काठमाडाैं । एक दशकअगाडि विजय बराल एउटै परिचयमा सीमित थिए । उनलाई धेरैले चिन्दैन थिए । चिन्थे त केवल आफ्ना आफन्त र साथीभाइले । चिनून् पनि कसरी ? गरेकै केही थिएनन् ।

तन र मन नाटकमा थियो । विजय नाटककै सपना देख्थे, त्यसमै रमाउँथे । त्यही समय मण्डला थिएटरको जग बन्दै थियो । उपेन्द्र सुब्बा, रामबाबु गुरुङ त्यहीबेला चलचित्रको स्क्रिप्ट लेख्दै थिए । चलचित्र थियो– कबड्डी ।  

रामबाबु र उपेन्द्रलाई विजयको रूप, रङ, लवाइ–खवाइ, ढंग र पारा देखेर यो चरित्र विजयलाई हुन्छ भन्ने निधो गरे । चरित्र थियो– बिके । 

बिकेमा कस्तो मनोविज्ञान उपेन्द्र र रामबाबुले परिकल्पना गरेका थिए ? त्यो त विजयलाई थाहा हुने कुरा भएन । तर, उनले बिकेको क्यारेक्टर पाउनुको कारण उनको आवरण र टोन थियो । विजयको आफ्नैपनको नजिक थियो बिके, त्यसैले बिकेको क्यारेक्टरमा उनले इन्ट्री मारे । 

चरित्र त पाए, अब त्यसलाई न्याय गर्नु थियो । चरित्रलाई न्याय गर्न चरित्र निर्माणमा कलाकार र निर्देशकले काम गर्नुपर्छ । 

चरित्र निर्माण कसरी गर्ने ?

“चरित्र निर्माण गर्नुपर्थ्यो । बिके मजस्तै त थियो । तर, ठ्याक्कै मजस्तै त देखिनु भएन । नाटकमा मलाई हेर्नुभएका र आफ्ना आफन्तले पनि केही फरक देख्नुपर्छ भन्ने थियो,” विजय नोस्टाल्जिक हुन्छन्, “त्यो समय समाजमा छुवाछुत अहिलेभन्दा धेरै थियो । उसलाई समाजले जातकै आधारमा गर्ने व्यवहार र उसले सोच्ने ढंग कस्तो होला भनेर क्यारेक्टर निर्माण गरेँ ।” 

आफूसँग रहेका दलित समुदायका साथी, घरमा गरिने व्यवहार र समाजको दृष्टिकोणलाई केलाए । अरू मानिसभन्दा केही फरक छैन । तर, त्यति हुँदाहुँदै पनि समाजले दलित भएकैले थोरै भए पनि फरक चाहिँ पार्छ भन्ने सोचे । र, निमार्ण गरे– बिकेको चरित्र ।

“मैले मेरो चरित्रलाई हाइटमा राखेँ । म तिमीहरू बराबरकै हुँ । तर, थाहा नपाउने गरी म तिमीहरूसँग नजिकै छु भनेर मैले चरित्र निर्माण गरेको छु,” उनी भन्छन्, “मिहिन तरिकारले हेर्ने हो भने बोलाइ, बसाइ, हिँडाइ र व्यवहारमा त्यो देखिन्छ ।”

जस्तै ?

“अरूभन्दा अग्लो ठाउँमा बस्ने, अरूभन्दा अगाडि बोलिहाल्ने मेरो स्वभाव छ,” ख्याल गर्ने हो भने प्रस्ट देखिन्छ । 

‘कबड्डी’ रिलिज भएपछि विजय अलि फराकिलो भए । पहिचान फेरियो । विजयभन्दा पनि उनलाई ‘बिके’ भनेर चिन्ने धेरै भए । चलचित्र क्षेत्रमा स्थापित भए । एकपछि अर्को सिनेमामा काम आयो । आफूलाई फरकफरक पात्रमा ढाल्दै गए ।

काम त उनले चलचित्र ‘छड्के’मा पनि गरेका थिए । ‘छड्के’सँगै ६ वटा चलचित्रमा काम गरिसकेका थिए । तर, उनलाई पहिचान दिने सिनेमा भने ‘कबड्डी’ बन्यो । विजयले 'अर्गानिक' अभिनय गर्छ भन्ने छाप पर्‍यो । 

