स्कुल पढ्दा एउटी बालसखा थिई, ‘माहुरी’ । उसको नाम त अर्कै केही हो क्यारे ! तर, हामी सबै उसलाई माहुरी वा माहुरे भनेर बोलाउँथ्यौँ ।
स्कुल भर्ना भएको दिनदेखि ऊ मेरो लागि माहुरी भई । दसैँतिहारका बेला डिल, बारी र कान्लाभरि फुलेका सयपत्रीका थुँगामा रमाउँदै घुम्ने माहुरी । त्यस्तै चञ्चल थिई अनि त्यस्तै सुन्दर पनि ।
असोजे खरजस्ता लामा कपाल, कपासजस्तो अनुहार, माछाका जस्ता आँखा, दसैँमा आमाले सेलरोटी पकाउँदा ताइबाट निस्केको आवाजजस्तो मुख रसाउने बोली र भर्खरै घोगा हालेको मकैको बोटजस्तो शरीर ।
हो, ऊ त्यस्तै थिई । पाँच कक्षाको अंग्रेजी पढाउने सरले ‘माहुरी र्यापुञ्जेल जस्तै छ’ भन्नुहुन्थ्यो । तर, पाँच कक्षामा नपुगुञ्जेल र्यापुञ्जेल को हो ? थाहै भएन ।
कहिलेकाहीँ जिस्क्याएर उसलाई र्यापुञ्जेल भने पनि यो चरी हो वा केटी, केही संकेत पाइनँ । संकेत नपाएरै पनि मैले माहुरीलाई र्यापुञ्जेल भन्न छाडिनँ ।
पाँच कक्षामा पुगेपछि मात्रै थाहा पाएँ, र्यापुञ्जेल लामो कपाल भएकी एउटी सुन्दर युवती हो जसलाई एउटी बोक्सीले अग्लो धरहराको टुप्पाको कोठामा बन्द गरेर राखेकी हुन्छे ।
त्यही र्यापुञ्जेलको कथा पढाइरहेका बेलामा खै कुन्नि के प्रसंगमा हो, सरले जोमसोम राम्री छ, र्यापुञ्जेलजस्तै राम्री छ भन्नुभएको थियो ।
मैले सामान्य ज्ञानमा मुस्ताङ जिल्लाको सदरमुकाम कहाँ हो ? भन्ने प्रश्नको उत्तर घोकेबाहेक जोमसोम पहिलोपटक नै सुनेको हुँ, त्यो बेला ।
“सर, तपाईं जोमसोम जानुभएको छ ?,” सरले जोमसोम राम्री छे भनेर सुनाउनेबित्तिकै सोधेँ ।
हुन त अंग्रेजी सरसँग प्रश्न सोध्ने हिम्मत हामीहरूसँग कमै थियो । केही सोधिहाल्यो भने कुनै न कुनै अंग्रेजी शब्दको हिज्जे उच्चारण गर्नुपर्थ्यो । र, त्यसो गर्न हामीलाई सिस्नुको मुठो समाउनुजस्तै लाग्थ्यो ।
पहिल्यै पाती गोजीमा ठिक्क पारेर बस्नुपर्ने । तैपनि, मैले सोधिहालेँ । आज हिज्जे उच्चारण गर्नु पर्दैन कि जस्तो अनुमान गर्ने एउटा आधार थियो र मैले त्यो प्रश्न सोधेको थिएँ ।
अंग्रेजी सरकै नेतृत्वमा रहेको भृकुटी सदनले अघिल्लो हप्ता अन्तरसदनात्मक हाजिरीजवाफ प्रतियोगिता जितेको थियो, भृकुटी सदन र अरनिको सदनको बराबरी अंक भएका बेलामा मुस्ताङ जिल्लाको सदरमुकाम भनेर । र, त्यो उत्तर दिने भृकुटी सदनको टोली नेता मै थिएँ ।
प्रश्न भुईंमा खस्न भ्यायो वा भ्याएन, त्यो कि प्रश्नलाई नै सोध्नुपर्छ कि भुईंलाई । तर, म भने उठ्नुपर्यो बेन्चबाट – र्यापुञ्जेलको हिज्जे उच्चारण गर्न । मलाई मृत्युको तौल नाप्नुजस्तै भयो । सकिनँ ।
