site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
साहित्य
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
भस्मासुरको नलीहाडले खोलेको बाटो
Tiktok banner adTiktok banner ad

आख्यान क्षेत्रमा विशिष्ट उचाइ कायम गरेका डा. ध्रुवचन्द्र गौतमलाई उनको ८०औँ जन्मदिनका अवसरमा ‘आविष्कारी आख्यानकार’ उपाधिबाट सुशोभन गरिने तयारी पूरा भइसकेको थियो । बस्, हलमा स्वागत गर्न मात्र बाँकी थियो प्रसिद्ध आख्यानशिल्पीको ।

वसन्त चौधरी फाउन्डेसनका अध्यक्ष तथा लूनकरणदास गंगादेवी चौधरी साहित्यकला मन्दिरका संस्थापक बसन्त चौधरी डा. गौतमको प्रतीक्षामा हलअगाडि उभिएका थिए । भित्र दर्शकदीर्घामा बसेकाहरू पनि प्रतीक्षा गरिरहेका थिए, नेपाली आख्यानका महारथी गौतमको ।

पोडियममा उभिएर कवि राजेन्द्र शलभ डा. गौतमका कृतिहरूका बारेमा जानकारी दिँदै थिए । उनले १० वर्षको उमेरदेखि साहित्य सिर्जना गर्दै आएका डा. गौतमका कृतिहरूको नाम लिँदै गए । नाट्यकृति ‘भस्मासुरको नलीहाड’ पनि त्यो सूचीमा पर्यो ।

यो नाम उच्चारणसँगै म तरंगित भएँ । मैले सम्झिएँ, २०४२/०४३ सालमा ‘भस्मासुरको नलीहाड’मा अभिनय गरेको त्यो क्षण । आफू पनि नाटकमा आबद्ध भएको क्षण । अभिनयको भूतले ठाउँठाउँ पुर्याएको क्षण ।

म काठमाडौंको मञ्चमा ओर्लिएको पहिलो नाटक नै आख्यानकार डा. गौतमको थियो । नाटक निर्देशक थिए, बद्री अधिकारी ।

नाटकमा सरोज खनाल, रवि अधिकारी, किशोर डंगोल, शान्ति सुवेदी, नेत्र वियोगी, सुभाष गजुरेल, सुरेन्द्र नकर्मी र अरू पनि केही कलाकारको अभिनय थियो । एउटा सानो भूमिकामा थिएँ म पनि ।

डिल्लीबजारस्थित बालवाटिका स्कुल परिसरमा नाटकको रिहर्सल हुँदै थियो । चैत महिनाको मध्य समय । साँझपख हरेक दिन त्यहाँ कलाकारको जमघट हुन्थ्यो । र, दुई–तीन घण्टा रिहर्सलमा व्यस्त हुन्थे । सबै आफ्नो भागमा परेको संवाद भट्ट्याउँदै अभिनय गर्थे ।

नाटकका लेखक डा. गौतम रिहर्सल हेर्न आफ्नो स्कुटर (सम्भवतः बजाज चेतक) चढेर बेलाबेलामा आइपुग्थे । बडो चाख लिएर रिहर्सल हेर्थे ।

नाटक रिहर्सलको प्रारम्भिक चरण थियो । भूमिकाहरू सही रूपमा बाँडफाँट भइसकेको थिएन । मेरो भागमा कहिले लामो भूमिका पथ्र्यो त कहिले छोटो । अझ जाबिड कलाकारहरू आइसकेपछि एउटा सानो भूमिका मात्र बाँकी रह्यो ।

म त्यसैमा पनि सन्तुष्ट थिएँ । किनभने, आखिर थियो त त्यो डा. गौतमको नाटक । त्यसमाथि काठमाडौंको स्टेजमा उत्रिन पाउने मौका । मजस्तो देहातको ‘छौँडा’का लागि यो ठूलो अवसर थियो ।