बाटोमा हिँड्दा वा मण्डलामा बस्दा नै ‘ओ हो, बिके’ भन्ने मान्छेहरू भेटिन थाले । “कबड्डी’ रिलिज भएपछि हुरुरु एकैपटक फेसबुकमा फ्रेन्ड रिक्वेस्ट आएको हो,” उनी भन्छन् । 

समाज परिवर्तन हुँदै गयो । समाज जुन गतिमा परिवर्तन हुन्छ, त्यसकै तालमा व्यक्ति र उसको मानसिकता पनि परिवर्तन हुँदै जाने हो । जसै समाज परिवर्तन हुँदै गयो, त्यही परिवर्तन बिकेको यात्रामा पनि देखियो । ‘कबड्डी’का चारवटा सिरिजमा बिकेको चरित्रलाई नियाल्दा थाहा हुन्छ नै । 

० ० ०

बीचमा थुप्रै चलचित्रमा काम गरे । कति उनलाई चित्त बुझ्ने थियो होला । कति लिसिङपिसिङ पनि थिए होला । यही बीचमा आयो ‘मंगल सिंह’ । ‘जारी’मा विजय मंगल सिंहको भूमिकामा देखिएका छन् ।

विजय तराईको मान्छे, मैथिली र भोजपुरी भाषा उनका लागि जति सहज हुन्छ, त्यति लिम्बू भाषा बोल्न हुँदैन । तराईको टोन स्पिड हुन्छ । पूर्वी पहाडको टोन स्लो । लिम्बू भाषा र ट्यिुनिङमा बोल्नुपर्ने भएपछि टोन डाउन र चेन्ज एकैपटक गर्नुपर्ने भयो ।

मंगल सेनको आमाको थर घिमिरे, बाउको लिम्बू । भाषामा विजयलाई केही असहज हुने भयो । लय त सामान्य अभ्यासले पनि पक्रिन सक्ने कुरा भयो । भाषामा उपेन्द्र र साथी अनिल सुब्बाले सहयोग गर्ने भए । उनले आँट गरे । 

पूर्वी पहाड विजय जन्मे हुर्केको भूगोल थिएन । त्यसैले सहजीकरण अरूले गर्ने छुट्टै कुरा मिहिनेत त आफैँ गर्नु थियो । क्यारेक्टरको मनोविज्ञान त आफैँले केलाउनुपर्ने थियो ।

मान्छे एग्रेसिभ किन हुन्छ ? उनले खोज्न थाले । कारण उनी झनक्क रिसाउने स्वभावको थियो । अन्तरजातीय विवाहका कारण मिक्स कल्चरको प्रभाव उनमा थियो । दारीजुंगा झपक्कै छ । बाहुन क्षेत्रीको लुक्स छ । तर, मुन्धुम जान्दछ । सिलाम शाक्मा लगाउँछ । लिम्बू थर लेख्छ । त्यसैले मंगल सेन म पनि तिमीहरू जस्तै हो भन्ने अन्तरद्वन्द्वमा बाँचेको चरित्र थियो ।

त्यसैले यसमा उनले जति मिहिनेत गरे, त्यति नै दर्शकको नजरमा पनि परे । 

० ० ० 

सिने करिअरमा ‘बले’ विजयको अर्को प्रयोग थियो । चलचित्र ‘दिमाग खराब’मा नेताको चम्चाको भूमिकामा देखिएको बले अहिलेको नेपाली समाजमा मौलाउँदो प्रवृत्ति हो । 

“बले कसैको छेउमा बस्छ । र, उसको इसारामा नाच्छ । हाम्रो राजनीतिमा अझै धेरै यस्ता पात्र देखिन्छन्,” विजय भन्छन् । यो सिनेमा रिलिज भएपछि धेरैले भने– खलपात्रको खडेरीमा नयाँ भिलेनको प्रवेश । उनको यो सफलता थियो । 

यो चरित्र विजयसामु अलि पछि आइपुगेको थियो । उनका अनुसार, सुरुमा बलेको चरित्रमा अरू कोही थियो । विजय अर्कै चरित्रमा थिए । 

