ पैसाले घटेको छ ।

तर, कम्पनीले आफ्नो व्यापारलाई आगामी दिनमा बढाउँदै जाने प्रतिबद्धता वित्तीय विवरणमा उल्लेख गरेको छ । 

नबिल बैंक 

वाणिज्य बैंकहरूमध्ये सबैभन्दा अब्बल मानिने नबिल बैंकले प्रत्येक वर्ष सेयरधनीलाई उच्च प्रतिफल दिँदै आएको छ ।  यसअघि २०७८ को बुलमा यो बैंकको सेयर मूल्य १५ सयसम्म पुगेको थियो । तर, यो बैंकको मूल्य साढे ६०० को हाराहारीमा छ । 

प्रत्येक वर्षजसो बैंकले उच्च दरमा दिएको लाभांशले सेयर कित्ता बढेको र नेपाल बंगलादेश बैंकसँग मर्जरमा गएपछि बैंकको आम्दानीमा केही कमी आएको छ । चुक्ता पुँजी बढ्दै जाँदा पनि यो बैंकका लगानीकर्ताले पाउने प्रतिफलदर घट्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ । गत वर्ष कम्पनीले ११ प्रतिशत नगद लाभांश दिएको थियो । 

गत आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्म बैंकले सात अर्ब ६ करोड रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्षमा यो बैंकले ६ अर्ब ४० करोड रुपैयाँ नाफा आर्जन गर्दा ११ प्रतिशत नगद लाभांश दिएको थियो । 

यो वर्ष पनि बैंकले १४ प्रतिशत लाभांश दिने क्षमता रहेको वित्तीय विवरणमा उल्लेख छ । गतवर्षको अन्तिमसम्म बैंकको प्रतिसेयर आम्दानी पनि वृद्धि भएको छ । आर्थिक वर्ष २०७९÷८० को अन्त्यसम्म २३ रुपैयाँ ६७ पैसा थियो । गत असार मसान्तसम्म यो बैंकको प्रतिसेयर आम्दानी २६ रुपैयाँ ९ पैसा छ । 

यसको अर्थ एक कित्ता सेयर बराबर २६ रुपैयाँ ९ पैसा बैंकको आम्दानी छ । 

नेपाल टेलिकम 

नेपाली धितोपत्र बजारमा ‘ब्लु चिप’को रूपमा नेपाल टेलिकमको सेयरलाई पनि लिइन्छ ।  यो कम्पनीले सेयरधनीलाई प्रत्येक वर्ष ४० प्रतिशतभन्दा बढी लाभांश दिँदै आएको छ । हाल यो कम्पनीको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता एक हजारको हाराहारीमा छ । यसअघि २०७८ को बुलमा यो कम्पनीको सेयर मूल्य १५ सयसम्म पुगेको थियो । 

यो वर्ष कम्पनीको नाफा घटेकाले गएका वर्ष जस्तो लाभांश बढ्न नसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।  अघिल्लो आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्म कम्पनीको प्रतिसेयर आम्दानी ४४ रुपैयाँ थियो भने गत वर्षको अन्त्यसम्म घटेर ३६ रुपैयाँमा झरेको छ । 

तर, कम्पनीका आधारभूत वित्तीय सूचकहरू भने अन्य कम्पनीको तुलनामा सकारात्मक छन् । कम्पनीको प्रतिसेयर नेटवर्थ ५२५ रुपैयाँ ४३ पैसा छ । गत असारसम्म कम्पनीले ६ अर्ब ६१ करोड ७७ लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको छ । 

अघिल्लो वर्षको त्यही अवधिमा यो कम्पनीले करिब आठ अर्ब रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको थियो । 

नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स 

नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्सले गतवर्ष २१.०५ प्रतिशत लाभांश दियो ।  यसअघिका वर्षहरूमा पनि यो कम्पनीले उच्च दरमा लाभांश दिएको उदाहरण छ । आर्थिक वर्ष २०६९/७० मा यो कम्पनीले ९८.५ प्रतिशत लाभांश दिएको थियो । 
त्यसपछि कम्पनीले ७०, ६८ तथा ५१ प्रतिशतसम्म लाभांश दिएको तथ्यांक छ । 

नेपाली सेयर बजारमा यो कम्पनीलाई पनि ‘ब्लु चिप’ सेयर मानिन्छ । गएको ‘बुल’मा यो कम्पनीको सेयर मूल्य तीन हजारसम्म पुगेर झरेको थियो । २०७७ को मंसिर–पुसमा यो कम्पनीको सेयर मूल्य तीन हजार रुपैयाँसम्म पुगेको थियो । तर, २०७८ को साउन–भदौमा कम्पनीको सेयर मूल्य १५ सयसम्म झरिसकेको थियो । 

