काठमाडौं । यो वर्ष ४१ वर्षयताकै तातो हुने पूर्वानुमान छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागले यो वर्ष सन् १९८१ यताकै तातो हुने पूर्वानुमान गरेको हो ।

डिसेम्बर, जनवरी र फेब्रुअरीमा दक्षिणी अर्थात् तराई र पूर्वी भू–भागमा तापक्रम बढ्ने विभागले जनाएको छ । मौसमविद् सुदर्शन हुमागाईंका अनुसार यो वर्ष अधिकतम र न्यूनतम दुवै तापक्रम बढ्नेछ । 

“गण्डकी, कर्णाली र सुदूरपश्चिमका उत्तरी भू–भागमा भने तापक्रम केही कम हुनेछ,” मौसमविद् हुमागाईंले बाह्रखरीसँग भने ।

लुम्बिनी, सुदूरपश्चिम र कर्णाली प्रदेशका पूर्वी तथा दक्षिणी, गण्डकी प्रदेशका पश्चिमी तथा दक्षिणी, वाग्मती प्रदेशका मध्य तथा दक्षिण–पश्चिमी र मधेस प्रदेशको पश्चिमी भू–भागमा अधिकतम तापक्रम सरदरभन्दा बढी हुने सम्भावना ५५ प्रतिशतदेखि ६५ प्रतिशत छ । विभागका अनुसार सुदूरपश्चिम प्रदेशको पश्चिमी, कर्णाली प्रदेशका मध्य तथा उत्तरी, वाग्मती प्रदेशको उत्तरी र कोसी प्रदेशका अधिकांश भू–भागमा अधिकतम तापक्रम सरदरभन्दा बढी हुने सम्भावना ४५ देखि ५५ प्रतिशत छ । गण्डकी प्रदेशको उत्तर–पूर्वी र मधेस प्रदेशको पूर्वी भू–भागमा सरदरभन्दा बढी तापक्रम हुने सम्भावना ३५ देखि ४५ प्रतिशत रहेको विभागले जनाएको छ ।

“सरदर देशभर तापक्रम केही बढी हुनेछ । हामीले बर्सेनि भोगिरहेको तापक्रमभन्दा केही बढी तातो हुने हाम्रो पूर्वानुमान छ । समग्रमा जनवरीदेखि नोभेम्बरसम्म २०२३ धेरै तातो वर्षमध्येको एक हुनेछ,” उनले भने ।

यो वर्षको जाडो सिजनमा न्यूनतम तापक्रम कति डिग्री सेल्सियससम्म पुग्छ भनेर अहिले नै भन्न नसकिने उनले स्पष्ट पारे । तर, औसतमा तीन महिनाको तापक्रमको पूर्वानुमान गर्दा विगतका वर्षको तुलनामा चिसो कम हुने मौसमविद् हुमागाईंले बताए ।

“हामीले तीन महिनाको आकलन गर्दा सरदर औसत तापक्रम कति हुन्छ भनेर हेर्ने हो । तापक्रम घटेर शून्यमा झर्ने, माइनसमा जाने वा दुई अथवा तीनमा बस्ने त्यो दैनिक मापन हुने तापक्रम हो । त्यो घट्न वा बढ्न पनि सक्छ,” उनले भने, “दैनिक मौसम र तापक्रमको मापन धेरै वा थोरै हुनसक्छ । तर, हामीले औसत तीन महिनाको पूर्वानुमान गर्ने हो ।”

कुनै दिन यसअघिका वर्षमा भन्दा कम तापक्रम मापन गरिए पनि त्यसलाई गत वर्षभन्दा चिसो भयो भन्न नमिल्ने उनको भनाइ छ । कुनै एकदुई दिनको तापक्रम कति कम वा बढी भयो भन्ने कुराले भन्दा पनि औसतमा कति रह्यो त्यसका आधारमा सिजनको सरदर तापक्रम निकालिने उनले जानकारी दिए ।

“गत वर्ष पनि विभागले ‘एभोव नर्मल टेम्प्रेचर’ हुन्छ भनेका थियौँ । हिउँद महिनामा सरदर तातो हुन्छ भनेका थियौँ । हामीले त्यस्तै तापक्रम रेकर्ड गर्‍यौँ,” उनले भने, “गत वर्षसँग अंकमा तुलना त भएन, तर तुलनात्मक रूपमा लामो अवधिको औसत तापक्रम हेर्दा गत वर्षको भन्दा यो वर्ष तातो हुन्छ भन्ने पूर्वानुमान हो ।”

यसैबीच, यो हिउँदमा सरदरभन्दा बढी वर्षा हुने विभागले जनाएको छ । मंसिर १५ देखि फागुन १७ गतेसम्मको तीन महिनाको हिउँद अवधिमा देशका अधिकांश स्थानमा सरदरभन्दा बढी वर्षा हुने सम्भावना रहेको विभागको भनाइ छ ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशको उत्तर–पूर्वी र कर्णाली प्रदेशको उत्तरी भू–भागमा सरदरभन्दा बढी वर्षा हुने सम्भावना ५५ देखि ६५ प्रतिशत छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशका पूर्वी तथा दक्षिणी, कर्णाली प्रदेशको दक्षिणी, लुम्बिनी प्रदेशको पूर्वीबाहेकका भू–भाग, गण्डकी, वाग्मती प्रदेशका उत्तर–पश्चिमी र कोसी प्रदेशको उत्तर–पूर्वी भू–भागमा सरदरभन्दा बढी वर्षा हुने सम्भावना ४५ देखि ५५ प्रतिशत छ ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशको पश्चिमी, लुम्बिनी प्रदेशको पूर्वी, वाग्मती प्रदेशका मध्य तथा दक्षिणी, मधेस प्रदेशको पश्चिमी र कोसी प्रदेशको उत्तर–पश्चिमी भू–भागमा सरदरभन्दा बढी वर्षा हुने सम्भावना ३५ देखि ४५ प्रतिशत छ ।

कोसी प्रदेशको दक्षिणी र मधेस प्रदेशका मध्य तथा पूर्वी भू–भागमा सरदरभन्दा कम वर्षा हुने सम्भावना ३५ देखि ४५ प्रतिशत रहेको विभागले जनाएको छ ।

विश्व मौसम संगठनको विश्वभर तथा क्षेत्रीयस्तरको जलवायु सूचना उत्पादन गर्ने केन्द्रहरूको हावापानीको अवस्था, जल तथा मौसम विज्ञान विभागको हावापानी आकलन गर्ने प्रविधि र दक्षिण एसियाली जलवायु दृष्टिकोण मञ्चको पूर्वानुमानका आधारमा तापक्रम र वर्षाको अनुमान गर्ने गरिएको विभागले जनाएको छ ।

नेपालको हिउँदको समयमा जलवायुमा प्रभाव पार्ने पूर्वीप्रशान्त महासागरमा विकसित हुने एन्सो तथा हिन्द महासागरमा विकसित हुने दुईध्रुवीय प्रणाली (इन्डिया ओसन डाइपोल : आईओडी)को हालको अवस्था तथा जलवायु प्रारूपको हिउँद अवधिको आकलन र अन्तरऋतु परिवर्तनशीलताका कारकलाई अध्ययन गरेर पूर्वानुमान गर्ने गरिएको छ ।