काठमाडौं । काठमाडौं उपत्यकासहित देशका विभिन्न स्थानमा केही दिनयता वायु प्रदूषण उच्च भएको छ । वातावरण विभागको बुधबार साँझ ५ः३० बजेको तथ्यांकअनुसार,  पछिल्लो २४ घण्टामा काठमाडौंका चार स्थान अति अस्वस्थकर छन् ।

रत्नपार्क, शंखपार्क, भक्तपुर र भैँसेपाटीको वायुको गुणस्तर मापदण्ड (एक्यूआई) २०० भन्दामाथि छ । ती स्थानको वायुमा पीएम २.५ को मात्रा १५० देखि १८०  माइक्रोग्राम प्रतिघनमिटर पुगेको विभागको तथ्यांक छ  ।

पीएम १० र पीएम २.५ वायुको गुणस्तरका मुख्य मापक हुन् । पीएम २.५ ले वायुमा मिसिएका आँखाले देख्न नसकिने २.५ माइक्रोनभन्दा साना कण, कार्बनमोनोअक्साइड, सल्फर, नाइट्रोजन अक्साइडको मात्रालाई बुझाउँछ ।

यस्ता कणहरू श्वासप्रश्वासको माध्यमबाट सजिलै मानिसको शरीरमा प्रवेश गर्नसक्छन् । त्यतिमात्र नभइ अत्यन्तै साना कण भएकाले रगतमा मिसिएर बहु अंगमा पुग्ने पनि जोखिम हुने विज्ञहरू बताउँछन् ।

वायु प्रदूषणले श्वासप्रश्वास मात्रै नभइ मिर्गौला, मुटु र कलेजोमा समेत गम्भीर असर निम्त्याउनसक्छ । साथै, उच्च रक्तचाप, मधुमेह नियन्त्रण नहुने, घातक मुटुरोग, डिप्रेशन र निःसन्तानपसम्मका घातक समस्या देखिनसक्छन् ।

पछिल्लोसमय वायु प्रदूषणले स्वस्थ व्यक्तिमा पनि श्वासप्रश्वाससम्बन्धी नयाँ नयाँ समयस्याहरू निम्त्याइरहेको नर्भिक अस्पतालका छातीरोग विशेषज्ञ डा. अच्युतभक्त आचार्य बताउँछन् । अति खराब वायुले फोक्सो र मुटुरोगीको संख्या बढाएको उनको अनुभव  छ । खराब वायुको असरस्वरुप उपत्यकाबासीमा आँखा पोल्ने, बिझाउने, नाक सुक्खा हुने, घाँटी दुख्नेजस्ता समस्या पनि बढेको चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

पीएम १० भन्दा पीएम २.५ मा मापन भएको प्रदूषण घातक हुने राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणकी वातावरण निरीक्षक चौधरी बताउँछिन् । धुलोमा पाइने कणहरू हावाको वेगसँगै उडेर जाने वा हट्ने भएपनि ग्यासमार्फत् निस्किने खराब कणहरू सजिलै उडेर नजाने चौधरी बताउँछिन् ।

नेपालमा वायु प्रदूषणका कारण बर्सेनि ४२ हजार बढी नागरिकले ज्यान गुमाउने गरेको वातावरण विभागको तथ्यांक छ । अहिले वायुमा फैलिएका यस्तै कणहरू हट्न बलियो गतिको हावाहुरी या त वर्षा नै आवश्यक हुने देखिएको छ ।

पीएम २.५ बढेको अवधिमा मर्निङ वाक, घरबाहिरका व्यायामजस्ता क्रियाकलाप नगर्न डब्लूएचओले सुझाएको छ । काठमाडौंको हकमा बिहानी समयमा २.५ को मात्रा उच्च हुने भएकाले पनि मर्निङवाक घातक हुनसक्ने डब्लूएचओ नेपालको सुझाव छ ।