समकालीनले दुई र चार लाइन स्थायी भएको गीत लेखिरहँदा अर्जुन पोखरेल ६ देखि १० हरफतर्फ लागे ।

किन ? 

केही नयाँ गरौँ र भेरिएसन दिऊँ भन्ने छटपटी भइरहेको थियो । तर, मिल्दै मिल्दैन । जति फरक गर्छु भने पनि मिल्दै मिल्दैन थियो । संरचनाले बाँधी नै हाल्थ्यो । परिणामतः उस्तै मेलोडी । उस्तै फ्लेवर । अर्जुन आफैँलाई पट्यार लागिरहेको थियो ।

९० प्रतिशत गीतकारले पठाउने गीत संरचनागत हिसाबले उस्तै हुन्थे । दुई लाइन स्थायी, चार लाइन अन्तरा । यही संरचनामा गीत लेखिरहेका थिए । संरचनाले नै हातखुट्टा बाँधेपछि उनी छटपटाएर मात्र के नै हुन्थ्यो र !

अर्जुन विदेशी गीत सुन्थे । ती गीतको स्थायी निकै लामो हुन्थ्यो । एक पेज लामो स्थायी हुन्थ्यो । सुन्दा गजब राम्रो लाग्थ्यो । विश्वले मन पराइरहेको थियो । त्यसैले त अर्जुनलाई पनि मन परिरहेको थियो । 

अर्जुनले सोचे– विदेशमा एक पेज लामो स्थायी हुने, हाम्रोमा किन नहुने ? उनलाई त्यस्तो स्थायी कसैबाट आइरहेको थिएन । 

नयाँ गर्ने रहर छ, तर गीत छैन । गीत नयाँ नभएपछि नौलो काम पनि नहुने भयो । पुरानो संरचना र ढाँचामा बाँधिएपछि संगीत पनि त्यस्तै हुने नै भयो ।

आफैँ कस्सिए अर्जुन, गीत लेख्न । उनको चाह थियो, दुई लाइनको स्थायीलाई कम्तीमा दुईपटक मल्टिप्लाई गर्ने । 

‘म यस्तो गीत गाउँछु, जुन प्रेम गीत बनोस्...’ यसमा लामो स्थायी कोरे । अब यसमा कम्पोजिसनको प्यार्टन परिवर्तन गर्न उनलाई ठाउँ भयो । आइरहेको मेलोडीभन्दा फरक गर्ने ठाउँ भयो । स्थायीको मेलोडीमा पनि भेरिएसन दिने ठाउँ भेटियो ।

यस्तै प्रयोग ‘तिमी रोएको पल...’ मा गरे । ‘तिम्रो घरको वरिपरि...’ र ‘नबोली नबोली...’ लगायत गीतमा यस्तै फरक प्रयोग गरे ।

नयाँ प्रयोग गरे, आत्मसन्तुष्टि मिल्यो । त्योभन्दा पनि श्रोताले मन पराए । यसबाट अर्जुनले निष्कर्ष निकाले– मेलोडीमा भेरिएसन चाहिने रहेछ । श्रोतादर्शक हरसमय एउटै प्यार्टन र मेलोडीमा रहिरहन चाहँदैनन् । सुर र तालमा पनि परिवर्तन खोज्दा रहेछन् । स्थायीभित्रकै मेलोडीमा पनि भेरिएसन खोजेको पुष्टि भयो । अन्तरामा त भेरिएसन चाहिन्छ नै, अन्यथा श्रोता र दर्शक हुक हुँदैनन् ।

शब्दबाटै डिजाइन नगरिए मेलोडीमा ठूलो परिवर्तन गर्न नसकिने उनको अनुभव छ । त्यसैले शब्ददेखि नै उनी डिजाइन सुरु गर्छन् । कतिपय गीतकारका गीतमा दुई लाइनको स्थायी आए पनि उनी त्यसलाई बढाएर काम गर्छन् ।

गीत चलाउने साँचो बन्यो टिकटक

गीत चलाउन होस् वा चलचित्र, पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालको अहम् भूमिकालाई अब कसैले नजरअन्दाज गर्न सक्दैन । यसलाई चाहेर होस् वा नचाहेर सबैले स्वीकार गर्नुपर्ने अवस्था छ । चार दर्जनभन्दा बढी सुपरहिट गीत दिइसकेका संगीतकार अर्जुन पोखरेल टिकटक गीत चलाउने माध्यम बनेको सहर्ष स्वीकार गर्छन् ।

राम्रो गीत बनाएर मात्र नहुने उनी बताउँछन् । त्यो टिकटकमा नोटिस पनि हुनुपर्ने उनी सुनाउँछन् । अन्यथा, गीत नोटिस नै नहुने उनको अनुभव छ । गीतका केही शब्द र लाइन टिकटकमा नचलेसम्म गीत नचल्ने उनी बताउँछन् ।

“अहिले गीत चलाउने साँचो टिकटकसँग छ,” अर्जुन प्रस्ट पार्छन्, “टिकटकमा चल्ने शब्द, लाइन र मेलोडी चाहिन्छ नै ।” गीत चल्न र टिक्न केही शब्द र लय टिकटकमा जाने खालको अत्यावश्यक भइसकेको उनले गरेको अनुभव हो ।

गीत मात्र होइन, सिनेमा चलाउन पनि कतिपय सन्दर्भमा टिकटकको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहने उनको भनाइ छ । 

