काठमाडौं । ‘सभामुख नहुँदा संसद् स्थगन गर्ने भए उपसभामुखको के काम ?’ प्रतिनिधिसभा बैठक स्थगन गरी सभामुख देवराज घिमिरे ‘जम्बो’ टोलीसहित १० दिने विदेश सयरमा निस्किएपछि यो प्रश्न गरिँदै छ । सदन उपसभामुखलाई चलाउन दिएर विदेश सयरमा निस्किएको भए खासै प्रश्न उठाइने थिएन । तर, सभामुखले उपसभामुखमाथि विश्वास नगर्नुले उनी र उनको जम्बो टोलीमाथि प्रश्न गरिएको हो ।

“उहाँ (सभामुख)ले किन सदन बन्द गर्नुभयो, मलाई किन अख्तियार प्रत्यायोजन गर्नु भएन, त्यो उहाँलाई नै थाहा होला,” उपसभामुख इन्दिरा रानामगरले बाह्रखरीसँग भनिन्, ‘‘मैले जानेको त अधिकार प्रत्यायोजन गरेर जानुपर्ने थियो ।”

१० दिन सदन स्थगन गरी सभामुख घिमिरे र दलका प्रमुख सचेतकसहितको १० जनाको टोली स्वीट्जरल्यान्ड गएको हो । अन्तरव्यवस्थापिका संघ (आईपीयू)को १४८औँ महासभामा भाग लिन उनीसहितको प्रतिनिधिमण्डल चैत ८ गते त्यसतर्फ उडेको थियो । यसले संसद्को हिउँदे अधिवेशन नै प्रभावित भएको छ ।

कानुनतः सभामुखको अनुपस्थितिमा उपसभामुखले संसदीय काम गर्ने हो । यो उपसभामुखको वैधानिक अधिकार हो । सभामुखलाई सहयोग गर्ने जिम्मेवारी उपसभामुखलाई हुन्छ । तर, त्यो जिम्मेवारी सभामुखले दिनुपर्ने हुन्छ । उनले भनिन्, “पहिला के अभ्यास थियो, मलाई थाहा छैन । केही अभ्यास हेर्दा अख्तियार प्रत्यायोजन गर्ने गरिएको थियो रे !”

संसद् नै बन्द गरी विदेश भ्रमणमा गएर सभामुख र प्रमुख सचेतकहरू जनताका दृष्टिमा गैरजिम्मेवार देखिएका छन् । यसले के देखाउँछ भने राष्ट्र र जनताका समस्या नेपालका जनप्रतिनिधिको प्राथमिकतामा पर्दैन ।

संघीय संसद् सचिवालयका सहायक प्रवक्ता दशरथ धमलाका अनुसार, यही चैत १० देखि १४ गतेसम्म संघको प्रधान कार्यालय जेनेभामा हुने कार्यक्रममा प्रतिनिधिमण्डलले भाग लिनेछ । टोली चैत १६ गते स्वदेश फर्कने धमलाले जानकारी गराएका छन् ।

पूर्वसभामुख दमनाथ ढुंगानालाई सदन बन्द गरी विदेश सयर गरेको मन परेको छैन । बाह्रखरीसँगको संवादमा उनले संसद् अधिवेशन चलिरहेका बेला विदेश भ्रमणले सदनप्रतिको गैरजिम्मेवारी स्पष्ट पारेको बताए । यसमा प्रमुख प्रतिपक्ष दलको सहयोग झन् डरलाग्दो विषय भएको उनले उल्लेख गरे ।

“मुख्य दलका पदाधिकारीहरूबीच सहमति हुँदा जे पनि मिल्छ । बाँकी काम ‘उतै’ हुन्छ । यत्ति पनि थाहा छैन ?,” ढुंगानाले भने ।

सदनको हिउँदे अधिवेशनलाई विधेयक अधिवेशनका रूपमा लिइन्छ । तर, सदन सत्ता र प्रतिपक्षको घोचपेचको कोपभाजनमा पर्ने गरेको छ । संविधानको कार्यान्वयनका निम्ति तहगत बनाइनुपर्ने कानुनका चाङ छन् ।

