site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
देश
Nabil BankNabil Bank
प्रधानन्यायाधीशले गर्न भ्याउने दुई काम : मुद्दा तोक्न ‘अटोमेसन’ र योग्य न्यायाधीश नियुक्ति
Siddhartha BankSiddhartha Bank

काठमाडौं । नेपालको न्यायिक इतिहासमै सबैभन्दा छोटो समयका लागि प्रधानन्यायाधीश नियुक्त भएका छन्– हरिकृष्ण कार्की । वामपन्थी पृष्ठभूमिबाट आएका उनी एक महिनाअघि बिदा नबसेमा उनको कार्यकाल केवल ५० दिनको हुनेछ ।

एक वर्ष चार महिना कायममुकायम प्रधानन्यायाधीशले नेतृत्व गरेको र राजनीतिक हस्तक्षेपको नग्न–नृत्यको चपेटामा परेको न्यायालयको सर्वोच्च कुर्सीमा उनी आसिन त भएका छन् । सँगसँगै, जनआस्था गुमाएको न्यायालयमा आशाको सञ्चार गराउने चुनौती उनको काँधमा छ ।

संसदीय सुनुवाइ समितिको बैठकले सर्वसम्मतिमा उनको नाम सिफारिस गरेकै दिन असार १ गते राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलबाट हरिकृष्ण कार्र्की प्रधानन्यायाधीश नियुक्त भए । शपथग्रहण पनि गरेका छन् ।

Agni Group
NIC Asia

प्रधानन्यायाधीशले सेवा–निवृत्त हुनुभन्दा एक महिनाअघिदेखि मुद्दा नहेर्ने ‘परम्परा’लाई उनले निरन्तरता दिए भने उनले बढीमा १७ दिन इजलाशमा बसेर न्यायमूर्तिका हिसाबले निर्णयमा सहभागी हुन भ्याउने छन् ।

रोचक त के छ भने, कार्कीले प्रधानन्यायाधीश नियुक्त नहुँदै अवकाशको पत्र पाइसकेका छन् । उनलाई साउन २० गते ६५ वर्ष उमेर पूरा हुने भनेर न्याय परिषद्ले यसअघि नै अवकाशको पत्र दिइसकेको छ ।

Global Ime bank

क्षमता देखाएमा गर्न भ्याउने दुई काम

सर्वोच्च अदातलको न्यायाधीशका रूपमा ०७३ साउन १७ गते सर्वोच्च अदालत प्रवेश गरेका हरिकृष्ण कार्की ओखलढुङ्गाको माम्खाका हुन् । उनले ल क्याम्पसकै आफूभन्दा ‘जुनियर’ झापाकी यमुना श्रेष्ठसँग विवाह गरेको उनका एक सहपाठीले जानकारी दिए । ०१५ साल साउन २० मा जन्मिएका उनको न्यायिक करिअरमा पनि साउन महिनाले विशेष अर्थ राख्छ । साउनमै सर्वोच्च अदालत प्रवेश गरेका उनी साउन १९ मा सेवानिवृत्त हुँदै छन् ।

सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीशका रूपमा करिब सात वर्ष बिताएका उनी ०७९ वर्ष असोज ११ गतेदेखि कामु प्रधानन्यायाधीशको भूमिकामा छन्, जो करिब नौ महिना भइसकेको छ ।

कामु प्रधानन्यायाधीश समेत जोड्दा त उनको कार्यकाल पूर्वप्रधानन्यायाधीश अनुपराज शर्मा वा सुशीला कार्कीको भन्दा पनि लामो हो । त्यस हिसाबले फैसलाका माध्यमबाट न्यायालयलाई दिनसक्ने  योगदानका लागि उनले पर्याप्त समय पाइसकेका छन् । तर ‘कन्फर्म’ प्रधानन्यायाधीश भएपछि गर्न भने उनले त्यति पाउने छैनन् ।

प्रधानन्यायाधीश भएपछिको ५० दिनमा उनले गर्नसके भने दुईवटा काम छन्, जसले उनकोे यो छोटो कार्यकाललाई न्यायिक इतिहासमा स्मरणीय बनाउने छ । पहिलो, सर्वोच्च अदालतका इजलाशमा मुद्दा तोक्ने काम ‘अटोमेसन’मा लैजाने । अहिले गोलाप्रथाका आधारमा न्यायाधीशलाई मुद्दा तोकिँदै आएको छ । यसको साटो कम्प्युटरमार्फत स्वचालित विधिबाट मुद्दा तोकियो भने ‘सेटिङ’का आधारमा हुने फैसलाको अन्त्य हुनेछ ।

यसअघिका प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्र शमशेर जबराले आफ्नो रुचिका आधारमा इजलाश र मुद्दा तोकेको, त्यसैमार्फत चलखेल गरेको आरोप लागेको थियो । त्यसविरुद्ध बार एसोसिएसनले आन्दोलन गर्‍यो । प्रधानन्यायाधीशविरुद्ध सर्वोच्च अदालतका कार्कीसहितका न्यायाधीशहरू हड्तालमा उत्रिए । इजलाश बहिष्कार गरे, जुन नेपालको न्यायिक इतिहासमा ‘कालो अक्षर’ले लेखिएर रहेको छ ।

वर्तमान प्रधानन्यायाधीश हरिकृष्ण कार्कीकै संयोजकत्वमा बनेको समितिले अदालतप्रति जनआस्था बढाउन प्रतिवेदन नै तयार पारेको छ । जसमा ‘अटोमेसन’ लागुदेखि काविल न्यायाधीश नियुक्तिसम्मका विषय छन् । उक्त प्रतिवेदन कार्यान्वयनको थालनी नै उनको चुनौती हो ।

