काठमाडौं । प्रतिनिधिसभाको ‘रोस्ट्रम’मा उभिएर नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले नेपाली कांग्रेसका नेता संवादमा अग्रसर नभएको गुनासो गरे । गएको फागुन ३० गते संसद् बैठकमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले विश्वासको मत लिने क्रममा ओलीले पछिल्लो तीन वर्षमा आफूले पटक–पटक संवादका निम्ति कांग्रेस नेतालाई भनेको बताए ।

“तीन/तीन वर्षसम्म, पुराना मित्र हौँ हामी । यो देशका समस्याबारे कुरा गरौँ न भन्दा कुरै चल्दैन‚” उनले भनेका थिए‚“वर्णाश्रम व्यवस्थामा के चल्दैन भनेको सुनेको थिएँ, कुरा चल्दैन भनेको चाहिँ नेपाली कांग्रेसबाट सुनियो । एमालेसँग कुरा चल्दैन ।”

उनी यतिमै रोकिएनन् । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा हिजो सत्तापक्षमा रहेको र आज आफू भन्दै उनले भने, “म भन्न चाहन्छु शेरबहादुरजीलाई– बसौँ, कुरा गरौँ न । प्रतिपक्षमा बस्दैमा कुरा नचल्ने भन्ने हुँदैन ।”

ओलीको अभिव्यक्तिले उनी प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँगको वर्तमान सत्ता गठबन्धनमा सन्तुष्ट नरहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । उनले रोस्ट्रममै उभिएर देशको समस्या समाधान, संविधान कार्यान्वयनजस्ता विषयमा सँगै काम गर्न सकिने मात्र बताएनन्, अबको १५ महिनापश्चात् माधव नेपाल र त्यसपछि आफू प्रधानमन्त्री बन्ने सम्झौता हल्लाबाहेक केही नभएको जिकिर गरे । अर्थात्, यस्तो सम्झौता कहीँ कतै नभएको उनले बताए ।

सचिव तहको नेतृत्वमा प्रचण्ड सरकारमा मन्त्री पठाउनु र रोस्ट्रममा उभिएर कांग्रेस–एमाले सहकार्य हुन सक्ने उनको आशयले नयाँ समीकरणको विषय नकार्न सकिँदैन ।

पुरानो गठबन्धन भत्किएपछि आफ्नै निवासमा बसेको बैठकमा कांग्रेस सभापति देउवाले एमाले अध्यक्ष ओलीले भेटौँ भन्दै बारम्बार फोन गरेको सुनाएका थिए । गठबन्धन भत्किन्छ भनेर सजग बनेर आफूले उनलाई नभेटेको देउवाले बताएका थिए । तर, प्रचण्डले भित्रभित्रै भेटघाट गरेर गठबन्धन भत्काएको उनको भनाइ थियो ।

त्योसँगै ओलीको आशयले केही महिनामा नयाँ सत्तासमीकरण बन्ने र कांग्रेस–एमालेको सहकार्य हुने सम्भावना बलियो देखिने एमाले नेताहरू नै बताउँछन् । “प्रचण्ड जति अस्थिर मान्छे नेपाली राजनीतिमा कोही छैन भन्ने प्रमाणित भएको कुरा हो । हामी सरकारमा जानु टेक्निकल विषय हो‚” एमाले एक नेताले बाह्रखरीसित‚“गठबन्धन धेरै जान्छ भन्ने हामीलाई लागेको छैन । आयु तोक्न सकिँदैन । तर‚ प्रचण्डसँग मिलेर सरकार अघि बढ्दैन भन्ने ०७४ मै देखिएको विषय हो । हामी धेरै एमाले सांसदहरू उत्साहित छैनौँ ।”

एमाले नेताका अभिव्यक्तिले परिस्थिति सहज नरहेको प्रस्ट हुन्छ । त्यसमाथि एमाले–कांग्रेस गठबन्धन बन्छ र बनाउनुपर्छ भनेर कांग्रेस सांसद लागिपरेका छन् । प्रतिनिधिसभाको पहिलो ठूलो दल कांग्रेस र दोस्रो एमाले मिले राजनीतिक स्थायित्व दिन सकिने निचोड निकालेर उनीहरू लागिपरेका छन् ।

नयाँ गठबन्धन निर्माणपछि फागुन २४ गते बसेको प्रतिनिधिसभा बैठकमा कांग्रेसका प्रमुख सचेतक रमेश लेखकले धोका पाएकाहरू एक ठाउँमा उभिए आफू कहाँ पुग्छु भन्ने हेक्का राख्न प्रचण्डलाई चेतावनी दिएका थिए । “एमालेले एउटा दस्ताबेजमा लेखेको रहेछ– गएका ६ वर्षमा हामीमाथि पटक–पटक धोका भएको छ । यसलाई कसरी लिनुहुन्छ ? पार्टीहरूले लेख्दा रहेछन् नि दस्ताबेजमा,” लेखकले भनेका थिए, “म त के निष्कर्षमा पुगेको छु भने अब धोका दिन कोही बाँकी रहेन । तर, एकचोटि सोच्नु– यी जम्मै धोका पाएका एक दिन, एक ठाउँ उभिए भने तपाईं कहाँ पुग्नुहोला ? हेक्का राख्नुहोला ।”