संघले कानुन नबनाइदिँदा प्रदेश र स्थानीय तह भुत्ते भएका छन् । ४० विधेयक तत्काल पारित नगरिए संविधान र वर्तमान व्यवस्था ‘फेलिएर’ बन्नेछ भनी राष्ट्रियसभाले प्रतिवेदन नै दिएको छ । तर, न दलको चासो र चिन्ता न त संसद्को नेता सभामुखको नै ध्यान गएको देखियो ।

आफू विदेश जाँदा सदन चलाउने अधिकार उपसभामुखलाई दिन सकिने विषयमा पनि उनले चासो देखाएनन् । यसले सदनप्रतिको जिम्मेवारीमाथि स्वाभाविक प्रश्न उठाइएको बुझाइ ढुंगानाको छ ।

“प्रतिनिधिसभा १० दिन र राष्ट्रियसभा सात दिन बन्द किन गर्नुपरेको होला ? उपसभामुखले अध्यक्षता गरेर सदन चलाउँदा हुँदैन थियो ?,” ढुंगानाले थपे, “यहाँ त जे गरे पनि हाइसन्चो ! यो ठिक भएन ।”

सदन र संसदीय समितिमा ठूलठूला विषय छन् । सुशानको विषय प्रमुख छ । सुनकाण्ड, टेरामक्स प्रकरण, सहकारीका बचतकर्ताको समस्यालगायत महँगिएको बजार र निमुख जनताका कठिनाइका विषयमा छलफल गरिनुपर्नेछ ।

प्रतिनिधिसभाको सबैभन्दा ठूलो दल नेपाली कांग्रेसले उपप्रधान एवं गृहमन्त्री रवि लामिछाने सहकारी घोटालामा संलग्न देखिएको भन्दै संसदीय छानबिन समितिको माग गरेको छ । गृहमन्त्री लामिछाने सडकमा बहस गरेर भए पनि जवाफ दिन्छु भनिरहेका छन् । यी विषयमाथि सदनमा छलफल गरिनुपर्ने हो ।

आईपीयूको बैठकमा भाग लिन जानु अनुचित होइन । तर, त्यसका निम्ति प्रतिनिधिसभा बैठक स्थगन गर्नुपर्ने थिएन । सदन चलाउने जिम्मेवारी उपसभामुखलाई दिएर जाँदा हुने थियो । अथवा, बैठकमा सहभागिता जनाउन उपसभामुखको नेतृत्वमा प्रतिनिधिमण्डल स्वीट्जरल्यान्ड पठाएको भए पनि केही बिग्रने थिएन । सभामुखले उपसभामुखलाई बेवास्ता गरेको पनि देखिन्छ ।

पूर्वसभामुख तारानाथ रानाभाट सभामुख हिँड्दैमा सदन ठप्प पार्ने कार्य नियमसंगत नभएको बताउँछन् । उपसभामुख पनि सदन चलाउन सक्षम हुने उनले उल्लेख गरे । नयाँ प्रस्ताव ल्याउन नपाए पनि नियमित बैठक र छलफलमा रहेका विषय अघि बढाउने अधिकार दिएर जानुपर्ने रानाभाटको भनाइ छ ।

ढोका लगाएर सबै ठप्प पारेर सभामुख हिँड्नु गलत भएको उनको टिप्पणी छ । “सम्पूर्ण काम ठप्प पारेर जान मिल्दैन । सभामुख बिदामा बसोस् कि समस्या परेर आउन नपाओस् कि लगायत विषयमा उपसभामुखलाई अधिकार दिनुपर्छ,” रानाभाट भन्छन् ।

उनी थप स्पष्ट भन्छन्, ‘‘सभामुख नभएपछि हाउस नचल्ने भए उपसभामुख किन चाहियो ? सचिवालय किन चाहियो ? समिति किन चाहियो ? पदाधिकारी किन चाहियो ? यसरी बन्धक बनाएर हिँड्न मिल्दैन ।”