नाट्यकर्मकै दौरान सरोज, सुरेन्द्र, खेम शर्माहरूसँग नजिक भइयो । किशोर र रवि दाइ पूर्वपरिचित थिए । साथै, नजिक भइयो बद्री अधिकारी दाइसँग । तर, त्यतिखेर नाटक लेखक डाक्टर साहबसँग नजिक हुन सकिनँ । जबकि, मेरो बसोबास चाबेलतिरै थियो । डाक्टर साहबको सायद मैजुबहालतिर ।

अचेल डाक्टर साहबसँग बेलाबखत गफगाफ हुन्छ । एक दिन डा. गौतमसँग यस विषयमा कुरा पनि गरेको थिएँ । डाक्टर साहब आफ्नो स्वभावानुसार ‘ए होर !’ भन्दै फिस्स हाँसे मात्र ।

निर्देशक अधिकारी तिनताक नाटकका क्षेत्रमा स्थापित भइसकेका थिए । बद्री–सुनील (पोखरेल)को निर्देशनमा धेरै नाटक मञ्चन गरिन्थ्यो । ‘भस्मासुरको नलीहाड’ भने बद्री दाइको एक्लो निर्देशनमा तयार भएको थियो ।

नाटकमा अभिनय गर्ने रुचिले मलाई त्यो समयमा धेरै नाट्य समूहहरूको संगतमा पुर्याएको थियो । युवा नाट्य मञ्च (युनाम), सर्वनाम, शुभ समूह, युवा नाट्य परिवार (युनाप), आरोहण, रंगकर्मी जमात यस्ता थुप्रै समूहमा मेरो जाउआउ थियो । तर, ‘भस्मासुरको नलीहाड’ खेल्ने मौका जुरेको थियो, मित्र किशोर डंगोलका कारण ।

अग्रवाल भवनको प्रेक्षालयमा ३७ वर्षअघिको यो प्रसंग सम्झिइरहँदा म त्यस भीडमा खोजिरहेको थिएँ, बद्री दाइ, किशोर, सरोज र रवि दाइलाई । निकैपछि देखापरे मात्र किशोर ।

आख्यानकार डा. गौतम र उनकी धर्मपत्नी स्वस्तिका गौतम हलभित्र प्रवेश गरिसकेका थिए । पुष्पवृष्टिका साथ डा. गौतमको स्वागतपछि मञ्चको कार्यक्रम प्रारम्भ भयो । डा. गौतमलाई ‘आविष्कारी आख्यानकार’को उपाधिबाट सुशोभन गरियो । विशेष अभिनन्दन गरियो । ‘आविष्कारी आख्यानका सात दशक’ कृति पनि विमोचन गरियो । र, डा. गौतमको आख्यानकारिताको चर्चा गरियो ।

खैर, यतिखेर मेरो फ्ल्यासब्याकले मलाई ‘भस्मासुरको नलीहाड’तिरै लैजाँदै छ । त्यस नाटकमा अभिनय गर्नुभन्दा अगाडि सर्वनामको अड्डा मेरो गन्तव्य थियो । प्रायः त्यहाँ गइरहन्थेँ । रामकृष्ण निराला दाइले मलाई सर्वनाममा पहिलोपटक प्रवेश गराएका थिए । डिल्लीबजारस्थित सर्वनामको अड्डामा छिरे पनि नाटक गरिनँ । कामै गरिनँ भन्न मिल्दैन । गरेँ, तर नाटकको प्रचार गर्ने काम मात्र ।

त्यतिखेर अशेष मल्ल दाइको नाटक ‘सडकदेखि सडकसम्म’ सभागृहमा लामो समय मञ्चन गरिएको थियो । त्यसको प्रचारका लागि म तीनपांग्रे टेम्पोमा कुद्थेँ, महाराजगन्जदेखि सातदोबाटोको सडकसम्म । त्यसपछि नै हो, म नलीहाडमा टाँस्सिन पुगेको ।

‘भस्मासुरको नलीहाड’पछि युनापको युद्धनाटक ‘जब बादल पन्छिन्छ’मा अभिनय गर्ने मौका मिल्यो । हास्यकलाकार खेम शर्माले साइकलको क्यारियरमा बोकेर निर्देशक श्रीओम श्रेष्ठ ‘रोदन’सामु पुर्याएका थिए । खेमले धेरैलाई त्यसरी क्यारियरमा बोकेर निर्देशक निर्देशककहाँ ढुवानी गरेका छन् । सरोज खनाल पनि बेलाबखत खेमले क्यारियरमा ढुवानी गरेको सम्झिन्छन् ।