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले विश्वासको मत मागेर सदन चलेको दिन पनि रोस्ट्रममा उभिएर कांग्रेस महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले सोही आशयमा बोले । १४ महिनामा तीनपटक विश्वासको मत लिने क्रममा प्रचण्डका पक्षमा मत घट्दै गएको उनले उल्लेख गरे । उनले धोका खाएकाहरू एक हौँ भन्ने नारा लगाइए के हुन्छ भन्दै प्रश्न गरे ।

“पालैपालो विपक्षमा उभिएकाहरू एउटै पक्षमा उभिए भने नि, धोका खाएकाहरू एक हौँ भनेर नारा लाग्यो भने नि ! तब राजनेताको गद्दीको हालत के होला सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यू ?‚” उनले भने‚ “यहाँ (प्रचण्ड)ले अघि (बैठकमा) कांग्रेसको कसैले राजनेता भनेको उद्धृत गर्न खोज्नुभएको छ । कुरा नचल्ने भन्नुभयो पूर्वप्रधानमन्त्रीजी (केपी ओली)ले । तलबाट हाम्रा सभापति (शेरबहादुर देउवा)ले इसारा गरेर कुरा चल्ने हो भन्नुभयो । कुरा नचल्नेहरूको कुरा चल्न सुरु भयो भने यहाँको यात्राचाहिँ कतातिर चल्छ होला सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यू ?”

यी सवाल–जवाफपछि कांग्रेस नेताहरू ‘माहोल निर्माण’का पक्षमा बोल्न थालेका छन् । कांग्रेस–एमाले मिलेर सरकार बनाउनुपर्ने र त्यसरी देशलाई स्थायित्व दिन सकिने उनीहरूको तर्क छ । कांग्रेस सहमहामन्त्री समेत रहेका सांसद बद्री पाण्डे प्रमुख दुई दलबीच सत्तासमीकरणको आवश्यकता औँल्याउँछन् । यसरी समीकरण बनाइए व्यवस्थाको औचित्यमाथि उठाइएका प्रश्नको जवाफ दिन सकिने उनको धारणा छ ।

कांग्रेस–एमाले वर्तमान व्यवस्थाका संस्थापक भएकाले पनि एक हुन आवश्यक रहेकामा उनी जोड दिन्छन् । “कांग्रेस र एमाले भनेको ०४६ सालपछिका दुई मूल शक्तिहरू हुन् । एकप्रकारले यो व्यवस्थाका संस्थापक नै हुन्,” आइतबार संसद् भवन परिसरमा सञ्चारकर्मीसित उनले भने, “हाम्रो मेलमिलाप संस्था बनाउन र भत्काउनभन्दा पनि व्यवस्था बलियो बनाउन हुन्छ भने त्यो सकारात्मक कुरा हो ।”

पाण्डेको अभिव्यक्तिले बुझाउँछ, कांग्रेस नेताले एमालेसँग मिलेर नयाँ समीकरण बनाउन चाहेका छन् । प्रतिपक्षभन्दा कांग्रेसलाई सत्ता नै चाहिएको छ । यसरी गठबन्धन बनाउन सके प्रचण्डलाई जवाफ दिन सकिने निष्कर्षमा कतिपय कांग्रेस नेता पुगेका छन् । पटक–पटक धोका पाएको एमाले पनि यही कित्तामा उभिन सक्ने उनीहरूको बुझाइ छ ।

संसद्को राज्यव्यवस्था तथा सुशासन समितिका सभापति समेत रहेका कांग्रेस सांसद रामहरि खतिवडा राजनीतिक स्थिरता वर्तमान आवश्यकता रहेको बताउँछन् । यसका निम्ति संविधानको गतिशीलता र प्रभावकारी कार्यान्वयनको विकल्प नभएको उनी सुनाउँछन् ।

स्थिर सरकार बनाउन निर्वाचन प्रणाली बदल्नुपर्नेमा उनी जोड दिन्छन् । राष्ट्रियसभामा समानुपातिक प्रतिनिधित्वको व्यवस्था गरेर प्रतिनिधिसभामा प्रत्यक्ष निर्वाचित गराउन सके मुलुकलाई स्थिर सरकार दिन सकिने उनको धारणा छ । “यसका लागि कांग्रेस–एमाले मिल्नुको विकल्प छैन । यी विषय संविधान संशोधनसँग जोडिने विषय हो‚” उनले भने‚ “समानुपातिकलाई राष्ट्रियसभामा लैजाऔँ । प्रतिनिधिसभा पूर्ण प्रत्यक्ष बनाएर देश बनाउने कुरामा एक भएर हिँडौँ । स्थिर सरकार बन्न सक्छ । नभए स्थिर सरकार नबन्ने भयो । सधैँ टालाटुली बटुली हुन्छ । यो प्रवृत्तिको अन्त्य हुनुपर्छ ।”

यसबारे केन्द्रीय नेतृत्वबीच छलफल हुन थालेको हो भन्ने प्रश्नमा उनले विषय अघि बढ्दै गरेको भन्दै केही समय धैर्य गर्न आग्रह गरे ।