पेटी र सडक छुट्टिने ठाउँको छेउमा उभिएर उसले भीमलाई रोक्यो । विवरण विस्तृत हुन जानेछ भन्ने भीमले सोच्यो, यद्यपि नभनी नहुने गरी हातमा सुटकेस जुन गरुंगो देखिइरहेथ्यो, उचालेको थियो त्यो व्यक्तिले ।

काँधमा एउटा भारी झोला भिरेको थियो । काँध एकातिर झुकेको पनि थियो । त्यस्तो विकट अवस्थामा पनि उसले किन भीमलाइ बोलायो ? भन्यो, ‘तपाईंलाई मैले चिनेजस्तो लाग्यो ।’

भीम आज ठिक मुडमा थियो । हातमा एउटा छाता थियो । पानी पर्ने सम्भावना कमै थियो । बर्खा हुनाले छाता आवश्यक थियो ।

रिस उठेको बेला परेको भए भीमले छातैले ठोक्न सक्थ्यो — त्यति सारो त होइन, तर रिसले भन्ने थियो, ‘आवेशमा नआउन भनेको छ डाक्टरले, तापनि नचिनेको भए किन बोलाएको !’

अनुहार न हो, चिन्यो होला । बितेको समय कतै साथसंगत भएको होला । जागिर भन्नु त भीमले आजीवन खाएन । जागिरको परिभाषा भनेको सरकारी तलब खाएर काम गर्नुलाई भन्थ्यो ऊ ।

पछि त भन्न थाल्यो, ‘सरकारी काम कहिले जाला घाम भन्न पाइने रहेछ ।’

तर, प्राइभेटमा सेठसाहुकारको पसल र कम्पनी अनि ठेकेदारहरूको साइटमा खटेर काम गरेको हो । कहिले सुपरभाइजर त कहिले एकाउन्टेन्ट भएर । अहिले उमेर पाको भएपछि बुढो गोरुझैँ यसरी सडकसडक छाता बोकेर चहारिरहेछ, एक्लै ।

मर्निङ वाकमा उसलाई लिएर हिँड्न चाहनेहरू टोलमा अतिअति न्यून छन् । बेलाबेलामा उसले सोच्ने पनि गर्छ, ‘कहाँ चुकिएछ ?’

‘चिनेजस्तो लाग्यो’ भनेर सडकबीचमा भारी बोझासहित उभिएको व्यक्तिले भन्यो । सौजन्य हो । भीम रोकियो । मुड ठिक छ ।

जवाफमा भन्यो (हाँस्दै), ‘होला ।’ भीम हाँसेको कमैले देखका छन् ।

सुटकेसधारी व्यक्ति पनि मुस्कुरायो, भन्यो, ‘ठेकेदार महावीरको कम्पनीमा काम गर्नुहुन्थ्यो, हैन ?’

होइन भन्ने ठाँवै थिएन । गरेकै हो । महावीर, गुरुसिंह वा अर्को दानबहादुर आदि उसले चिनेका ठेकेदार हुन् र तिनकैमा उसले खटेर काम गरेको थियो । अहिले बुढो गोरुझैँ सडकमा छाडिएको छ । उमेरले गर्दा ।

पाको उमेरका मान्छे राष्ट्रका सम्पत्ति हुन् भनेर के गर्नु ? सडकसडक डुलिरहेछ, पुरानो छाता बोकेर – मर्निङ वाकको नाममा । छाता लेडिज थियो, बुहारीले बोक्ने । तर, उसले अहिले नयाँ किनेकी छ ।

सुटकेसधारीले अपेक्षा गरेका आँखाले हेर्यो । अपेक्षा यो — स्वीकृतिमा ‘हो’ भनोस् । काठमाडौंको व्यस्त हुनतिर लागेको सडकछेउ उभिएको छ ।

भीमलाई अचम्म लाग्यो, सुटकेस गरुंगो देखिन्छ, तर व्यक्तिले त्यसलाई सडकमा राख्ने सुर गरेको छैन । मानौँ, चोरीपैठारीको सुन भरिएको छ र उसका पछाडि दलबलसहित स्मगलरहरू लागिरहेका छन् ।

स्मगलरहरू लागिरहेका छन् भन्ने गरी व्यक्ति जो तरुनो छ, ऊ तैपनि हतारमा देखिइरहेको छैन । भीमले उसलाई निराश नहुने गरी भनिदियो, ‘हो, बाबु तपाईंले कसरी चिन्नुभो ?’

भीमको सोधाइमा यो कृतज्ञताको भाव आउनआउन खोजेको थियो वा व्यक्त गर्न चाहेको थियो, ‘मलाई चिनेर गुन लाउनुभो । एकजना बिर्सिइन लागेको मानिसलाई चिन्ने कष्ट गर्नुभएकोमा धन्यवाद !’

तर, त्यति लामो संवादका लागि ऊसँग समय थिएन ।

समय त थिएन उसको जीवनको पनि । एउटा त्रास आइरहन्थो उसलाई कि आज हो कि भोलि हो ?

भीम सतर्क भयो, यस मानेमा, उसलाई चिनियो, अकस्मात् यसरी अनपेक्षित व्यक्तिले ।

व्यक्ति सडकछेउको पेटीमा उभिएको छ र भारी सुटकेस र काँधमा बोझिलो झोला पनि भिरेको छ । एक क्षण भीमले सोच्यो– के यसले मलाई चिनेको छु भनेर कोठातिर जाऊँ भन्न खोजेको त होइन ?

व्यक्तिले भन्यो, ‘म पनि महावीरको कम्पनीमा काम गर्थेँ । सुदूरमहाकालीमा, होइन त ?’