श्रीओम र पूर्ण थापाको संयुक्त निर्देशनमा ‘जब बादल पन्छिन्छ’ मञ्चनको प्रारम्भिक काम हुँदै थियो । कलाकारहरू प्रशस्त चाहिने भएकाले मजस्ता नाटकमा रुचि भएकाहरू आउँदै थिए ।

युद्धनाटक भएकाले सैनिकको भूमिकामा जति कलाकार राखे पनि हुने । संवाद नभए पनि अभिनय गर्न पाइन्थ्यो । त्यसैले मेरो भूमिका सैनिकका रूपमा निश्चित भयो । पछि एक–दुई संवाद मेरो भागमा परेको थियो ।

युवा नाट्य परिवारले गरेका थप केही नाटकहरूमा मैले अभिनय गरेँ । ‘युद्ध र शान्ति’, ‘घरज्वाइँ’लगायत अरू पनि केही । एउटा नाटक लिएर त हामी लखनऊ हुँदै दिल्लीसम्म पुगेका थियौँ । त्यो यात्राको नियात्रा आजसम्म आएको छैन, श्रीओमबाट । आउँछ होला ।

यसरी चार–पाँच नाटकमा अभिनय गरेँ । ०४७ सालतिर श्रीओम–पूर्णकै निर्देशनमा एउटा अर्को नाटकमा खेलेँ । त्यसपछि भने नाटक खेल्न छोडेँ । नाटक खेल्ने मोह घटेको होइन, सायद आफ्नै अभिनयप्रति विश्वस्त हुन सकिनँ । नाटक खेल्नुभन्दा संस्थाको बाहिरी काम गरेरै रमाउन थालेँ ।

केही समयअघि पुराना नाट्यकर्मीहरूलाई समेटेर फेरि तिनलाई मञ्चमा उतार्ने सोचका साथ किशोर अगाडि बढेका थिए । एकताका रंगमञ्चमा धमाका मच्चाउने अभिनेता, निर्देशक सबै सुस्त रहेको परिस्थितिमा तिनलाई लेखन, निर्देशन र अभिनयमा पुनः सक्रिय गराउने एउटा बाटो तयार हुँदै थियो ।

त्यही समय कोरोना कहरले निम्त्याएको लकडाउन किशोरको बाटोमा तगारो भएर उभियो । बद्री अधिकारी, राजेन्द्र शलभ, मोहन निरौला, रवीन्द्र खड्का, रमेश बुढाथोकी, भुवन चन्द, मदनदास श्रेष्ठ, हरिबहादुर थापा, रचना सिंह, रमण घिमिरे, श्रीओम, सरोज, किशोरलगायत सबै नाटक गर्ने मनस्थितिमा थिए । वीरेन्द्र हमालले एउटा ऐतिहासिक नाटक गर्ने कुरो पनि उठाएका थिए ।

पुराना नाट्यकर्मीहरूको त्यस जमघटमा नाटकको चर्चा हुँदै गर्दा म सानै भूमिकामा भए पनि रंगमञ्चमा फेरि ओर्लने सपना देख्दै थिएँ । तर, सर्वत्रको बन्दाबन्दीले त्यो अभियानमा पूर्णविराम लगाइदियो ।

यतिखेर किशोर के सोचिरहेका छन् कुन्नि ! अभियान फेरि थाल्ने कि नथाल्ने, उनले केही भनेका छैनन् । पुराना रंगकर्मीहरू सबै मौन छन् । व्यस्त छन् आ–आफ्नै दिनचर्यामा ।

र, म स्मरण गरिरहेको छु, आविष्कारी आख्यानकार डा. गौतमको नाटकमा अभिनय गर्दाका केही रमाइला क्षणहरू ।
 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस ३०, २०७९  ०६:२३
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
national life insurance newnational life insurance new
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Hamro patroHamro patro