“निश्चल बस्नेत दाइलाई मलाई यस्तो खालको पात्र निकाल्नुभयो भने गर्छु भनेर म जारीको प्रोमोसनका लागि यूके गएँ,” उनी भन्छन्, “मैले दाइलाई अरू कोही खोज्नु तर कोही भेटिएन भने म गर्छु भनेको थिएँ ।” 

यूकैमै थिए, विजय । निश्चलले म्यासेज गरे, तिमीले त्यही रोल गर्नुपर्छ । जबकि विजय अर्कै चरित्रको तयारीमा थिए । 

किन दाइ म ? विजयले प्रश्न गरे ।

निश्चलले विजयको पुरानो एउटा डेडलक लगाएको फोटो पठाउँदै भने– यही मुड, यही एटिच्युड भए हुन्छ, अरू केही चाहिँदैन । बाँकी त आफैँ गरिहाल्छौ, कुरै खत्तम । 

विजयले आफ्नै फोटो हेरे । ‘यो मुड त म क्रिएट गरिहाल्छु । इन्टेसन डेभलपमेन्टमा चाहिँ बढी चाहिन्छ । किनभने म कमिक वेमा आइरहेको छु,’ उनले सोचे । 

नेता को हो ? अर्पण थापा । भिलेन लुक्समा भिलेन यसै एग्रेसिभ देखिन्छन् । कसको अपोजिट ? दयाहाङ राई र खगेन्द्र लामिछाने । चुनौती स्वीकार गरे । 

चरित्र निर्माणमा पात्रको मुड पक्रिए । मुड थियो– ऊ कसैको कुरा सुन्दैन, सिबाय आफ्नो नेताको । आफूलाई संसारकै पावरफूल मान्छे सम्झिन्छ । तर, ऊ स्वयं प्रयोग भइरहेको हुन्छ । हात्तीको दाँतजस्तो । उथलपुथल गर्ने भित्र अर्कै हुन्छ । तर, बाहिर अर्कै देखिन्छ । 

नयाँ चुनौती र प्रयोग थियो, विजयको सिने यात्रामा । तर, दर्शकले मन पराइदिए । कमिक वेमा मात्रै देखिने विजय फरकरूपमा देखिए । जहाँ उनले आफूलाई अब्बल सावित गरे, पाइन हालेको कलाकारका रूपमा दरिए । 

० ० ०

नेपाली भाषामा एउटा उखान छ– १२ वर्षपछि खोलो पनि फर्किन्छ । सबैको जिन्दगीमा यो लागु हुन्छ/हुँदैन त्यो व्यक्ति स्वयंले अनुभव गर्ने हो । तर, विजयले भने यो अनुभव गरे । १२ वर्षसम्म अभिनयमा पाइन हालेर बसेपछि अन्ततः एक दिन सेभेन सिजबाट फोन आयो– विनोद पौडेल र सरोज पौडेलले ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को हिरो हुन आग्रह गरे । 

हिरो ?

‘हो । सिनेमाको मुख्य भूमिकामा हामीले तपाईंलाई सोचेका छौँ । के छ विचार ?’

“लिड, म ? मलाई डर लाग्यो । स्क्रिप्ट पढेको छैन । मैले दुई हप्तासम्म रोकिरहेँ,” उनी भन्छन्, “त्यसपछि विनोद पौडेल सरले म अस्ट्रेलिया जाँदै छु, डिसिजन गर्नुपर्‍यो भनेपछि मैले हुन्छ भनेँ ।” 

अक्सर मेन क्यारेक्टरलाई बुस्ट गर्ने बुस्टरको भूमिकामा काम गर्दै आएका थिए, विजय । सहायक रोलमा एउटाले नभ्याए अर्को, अर्कोले नखेले अर्को भन्ने हुन्छ । त्यसैगरी १२ वर्ष बिताएपछि विजयले सिंगो सिनेमाको भारी काँध हाले । 

उनलाई याद भएसम्म ‘कबड्डी’का सिरिजमा उनले ३२ देखि ४५ वटासम्म सिन प्रतिचलचित्र पाए । सबैभन्दा धेरै ‘ह्यारी की प्यारी’मा ७१ सिन पाएका थिए । 

अहिले हिरो हुँदा उनले ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’मा १४० सिन उनको भागमा पर्‍यो । 

सहायक भूमिकामा रहँदा हिरोका पछि लाग्यो, हिँड्यो । जिम्मेवारी कम, तनावै नहुने । साइडमा च्यापिएर बस्यो । प्रोमोसनमा पनि मन लागे हिँड्यो, नलागे नहिँड्ने अप्सन हुन्छ । तर, यसमा हिरो नै आफैँ भएपछि अघि लाग्नै पर्‍यो । हिँड्नै पर्‍यो । हिँडिरहेका छन् । 

ढिलोचाँडो विजय हिरो भए । सिनेमाको लिड गरे । अब यसलाई कसरी निरन्तरता दिने ?