गीतले सिनेमा चलाउँछ ? “सिनेमा नोटिस गराउन मद्दत गर्छ । सिनेमाको नाम नोटिस गराउन सहयोग गर्छ,” जवाफमा उनी भन्छन्, “केही हदसम्म मासमा चलेको गीतले सिनेमा चलाउन पनि सहयोग गर्छ । तर, केही दिनका लागि सिनेमाका गीतले सहयोग गरे पनि समग्रमा चलचित्र नै राम्रो हुनुपर्छ ।” 

गायकगायिकाको असली स्वर/क्षमता

अर्जुनले प्रस्ट भन्दै आएको कुरा हो– पछिल्लो समय गला चल्दैन, अटोट्युन चल्छ । अटोट्युन सफ्टवेयर नहुने हो भने हाल चलेका धेरै गायकगायिकाले गीत गाउनै नसक्ने उनी प्रस्ट पार्छन् ।

“एउटै मान्छेले एक दिनमा ८/१० वटा गीत गाउनुपरेको छ । एउटै मान्छेले एकैदिन ७/८ ठाउँमा अन्तर्वार्ता दिनुपरेको छ । एउटै मान्छेले एकैदिन २/३ वटा महोत्सव भ्याउनुपरेको छ,” अर्जुन अगाडि थप्छन्, “उसलाई रियाज गर्ने फुर्सद नै छैन । धेरै सिंगरलाई रियाज गर्ने फुर्सद छैन । जो रियाज गरेर बसेको छ, ऊ पछि परिरहेको छ ।”

गड गिफ्टेड राम्रो टोन र एभरेज गला भएको व्यक्ति हाल चलिरहेको अर्जुनको मूल्यांकन छ । गलाको नगरेर प्रविधिको साधनामा गायकगायिका भर परिरहेको भन्न उनी हिचकिचाउँदैनन् । 

अटोट्युन नलाग्दाको स्वर कस्तो हुन्छ ?

“महोत्सवमा उनीहरूले गाएको हेर्नुस् न, त्यहीँ छ नि जवाफ । प्रस्ट देखिन्छ, प्रविधिले साधना गरिरहेको छ कि गलाले । ती कोको हुन् भनेर मैले नाम भन्नै पर्दैन,” अर्जुन भन्छन्, “स्टुडियोको आउटपुट र त्यही गीत उहाँहरूले स्टेजमा गाएको सुन्नुस्, आकाश–जमिनको फरक छ ।”

स्टुडियोमा एकएक शब्दको टेक लिएर अटोट्युन चलाएर गाउनेको परिणाम नेपाली सांगीतिक क्षेत्रमा देखिइरहेको अर्जुन सुनाउँछन् । पहिलाको जस्तै म्युजिक ट्रयाकमा लाइभ रेकर्डिङ गरिए आजकाल चलिरहेका धेरै गायकगायिका नै नहुने उनको निष्कर्ष छ । 

त्यस्तै गीत चाहियो !

पछिल्लो समय चलचित्रका गीत उस्तैउस्तै भए भन्ने टिप्पणी हुँदै आएको छ । रोमान्टिक अथवा लोकलय, फ्लेवर उस्तैउस्तै हुन्छ, किन ? 

कतिपय निर्देशक र निर्माताले आफूसँग गीत माग्दा कथाको सिचुएन समेत नदिने गरेको अर्जुन स्मरण गर्छन् । ‘म चलचित्र बनाउँदै छु, एउटा गीत चाहियो’ भन्ने गरेको उनी सुनाउँछन् । जबकि, सिनेमाको गीत कथाको सिचुएसनानुसार आउने हो । सिचुएसनानुसार संगीत सिर्जना गर्नुपर्छ । तर, सिचुएसन नै नभएपछि के हुन्छ ? उनी प्रतिप्रश्न गर्छन् । जस्तो गीत संगीतकारले बनाउँछ वा बनाइसकेको छ, त्यस्तै आउँछ । 

चलचित्रका निर्देशक र निर्मातामा संगीतको चेत छैन भनेर उनी सिधै आरोप लगाउन त चाहँदैनन्, तर गम्भीरता कम रहेको भन्न संकोच मान्दैनन् ।

बजारमा चलेको गीत सुनेर मलाई पनि त्यस्तै चाहियो भनेर माग्ने निर्देशक र निर्माताको संख्या ठूलो छ । त्यसरी मागेपछि फ्लेवर पनि उस्तै आउने सम्भावना उच्च हुन्छ । र, त्यही नै भइरहेको अर्जुनको ठम्याइ छ ।

त्यस्तै चाहियो भनेर गाइड नगरे लभ सङमा पनि विविधता दिन सकिने उनी ढुक्कैले सुनाउँछन् । जति बढी प्रयोग र विविधता दिन सक्यो, त्यति नै राम्रो सिर्जनाको जन्म हुन्छ । यही चेतको विकास हुनुपर्नेमा उनी सिनेमा मेकरलाई सचेत गराउँछन् । 

“उस्तै फ्लेवरको गीत मागिन्छ भने त्यसरी मागिएको गीतमा समानता देखिन सक्छ । लोक होस् वा लभ सङ, सेम फ्लेवर देखिन सक्छ,” अर्जुन भन्छन्, “संगीतको अल्पज्ञान छ भनेर म आरोप लगाउन चाहन्नँ । तर, संगीतको डमी सुनेर मेकरले यसको आउटपुट थाहा पाउन सक्नुपर्छ । यो निकै कम छ ।”