नसकेको शुभअवसरमा ढाडमा एक मुड्की पिटाइ खाएर बेन्चमा बसेँ । सबै साथीको मुखबाट हाँसो निस्केछ । माहुरीको बाहेक । पुर्लुक्क उसलाई हेरेको, बिचरी पहिलोपटक रजस्वला भएजस्तो गरेर बसेकी थिई ।
‘जोमसोम ऊ त्यो र्यापुञ्जेलजस्तै राम्री छ...’ भन्दै गर्दा सरको दायाँ हातको चोरऔँलाले कक्षाको बायाँतिरको तेस्रो बेन्चको छेउमा बसेकी मेरी माहुरीलाई इंगित गर्यो । माहुरीले पुर्लुक्क मलाइ हेरी । मैले भुईंतिर ।
“स्याउ पाकेर बारी राताम्य भएको बेला यज्ञमा बसेकी दुलहीजस्तै देखिन्छे, अनि हिउँ पर्ने बेलामा काँस फुलेको सर्स्युखोलाको फाँटजस्तै देखिन्छे । धेरै राम्री छ जोमसोम । तिमीहरू त्यहाँ गयौ भने त्यहीँ बिहे गरेर बस्छौ,” यति भनेर सर टक्क रोकिनुभयो ।
उभिँदाउभिँदै मरेर पनि नढलेजस्तो । न छाती चल्छ न त नानी नै ।
अंग्रेजीमा एमए गरेका ती सरले भनेको कुरा त्यो बेला बुझेको भए मार्दिनु ! नबुझेरै टाउको हल्लायौँ । कराँतेका शिष्यले गुरुलाई ‘हुस’ भनेजस्तैजस्तै गरी ।
तर, ठ्याक्कै त्यस्तै गरी भने होइन । फेरि सरले जोमसोमलाई केटीलाई जस्तै गरेर सम्बोधन गर्नुभएको थियो । आफ्नी छोरी नभएर हो कि किन हो, उहाँको एकप्रकारको बानी नै पनि थियो त्यो । जुन कुराको बयान गर्नुपरे पनि स्त्रीलिंगी शब्द प्रयोग गर्ने ।
‘आजलाई यत्ति’ भन्दै सर बाहिर निस्कनुभयो । मलाई भने ‘सधैँका लागि यत्ति !’ भए हुन्थ्यो जस्तो लागिरह्यो । किनकि, त्यो दिन मैले हिज्जे उच्चारण गर्न नजानेर मुखबाट ऐया फुस्कने गरी ढाडमा पिटाइ खाएको थिएँ ।
त्यस दिन स्कुल छुट्टी भएर घर फर्कने बेला मेरी र्यापुञ्जेल अरू साथीभन्दा अलि पछाडि लागी । मभन्दा पनि पछाडि । लुकीलुकी बोल्नेबाहेक खुलेआम बोल्न र सँगै हिँड्न हामीलाई लाज लाग्थ्यो । त्यो दिन पनि त्यही लाग्यो ।
उसको र मेरो घर जाने बाटो छुट्टिने चोकमा बडहरको ठूलो रुख थियो । अहिले पनि छ । त्यहाँसम्म म र शेखर अघिअघि थियौँ । ऊ त्यस्तै १५–२० मिटरको दूरीमा हुँदो हो । बाटो छुट्टिने बेलामा मैले र शेखरले पालैपालो पछाडि फर्केर हेर्यौं मेरी र्यापुञ्जेलललाई ।
उसका आँखामा अचम्मको सपना फुलेजस्तो देखिन्थ्यो । उसले पनि बाटो छुट्टिने चोकमा पुगेपछि माटोको सानो डल्लोले मलाई ताकेरै हानी । मेरो ढाडमै लाग्यो ।
मैले त्यो बेला र्यापुञ्जेलको हिज्जे होइन, बटरफ्लाई सम्झेछु । फिस्स हाँसेर ‘बाई’ भनेँ । ऊ भने ‘देव, हामी सँगै जोमसोम जाने है’ भन्दै साङखोलाको ओरालोमा छेकिई ।
त्यही बेला बडहरको ठूलो दाना भुईंमा झरेर फुट्यो ।