गतवर्ष भने कम्पनीले आफ्नो वित्तीय विवरणमा सुधार गरेको छ । प्रतिसेयर आम्दानीका साथै कम्पनीको नाफा पनि बढेको छ । यो कम्पनीले गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को असार मसान्तसम्म ५१ करोड ३९ लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको छ । 

अघिल्लो आर्थिक वर्षको त्यही अवधिसम्ममा यो कम्पनीले ३९ करोड २९ लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको थियो ।  यो कम्पनीको असार मसान्तसम्म प्रतिसेयर आम्दानी ६ रुपैयाँ २६ पैसा छ ।  अघिल्लो वर्ष प्रतिसेयर आम्दानी चार रुपैयाँ आठ पैसा हुँदा २१ प्रतिशत लाभांश दिएको यो कम्पनीले यो वर्ष केही बढाउने संकेत देखाएको छ । 

अघिल्ला वर्षभन्दा गतवर्ष नाफामा पनि वृद्धि भएको छ । हाल यो कम्पनीको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता नौ सयको आसपास छ । 

नागरिक लगानी कोष

नेपालको धितोपत्र दोस्रो बजारमा वित्तीय सूचकहरु सबल भएको कम्पनी नगारिक लगानी कोष पनि हो ।  प्रत्येक वर्ष जसो लगानीकर्तालाई प्रतिफल दिँदै आएको यो कम्पनी नेपालको धितोपत्र दोस्रो बजारमा ‘ब्लु चिप’ सेयरको रूपमा परिचित छ ।
गएको बुलमा यो कम्पनीको प्रतिसेयर मूल्य पाँच हजारभन्दा बढी थियो ।  तर, यो कम्पनीको सेयर मूल्य २५ सय आसपास छ ।  अघिल्लो वर्ष एक अर्ब २२ करोड रुपैयाँ नाफा गरेको यो कम्पनीले गत वर्ष १४.७४ प्रतिशत लाभांश दिएको थियो । 

सो वर्ष कम्पनीको लगानीमा प्रतिफल ९.४० प्रतिशत थियो । त्यस्तै प्रतिसेयर नेटवर्थ १६२ रुपैयाँ ४६ पैसा थियो । प्रतिसेयर आम्दानी भने २३ रुपैयाँ तीन पैसा थियो । गत आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्म कम्पनीले एक अर्ब १० करोड २४ लाख रुपैयाँ खुद नाफा गरेको छ । 

लगानीमा प्रतिफल ८.२० प्रतिशत छ भने कम्पनीको प्रतिसेयर नेटवर्थ बढेर १७१ रुपैयाँ ४५ पैसा पुगेको छ । तर, अघिल्लो वर्षको तुलनामा प्रतिसेयर आम्दानी भने २० रुपैयाँ ७५ पैसा कायम भएको छ । 

बजारमा वित्तीय सूचकहरू सकारात्मक भएका र प्रतिफल दिन सक्ने कम्पनीहरू प्रशस्त छन् ।  तर, ती कम्पनीको सेयरमा भन्दा वर्षाैदेखि प्रतिफल नदिएको नेपाल फाइनान्स जस्ता कम्पनीको सेयर मूल्य उच्च दरले बढेको छ । 
फाइनान्स समूहमा पनि राम्रो मानिने मन्जुश्रीलाई भन्दा प्रतिफल नदिने नेपाल फाइनान्सलाई लगानीकर्ताले रूचाएको देखिन्छ ।  खेलाडीहरूले गर्दा कमजोर वित्तीय स्थिति भएका कम्पनीको मूल्य अत्यधिक बढेर सर्वसाधारण फस्ने जोखिम बढेको छ । 

नेपाल फाइनान्सको सेयर मूल्य दुई हजारको आसपासमा छ । यो कम्पनीको सेयर मूल्यले २६ सय पार गरेको थियो । २६ सयमा यो फाइनान्सको सेयर किन्ने लगानीकर्ताले प्रतिकित्ता ६०० रुपैयाँ घाटा व्यहोरेको छ ।

लगानीकर्ताले दोस्रो बजारमा सेयर खरिद गर्दा वित्तीय सूचक अध्ययन गर्नुपर्छ । 

तर, प्रतिसेयर नेटवर्थ ऋणात्मक भएका कम्पनीको सेयर मूल्य पनि बजारमा उच्च छ । यसको अर्थ बजारमा खेलाडीहरूको दबदबा बढेको बुझ्न सकिन्छ ।