कार्कीले छोटो समयमा क्षमता प्रदर्शन गर्नसक्ने दोस्रो काम हो– न्यायाधीश नियुक्तिमा । सर्वोच्च अदालतमा रिक्त सातजना न्यायाधीशको पदपूर्ति गर्ने अवसर उनलाई प्राप्त हुनेछ । सँगै, उच्च अदातलमा पनि सुर्खेतबाहेक सबै ठाउँमा मुख्य न्यायाधीश रिक्त हुँदै छन् । ६ वटा मुख्य न्यायाधीश नियुक्तिको अवसर उनी अध्यक्ष रहेको न्यायपरिषद्ले पाउनेछ ।

न्यायपरिषद् अध्यक्ष रहेका कार्कीले सर्वोच्च अदालतमा सात र उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीशमा ६ जना ‘सक्षम’ न्यायाधीश खोज्न उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीशको रोलक्रमभन्दा तलसम्म गएर सक्षम र इमान्दार न्यायमूर्ति खोज्नसक्ने हो भने न्याय क्षेत्रमा साच्चिकै दीर्घकालसम्म यसको प्रभाव रहिरहने छ ।

दलले नबोक्दाको परिणाम : नियुक्तिमा ढिलाइ

जबरा ०७९ मंसिर २७ मा निलम्बित अवस्थामै सेवानिवृत्त भएपछि उनलाई प्रधानन्यायाधीश बन्ने बाटो खुलेको थियो । तर त्यसपछिका ६ महिना पनि उनले कामुमै बिताए । कारण थियो– उनले जीवन बिताएको पार्टी नेकपा (एमाले)ले उनलाई छिटो प्रधानन्यायाधीश बनाउन चासो नदिनु, अनि नेपाली कांग्रेस र नेकपा (माओवादी केन्द्र)को दृष्टिमा उनी एमाले स्कुलिङबाट आएको हुनु ।

यसअघिको इतिहास हेर्ने हो भने हरिकृष्ण कार्की एमालेका त्यस्ता भाग्यमानी व्यक्ति हुन्, जसले रोजेका पद पाउँदै गएका थिए । उनी एमालेको कोटाबाट बार एसोसिएसनको अध्यक्षमा एकपटक पराजित भएर पनि पुनः टिकट  पाएर दोस्रोपटक लड्दा विजयी भएका थिए ।

०६९ माघ ४ मा चार वर्षका लागि बार अध्यक्ष निर्वाचित भएका कार्की बीचैमा उक्त पद छाडेर महान्यायाधिवक्ता भए– २०७२ असोज २८ मा । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले बार अध्यक्ष रहेका कार्कीलाई महान्यायाधिवक्ता बनाएका थिए ।

०७३ साउन १२ मा महान्यायाधिवक्ता छँदाछँदै न्याय परिषद्को सिफारिसमा उनी सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश नियुक्त भएका थिए । एमालेनिकट अरु व्यक्ति नै नभएजसरी उनलाई अवसर दिएको भन्दै एमालेनिकट वकिलको समूहभित्र असन्तुष्टि फैलिएको थियो र पनि एमाले अध्यक्ष ओलीले उनलाई नै अघि सारेका थिए ।

नौ महिनाजति प्रधानन्यायाधीश हुने हिसाबमा सर्वोच्च अदालत प्रवेश गरेका थिए उनी । एमाले–माओवादीबीच एकीकरण भएर बनेको नेकपा निरन्तर अघि बढेको भए उनको यो हिसाब मिल्न सक्थ्यो । तर नेकपाको विघटन, एमालेभित्रको गुटबन्दी र संघीय संसद् विघटनबारे परेको मुद्दाले एमालेभित्र ‘भाग्यमानी’ मानिएका उनको भविष्यमा असर गर्‍यो ।

प्रतिनिधिसभा विघटनको विवाद सर्वोच्च अदालत पुग्यो । आफू केपी ओली प्रधानमन्त्री छँदाको महान्यायाधिवक्ता रहेकाले उक्त मुद्दा हेर्न नैतिक रूपमा नमिल्ने भन्दै कार्कीले इजलाश छाडे । उनीबिनाको इजलाशबाट प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापित भयो । ओलीको राजनीतिक निर्णय उल्टियो । त्यसपछि उनीसँग ओली चिढिएको एमाले नेताहरू बताउँछन् । त्यसैले प्रधानन्यायाधीश नियुक्तिमा ओलीले चासो नदिँदा ढिला भएको एमाले नेताहरू नै  बताउँछन् ।

“ओलीले हुन नदिन चाहेको भए उनी कामुमै अवकाश लिन्थे । उनी भए पनि, नभए पनि एमालेलाई केही फरक नपर्ने भएकाले नबोकेको मात्र हो,” एमालेको नेतृत्वमा रहेका एकजना वरिष्ठ अधिवक्ताले भने, “कांग्रेस–माओवादीको नजरमा उहाँ एमाले हुनुभो । एमाले नेता अग्नि खरेलको ल फर्मका पार्टनरलाई किन उनले बोक्थे र ? कसैले नबोक्दा उहाँको नियुक्ति ढिला भो । चुनावपछि एमाले कमजोर हुन्छ भन्ने अनुमानका आधारमा आफूलाई उहाँले तटस्थ देखाउन खोज्दाको मार उहाँले व्यहोर्नुभो ।”

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: शनिबार, असार २, २०८०  १७:१०
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
Dish homeDish home
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
cg detailcg detail
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
Maruti cementMaruti cement
सम्पादकीय
SubisuSubisu