काठमाडौं । नेपालको राजनीतिमा मंगलबार दुईवटा फरक दृश्य देखियो, त्यो पनि ठूला दुई दलभित्र ।
काठमाडौंको प्रज्ञा भवनको हलमा नेपथ्यमा गुञ्जिरहेको थियो –

सहर सहरमा ओली 
गाउँ गाउँमा ओली
झुपडी र महलमा ओली 
ठाउँ ठाउँमा ओली 
सूर्यको जित छ भोलि 
आउँदैछन् केपी ओली 

नेकपा (एमाले)ले समानुपातिकतर्फ प्राप्त गरेको मत नेपालको नक्सामा राखेर गरिएको डिजाइनको अनावरणका लागि एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले ओलीलाई आमन्त्रण गरिरहेका थिए ।

उनले वरिष्ठ उपाध्यक्ष, उपाध्यक्ष र एमालेका अरु प्रभावशाली नेताहरुलाई पनि ओलीसँगै उभिन आग्रह गरिरहेका थिए ।
एमालेका सबैजसो शीर्ष नेताहरुले ओलीकै सेरोफेरोमा रहेर नेपालको झन्डा अनावरण गर्दै फोटो ‘सेसन’ गरे । 

मंगलबार नै एमालेले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई दलको नेतामा चयन गर्‍यो । विष्णु पौडेलले प्रस्ताव गरे भने सुवास नेम्वाङले समर्थन । एमालेभित्र यसरी दलको नेता चयन भइरहेका बेला सिंहदरबारमा अर्को ठूलो दलको परिदृश्य भने नितान्त बेग्लै थियो ।

पुरानो लोकतान्त्रिक तर आन्तरिक लोकतन्त्रमा निकै कमजोर मानिएको नेपाली कांग्रेसमा संसदीय दलको नेता चयनका लागि मनोनयन दर्ताको समय थियो ।

त्यहाँ मैदानमा थिए शेरबहादुर देउवा र गगन थापा । मैदानमा उत्रिएका थिए – ७६ वर्षका देउवा र ४६ वर्षका थापा ।

देउवाको वरपर देउवाभन्दा उमेरमा जेठा रामचन्द्र पौडेल र उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का थिए भने उमेरमा निकै कान्छा गगन थापाले शेखर कोइरालाको प्रस्तावमा उपसभापति धनराज गुरुङ, महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा र अर्का युवा नेता प्रदीप पौडेलको साथमा उमेदवारी दर्ता गराउँदै थिए ।

निर्वाचनले खासै उत्साह दिन नसकेको सन्देश प्रवाह भइरहेका बेला देखिएको यो दृश्यले भने कांग्रेसमा तीव्र पुस्तान्तरण भइरहेको संकेत गरिरहेको थियो ।

कांग्रेसका संस्थापकमध्येका नेताहरुकै हाराहारीमा रहेका नेतासँग प्रतिस्पर्धा गरेका देउवा छैटौंपटक प्रधानमन्त्री बन्न आफूभन्दा करिब ३० वर्ष कान्छा नेतासँग प्रतिस्धर्पा गर्दैछन् ।

उमेदवारी दर्ताको अन्तिम मिनेटसम्म पनि महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा भन्दै थिए– सभापति शेरबहादुर देउवाले पनि आफ्नो विकल्पमा अर्को उमेदवार सारे कांग्रेसमा फरक खालको सन्देश जाने थियो ।

तर, देउवाले के मान्थे के सुन्थे ! 