सानो घर । दुई कोठा भएको । एउटामा भान्छा अनि अर्कोमा एउटा खाट । त्यही घरमा हुकिर्एको केटो म । मलाई खाटमा सुत्न कहिल्यै मन लागेन । सधैँ बाहिर पिँढीमा सुत्थेँ । मलाई सुत्न मन नपर्ने खाटको सिरानीभन्दा ६ हातमाथि एउटा बाँसको किलो ठोकिएको थियो । त्यहीँ झुन्डिन्थ्यो मेरो मैलो झोला । र, त्यो झोलाले च्यापिरहेको हुन्थ्यो एउटा भित्तेपात्रोलाई । त्यो किलोमा पात्रो फेरिएपिच्छे मेरो स्कुलको कक्षा पनि फेरिन्थ्यो ।
हरेक कक्षाको दायाँतिरको लहरको तेस्रो बेन्चको छेउ मेरो हुन्थ्यो । त्यो मेरो लालमोहर लागेकै जस्तो सिट थियो । र, ठ्याक्कै मेरो बायाँ हातको पारि मेरी र्यापुञ्जेलको सिट ।
हरेक साल कक्षा फेरिए । पढ्नुपर्ने विषय फेरिए । पढाउने सरहरू फेरिए । शरीर पनि फेरिँदै गएजस्तो लाग्यो । मनका भाव पनि माघ–फागुनतिरका डुम्रीका हाँगाजस्तै भए ।
तर, एउटा कुरा कहिले फेरिएन – मेरो र मेरी र्यापुञ्जेलको बस्ने सिट ।
आठ कक्षाको अर्धवार्षिक परीक्षा । पहिलो दिन सामाजिक विषय थियो । १० बजेर ३५ मिनेट जाँदा म स्कुलमा पुगेँ । ११ बजेदेखिको परीक्षा । मबाहेक अरू सबै साथीहरू पुगिसकेका रहेछन् ।
सिट प्लानिङ नभएको भनेर कराउँदै थिए । उनीहरू कराएको सुनेर मलाई भने आनन्द लागेको थियो । खासमा सिट प्लानिङ नभएको भन्ने खबरले म खुसी भएँ । नत्र माहुरी र म टाढा हुने थियौँ, परीक्षाभरि ।
पेपर बाँडियो । सरसर्ती सबै प्रश्न पढेँ । अन्तिमको प्रश्नमा ‘निम्नमध्ये कुनै एक ठाउँमा एक हप्ताको बिदामा जान पाउनुभयो भने तपाईंको योजना के हुन्छ ? छोटकरीमा लेख्नुहोस् ।’ भनेर तीनवटा विकल्प दिइएको थियो ।
(क) इलामको चियाबारी, (ख) बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज, (ग) तपाईंको आफ्नै छनोटको कुनै पर्यटकीयस्थल ।
प्रश्न पढेर पुर्लुक्क मेरी र्यापुञ्जेललाई हेरेँ । ऊ पहिलो प्रश्नको उत्तर लेख्दै थिई, कालो मसी भरेको फ्लेम कलमले । मेरो हेराइ व्यर्थ भयो । आँखा जुधाउनै पाइएन ।
मैले प्रश्नको क्रमसँगै उत्तर लेख्दै गएँ । परीक्षामा लेख्ने कापी आफैँले लैजानुपर्थ्यो । धेरै पाना सकिएला भनेर छोटोछोटो उत्तर लेखेँ । उत्तरलाई ल्याक्टो चकलेटको खोलजस्तो तन्काउन मन लागेन ।
परीक्षामा प्रथम हुने यो मेरो काइदाको सूत्र पनि थियो । अन्तिम प्रश्नमा पुगेर टक्क रोकिएँ । ‘क’, ‘ख’, ‘ग’मध्ये कुनका बारेमा लेखौँ भनेर सोच्दा निलो स्टारलाइन डटपेनको गोजीमा अड्काउने भाग झिक्दै/राख्दै, राख्दै/झिक्दै गरेको थाहै पाइन ।