“हो, यही प्रश्नको द्वन्द्व मेरो दिमागमा चलिरहेको छ । तर, अभिनेता भएका नाताले चरित्र हेर्छु होला,” उनी भन्छन्, “अब सिनेमामा लिड चरित्र भएको सिनेमामै अफर आइहाल्छ भन्ने अपेक्षा राखेको छैन । तर, आउँदा गर्न सकिन्छ भन्ने हो ।” 

उनको मनमा उठेको प्रश्न विजयकै शब्दमा– यो चलचित्रमा काम गरिसकेपछि कस्तो चरित्रका लागि अफर आउला भन्ने चाहिँ लागिरहेको छ । तर, लिड क्यारेक्टर आएन भने पनि मेरो सिने करिअरमा असर गर्दैन । सायद अब सिनेमामा असर पार्ने चरित्रमा मात्रै काम गर्छु । सेकेन्ड, थर्ड लिड जे भए पनि हुन्छ । तर, सिनेमामा त्यसले प्रभाव पार्ने मात्रै गर्छु । सामान्य आउने–जाने चरित्रमात्रै चाहिँ गर्दिनँ ।

सिनेमाको संख्या घट्ने हो ?

हो, अब मेरा सिनेमाको संख्या घट्नेछ । घटाउने नै हो । 

सिनेमा घटाउने, पारिश्रमिक बढाउने हो ?

हो, पैसा बढाउने हो । तर, धेरै होइन, ठिक्क बढाउने हो । अरूले जस्तो निर्मातालाई प्रेसर हुने गरी नबढाउने । 

बक्सअफिसमा रेकर्ड ब्रेक गर्ने सिनेमामा पनि काम गरे विजयले । समीक्षात्मकरूपमा राम्रा सिनेमामा पनि अभिनय गरे । ‘झुर’ सिनेमामा पनि काम गरे । मन लागेका चरित्र पनि गरे । त्यसैले अब यो र यस्तै गरौँ भन्ने नै केही छैन भने किन सेलेक्टेड सिनेमा मात्रै नगर्ने भन्ने अहिलेको निर्णय हो, विजयको ।

यद्यपि, चरित्रप्रधान सिनेमा आउँदै गर्दा विजयको सम्भावना पनि बढ्दै जाने हो । सिनेमा सिफ्ट भएर फेरि एक्सन र रोमान्टिक सिनेमा विषयप्रधान सिनेमामाथि हाबी भए भने विजय हिरो भइरहने सम्भावना पनि न्यून हुँदै जानेछ । यसका लागि उनी तयार छन् ।

‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’मा हिरो को हो ? 
बाउका लागि छोरो नै हिरो हो । मेरा लागि प्रकाश नै हिरो हो । छोराका लागि बाउ नै हिरो हो । दुवैजना हिरो हो । पात्रका हिसाबले बाउका लागि छोरो छोराका लागि बाउ हिरो हुन्छ । 

यो त भावनात्मक कुरा भयो, ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’ चाहिँ को हो ?

सर्वाधिक स्क्रिन मैले पाएको छु । स्क्रिन टाइमा मेरो क्यारेक्टरलाई धेरै छ । सर्वाधिक स्क्रिन टाइम पाएको हिसाबले मापन गर्ने हो भने म नै हिरो हो । तर, म आफैँले म हिरो हुँ कसरी भनूँ । चरित्र हिरो छ । पूर्णबहादुर हिरो हो । प्रकाश सपूत मेरो छोराको रूपमा हुनुहुन्छ । अन्तिममा उहाँ नै हिरो हो । छोरो नै हिरो हुने हो सिनेमामा । 

तर, चरित्रका हिसाबले भने यो सिनेमाको हिरो म नै हुँ । तर, सिनेमामा चरित्र हिरो भएको हो, म होइन ।