केही पहिले सम्पन्न नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशनमा देउवाले आफ्नो पक्षका करिब दुई तिहाइ केन्द्रीय सदस्य जिताउन सफल भएका थिए ।

निर्वाचनमा पनि सोहीअनुसार टिकट वितरण गरे, समानुपातिक सूची पनि आफू अनुकूल हुनेगरी बनाए । तर, अन्तिममा कोइराला–थापाले समानुपातिक सूची नसच्याए देशभर विद्रोह गर्ने चेतावनी दिएपछि देउवा सच्याउन बाध्य भएका थिए । तैपनि योग्यभन्दा आफू पक्षका नेता नै सूचीमा बढी राखे ।

अहिले कांग्रेसका ८९ जना सांसद (मतदाता)को अनुहार हेर्दा देउवाले  जित्ने अनुमान सहजै गर्न सकिन्छ । कांग्रेसलाई नजिकबाट चिन्नेहरु पनि भन्दैछन् – गगनले देउवालाई हराउन सहज छैन । 

यो कुरा गगन थापा र उनलाई अगाडि सार्नेहरुले पनि बुझेका होलान् । 

त्यसो भए गगन थापा किन प्रतिस्पर्धामा उभिए त ?

कांग्रेसमा मात्रै नभएर सबैजसो पार्टीमा चलेको बहस हो पुस्तान्तरणको । पुराना नेताबाट ‘आजित’ पुस्ताले परिवर्तन खोजिरहेको छ । निर्वाचनको सन्देश पनि पुरानो पुस्तालाई ससम्मान बिदा गर्नुपर्छ भन्ने नै देखियो । पुराना शक्ति कमजोर बने, नयाँ शक्तिको उदय हुँदैछ ।

अब पनि ‘ठूला भनिएका दल नसच्चिए अर्को चुनावसम्म ठूला दलको हालत के होला भन्न नसकिने’ अवस्था चुनावको परिणामले देखाएको छ ।

गगन थापाले प्रतिनिधि सभाको चुनावमा होमिँदै गर्दा भनेका थिए – प्रधानमन्त्रीका लागि यसैपल्ट ‘एटेम्ट’ गर्ने हो सरकारको नेतृत्व पनि गर्ने हो ।

सन्देश के त ?

भित्रभित्रै दलको नेताका लागि तयारीमा रहेका थापाले अन्तिम घडीमा देउवाविरोधी समूह ठूलो बनाए, अनि एकैठाउँमा उभ्याउन सफल पनि भए । यही काम यसअघि शेखर कोइरालाले महाधिवेशनको बेला प्रयास गरे पनि सकेका थिएनन् ।

आफूसँगै महामन्त्रीमा चुनावी प्रतिस्पर्धामा होमिएका विश्वप्रकाश शर्मा र प्रदीप पौडेललाई समर्थक बनाएर थापाले उमेदवारी दर्ता गराउँदै गर्दा समूहका नेता कोइराला स्वयं प्रस्तावक बने ।

यसले पन्ध्रौँ महाधिवेशनको पनि खाका कोरेको देखिन्छ । पार्टीको भूमिकामा कोइराला र संसदीय भूमिकामा थापा कांग्रेसको आगामी बाटोको रेखा देखिन्छ ।

पन्ध्रौं महाधिवेशनमा थापाले सभापतिमा कोइरालालाई समर्थन गर्ने अवस्था आएमा कोइरालाले पनि भावी प्रधानमन्त्रीमा थापालाई अगाडि सार्ने अवस्था आउन सक्छ । यस्तो अवस्थामा कांग्रेसमा पार्टी र संसदीय मोर्चा एउटै व्यक्तिको हातमा रहँदैन । कोही एकछत्र नेता हुँदैन ।

कांग्रेसको इतिहासमा यो नौलो अभ्यास भने होइन । त्यो मातृकाप्रसाद कोइराला र बीपी कोइरालाबीच होस् कि सुवर्ण शमशेर र बीपीबीच होस् या कृष्णप्रसाद भट्टराई र गिरिजाप्रसाद कोइरालाबीच होस् । पार्टी र सरकारको नेतृत्व फरकफरक व्यक्तिबाट भएको दृष्टान्त छ ।

त्यति अघि पनि किन जानु ! देउवा पहिले दुईपल्टसम्म प्रधानमन्त्री हुँदा पनि पार्टीको नेतृत्व उनको हातमा थिएन ।