गार्ड बसेका सरले १५ मिनेट बाँकी भन्दा पो झसंग भएँ । पुर्लुक्क र्यापुञ्जेललाई हेरेँ । नजिक हुनुको फाइदा त उठाउनैपर्यो, जति बेला मन लाग्यो उति नै बेला हेरेर ।
ऊ पनि त्यही प्रश्नको उत्तर सोचिरहेकी हुँदी हो । गौँथलीका जस्ता आँखा मतिर पसारी र मुसुक्क हाँसी । मैले पनि त्यसै गरेँ । हाँस्दा उसको स्ट्रबेरीजस्तो ओठ खुलेर धवलागिरि हिमशृंखला टल्कियो । गार्ड बसेका बुढा सर हामीलाई हेरेर रिसाए, पाकेको अनारजस्ता आँखा बनाएर ।
उसले प्रश्न नं. १३ लेखेर फेरि ‘ग’ लेखी । ठूलो अक्षरको ‘ग’लाई बन्द कोठाभित्र पारी । मैले पनि त्यसै गरेँ । उसले त्यसको उत्तरमा जे लेखी मैले पनि दुरुस्तै त्यही लेखेँ । अर्थात्, उसको उत्तर सुरुसुरु सारेँ, बीचको एउटा शब्दबाहेक ।
जोमसोम मुस्ताङ जिल्लाको सदरमुकाम र नेपालको एक प्रसिद्ध अतिसुन्दर पर्यटकीयस्थल हो ।
यदि, कसैसँग एक हप्ताको बिदामा त्यहाँ घुम्न जाने मौका पाएँ भने म मेरो देवसँग जान्छु । हामी मुक्तिनाथ मन्दिरमा गएर बिहे गर्छौं र उतै बस्छौँ । एक हप्ताको बिदा निहुँ मात्रै बनाउँछु र उतै बस्छु । स्याउ खाएर हिउँमा खेल्न पाएपछि तपाईंको गाली सहँदै पढ्नु त पर्दैन ।
१०–१२ लाइन सारेँ । सार्दा ह्रस्वदीर्घ पनि र्यापुञ्जेलले जस्तो लेखेकी थिई, त्यस्तै लेखेँ । त्यो उत्तरमा अरू के–के लेखिएको थियो सम्झन्नँ । तर, यी वाक्य भने अझै पनि मेरो दिमागबाट लर्किएका रहेनछन् ।
मैले बस् देवको साटो माहुरी लेखेँ, त्यै पनि केरेर । पहिले त देव नै सारेछु । सायद चिट चोर्दाको असली मनस्थितिको प्रतिविम्ब थियो त्यो ।
मेरी र्यापुञ्जेल ‘जाऊँ’ भन्दै कापी बुझाएर निस्किहाली । सरासर गई । पछाडि नफर्कीकनै । यति बेर मलाई बेन्चमा तानिरहेको चुम्बक पनि लिएर गई क्यार !
बेन्चले मेरो पुट्ठालाई टाँसिरहन सकेन । जुरुक्क उठेँ। डटपेन ज्यामिति बक्सभित्र राखेर कापी बुझाउन गएँ । तर, गार्ड बसेका बुढा सरले कापी बुझ्दै बुझेनन् ।
“अझै पाँच मिनेट बाँकी छ । त्यो गई भनेर तँलाई पनि जान हतार भयो ? सबै प्रश्नको उत्तर लेखे/नलेखेको चेक गर् । फर्स्ट ब्वाई भएर पनि...।”
बुढाले अर्ती हो वा गाली, के हो दिए । जे दिए पनि सित्तैमा दिए । सबैले ‘छुच्चो सर’ भन्थे उनलाई । तर, त्यो दिन उनी छुच्चोजस्तो लागेन । अर्ती दिए पनि, गाली दिए पनि बुढाले मलाई सित्तैमा दिए । पैसा मागेनन् ।
सिटमै फर्किएँ । कापी हेरेँ । अरू होइन, मैले के सारेछु भनेर हेरेँ । अन्तिम वाक्य ननिको लाग्यो । केरूँ कि जस्तो पनि लाग्यो, तर केरिनँ । बरु, अर्को एउटा वाक्य पनि थपिदिएँ त्यसमा–