पार्टी र सरकार एउटै व्यक्तिको हातमा नहुँदा आफ्नो ‘मनखुसी’ गर्न नपाइने बुझेका देउवाले त्यसमा लागि परेर सफल पनि भए । तर, जनता र देशका लागि भने उल्लेखनीय योगदान गर्न सकेनन् ।

अब चुनावले दिएको सन्देशलाई चिरेर पार्टीलाई अघि बढाउने जिम्मेवारी धनराज गुरुङ, विश्वप्रकाश शर्मा र प्रदीप पौडेलजस्ता युवा नेतामा छ ।

किनभने यसअघि पार्टी र देशलाई लिन र दिन केही बाँकी नराखेका नेताहरुलाई पार्टी सकिए पनि खासै मतलब नहुन सक्छ । 

राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र पार्टी जोगाउने अभियानमा युवा नेताहरु एकै ठाउँमा उभिँदा कांग्रेसभित्र त सकारात्मक सन्देश गएको छ नै त्यसले राष्ट्रिय राजनीति पनि पक्कै प्रभावित हुनेछ । यसबाट पछिल्लोे चुनावमा मतदाताले दिएको जनादेशकोे पनि सम्बोधन भएको देखिनेछ ।

अहिलेको संसदीय निर्वाचनमा मतदाताले गरेको निर्देश युवा नेताहरुको हातेमालोमा चरितार्थ हुँदा युवा मतदातामा आशाको सञ्चार गरेको छ ।

देउवाले दिएको ‘मन्त्रीको आश्वासन’ लाई बेवास्ता गर्दै पुरानो गुट पनि नहेरी राजनीतिक जोखिम मोलेका विश्वप्रकाश शर्मा र प्रदीप पौडेलको निर्णय सामु देउवाका पक्षमा उभिएका रामचन्द्र पौडेल, विमलेन्द्र निधि, शशांक कोइराला, प्रकाशमान सिंहलगायतका नेतालाई ‘आत्मग्लानि’ र ‘लज्जाबोध’ भइरहेको हुनुपर्छ । तिनले महाधिवेशनकै बेलादेखि पुस्तान्तरणको कुरा जो उठाइरहेका थिए ।

पौडेल र सिंहले त यसअघि नै दलको नेतामा देउवालाई चुनौती दिएका थिए जहाँ थापाले उनीहरुलाई निस्वार्थ सघाएका थिए ।

तर यसपल्टको थापाको अभियानमा उनीहरु अहिलेसम्म साथ दिने मनःस्थितिमा देखिएका छैनन् । परन्तु, चुनावमा मतदाताले खोजेको परिवर्तन आत्मसात गरेर कांग्रेसका ८९ सांसदले त्यसलाई सम्बोधन गर्न सक्नेछन् । 

अहिलेको अंकगणितअनुसार थापाले विजय हासिल गरे कांग्रेस र मुलुकका लागि भने त्यो ‘सरप्राइज’ पनि हुनेछ ।

नेपाली राजनीतिको भावी मार्ग कोर्ने तयारीमा रहेका सांसदहरुले विवेक प्रयोग गरे भने नेपाली राजनीतिमा उज्याला संकेतहरु देखा पर्न सक्नेछन् । राजनीतिप्रति देखिएको वितृष्णा मत्थर हुनेछ ।

हुन त कांग्रेस एक्लैले सरकार बनाउनसक्ने अवस्था छैन तर नेपाली कांग्रेसको दलको चुनावले गठबन्धन र मुलुकको भविष्यको पनि निर्धारण गर्नेछ । दलको नेता चयन गर्ने कांग्रेसको यो प्रक्रियाले उसको लोकतन्त्रप्रतिको प्रतिबद्धता र अभ्यासलाई भने सशक्तरुपमा उजागर गरेको छ । अरु दलमा पनि यसको दबाब पक्कै पर्नेछ ।