म मुक्तिनाथ गएर मेरो सामाजिक सरले विद्यार्थीलाई तिमी भन्न सिकून्, नमिठो बोल्न छाडून् र केटीहरूलाई उत्तर नजानेको बहानामा हत्केलामा सिस्नु लगाएझैँ गरेर भर्खर पोटिला हुँदै गएका तिनीहरूका छातीमा सिस्नु नपुर्याऊन् भनेर वर माग्थेँ ।
यति लेखेर कापी बुझाएर निस्केँ । शिक्षकले विद्यार्थीलाई ‘तिमी’ भनेर सम्बोधन गर्नुपर्छ भन्ने आशयले त्यो वाक्य लेखिरहँदा विद्यार्थीले शिक्षकलाई ‘हजुर/तपाईं’को सम्बोधन गर्नुपर्र्छ भन्ने नैतिक शिक्षा सम्झीसम्झी बिर्सिएँ । हो, यसरी जोडियो मेरो र जोमसोमको पहिलो सम्बन्ध ।
अँ त साँच्चि, प्रिय पाठक, त्यो परीक्षाको रिजल्ट के भयो भनेर सोध्दै हुनुहुन्थ्यो क्यारे ! रिजल्ट त्यही भयो, जे हुने पूर्वनिश्चित थियो ।
नम्बर सुनाउन सामाजिक सर कक्षामा पसेपछि पहिलो काम मलाई र मेरी र्यापुञ्जेललाई अगाडि बोलाउनुभयो । कालोपाटीको छेउमै उभिन लगाउनुभयो । लुरुलुरु र सुरुसुरु त्यसै गर्यौं ।
एक–दुई मिनेट कक्षामा मौन, मानौँ अब संसारमा प्रलय हुनेवाला छ र यो नै अन्तिम सुनसान हो, मान्छेले अनुभूत गर्न पाउने ! मलाई थकाइ लाग्यो । अडेस लगाएँ कालोपाटीमा । निलो आकासे रङको सर्टको ढाड त पूरै सेतो भयो होला । फेरि अडेस लागिनँ । बिचरा, मेरी र्यापुञ्जेलचाहिँ पानी बर्साउन ठिक्क पारेको मेघजस्तै भई ।
सरले नम्बर सुनाउन थाल्नुभयो । सायद सबैको त नम्बर सुनाउनुभयो होला नि, तर मेरो र मेरी उनको रोलनम्बर भनेको सुनिनँ । नभनेरै होला, त्यतिन्जेल नम्बर सुनाएका मध्येमा सबैभन्दा धेरै अंकचाहिँ नर्मदाले ल्याइछ । ४० पूर्णांकको परीक्षामा ३३ अंक ।
अनि, सबैभन्दा कम ? मेरो कि र्यापुञ्जेलको ? मेरो ? ए ए, र्यापुञ्जेलको पो ? गलत ! तपाईं यहाँनेर नराम्रोसँग चिप्लिनुभयो ! हामी दुवैको बराबर अंक आएछ । ३६ । कम त दुर्गेको पो आएछ । जम्माजम्मी पूरै नौ अंक ।
तर, केटोले योपटक बाजी मारेछ । सात कक्षा पास हुँदा उसको जम्माजम्मी १३ नम्बर थियो, सामाजिकमा । योपटक त अर्धवार्षिकमै ल्याइदिएछ नौ अंक । केटोले केही गर्लाजस्तो लाग्यो त्यो साल । गर्यो पनि । त्यो साल सामाजिक विषयमा फेल नभएरै ऊ नौ कक्षामा पुग्यो क्यार !
फेरि प्रसंग बाहिर गयो कि ? होइन होइन, गएको रहेनछ । हामीलाई हेरेर सर हाँस्नुभयो र एक/एकवटा उपहार दिनुभयो । बाहिर रंगीन पेपरले ढाकिएको थियो । भित्र के थियो भन्ने कि भगवान्लाई थाहा थियो होला कि त त्यही सरलाई ।
मेरो भागमा भएको उपहार अहिलेसम्म दराजमा सजिएकै छ । तर, मेरी र्यापुञ्जेलको भागमा के उपहार थियो त्यो अहिलेसम्म पनि थाहा पाएको छैन । उसले भनेकी पनि छैन ।