भीमले व्यक्तिको अनुहारलाई राम्ररी नियाल्यो । मानिस गोरो थियो, तर कुरा यसरी छिटछिटो बोल्थ्यो, उसले टिप्नै सक्तैनथ्यो । भन्यो, ‘ए हो, हो ।’

नाम त थाहा थिएन, तर संशोधनमा भन्यो, ‘कम्पनीमा त धेरै थिए नि काम गर्ने ! पहाडका, मधेसका ।’

व्यक्ति प्रफुल्ल भयो । बहुतै प्रसन्नता देखायो पनि । त्यति टाढा सुुदूरको व्यक्ति यहाँ आएको छ र उसलाई चिनिदिने कोही निस्केको छ, त्यो पनि सडकमा ।

सन्जोग हो । को कहिले कहाँ भेट हुन्छ त को कहाँ कहिले भेट हुन्छ, भन्न सकिँदैन । जुुर्नुपर्यो ।

भीमले भन्यो — भन्नैपर्ने थियो, ‘अनि अहिले ?’

अर्थ यो लाग्थ्यो— अहिले कताबाट यहाँ हो वा यहाँबाट कतातिर हो ?

व्यक्ति प्रसन्न मुद्रामा थियो । तर, उसले सुटकेस सडकमाथि बिसाएन । भीमको समझमा आयो– यो व्यक्ति बस कुरिरहेछ ।

किनभने, यस ठाउँ उतामाथिबाट आएको बस रोकिन्छ र यात्रु ओर्लन्छन्, तलतिर जाने यात्रु उक्लन्छन् । यात्रुहरू न हुन्, कोही कता कोही कता जान्छन् भने कतैबाट यहाँका लागि आएका यात्रु यस ठाउँ ओर्लन्छन् ।

भीमको सम्झनामा बस रोकिने यस ठाउँको नाम आउन सकेन । दिमागले मिहिनेत गर्न अस्वीकार गर्यो । कति थोकको सम्झना राख्नु !

घरमा भीमलाई आरोप लाग्थ्यो— बिर्सन थाले ।

खासै कारण थिएन । बिर्सन सकिन्छ । विस्मृतिमा जाने रोग पनि छ । के भन्छन् त्यसलाई ? एपिल्याप्सी हो कि के हो !

साला ! पार्किन्सनको नाम याद छ, जुन रोगका कारण मानिसका हातगोडा र जिउ हल्ल्रिाख्छन्, तर यो बिर्सने रोगको नाम थाहा भएन ।

व्यक्तिलाई चिन्न नसक्नुको कारण अहिलेलाई यसको सन्दर्भ पनि छ । यो व्यक्ति जसले उसलाई सप्रमाण चिनिरहेछ, उसलाई ऊ चिन्न सकिरहेको छैन । असमर्थ छ । अनुहारै ठम्याउन सकिरहेको छैन भने नाम त टाढाको कुरा ।

नाम केही होला— श्याम वा मोहन कि माधव ? जे होस् । भीमले नचिने पनि उसले त भीमलाई चिन्यो ।

सडकको छेउमा उभिएर बस कुर्दाकुर्दा अहिले आएर एउटा अनुहारबाट चिन्न सकिएको मानिस भेट भयो । अलि बोर फिलिङ भइरा’छ — जसलाई चिनियो त्यो मान्छे, माने भीमले उसलाई सर्लक्क चिनेको भाव देखाएन । कतिकति बेला अँअँ र उँउँमै टारिरहेछ ।

मानिस प्रस्टसँग चिनिने लायक हुनुपर्छ । अनुहारैले भए पनि भीमले स्वयम्सँग विचार विनिमय गर्यो । नेताहरूको अनुहार ऊ चिन्दछ र कतिलाई भने तिनको स्वर सुनेरै पनि चिन्दछ ।

परिवर्तनकालमा उसले प्रत्येक नेताको अनुहारलाई स्मृतिमा बसालेको हो । अहिले आएर ऊ तिनलाई चिन्ने प्रयासमा तिनको अनुहार स्मृतिमा बसाल्ने गहिरो साधना गरिटोपलेकामा थकथकाइरहेछ ।

कारखानाबाटै निकाल्दा निर्माणमा त्रुटि भएका मालसामानझैँ तिनका नाममा एक न एक किसिमको कलंक छ ।

भीम टाउको झट्काल्छ र ती सबै नाम बिर्सन चाहन्छ । ती नेताहरूका नाम मात्र होइन, तिनका अनुहार पनि । तर, यो व्यक्ति नेता त थिएन ।

बहुतै मिहिनेतसाथ गरुंगो सुटकेस बोकेर बसको प्रतीक्षा गरिरहेथ्यो । काँधमा बोझिलो झोला पनि छ । स्वच्छ, सफा छ । बिहानै नुहाइवरी गन्तव्यतिर निस्केजस्तो छ । होटेलमा बसेजस्तो छ ।

यतातिर त्यति गन्तीका राम्रा होटेल त छैनन्, कुनै मालदार नातेदारकामा बसेको होला । गरिब नातेदारकामा बस्ने यसरी बिहानै चिटिक्क परेर निस्कन सक्तैन ।

भीमलाई सुटकेसको बोझ देखेर ‘कता जान लाग्नुभो ?’ भनेर सोध्ने उत्सुकता पनि भएन । मानिस नै चिनिएन । बेमनले संवाद मात्र बढाए समय खेर फाल्नु हुने थियो ।

यति बेलासम्म वाकमा निस्केको भए ऊ उतापट्टिको ओरालोमा लागिसक्ने थियो । त्यसो हुन सकेन । बीचैमा व्यक्तिले रोक्यो । काम गरेको ठेगाना, कम्पनी र कम्पनीको मालिक, ठेकेदारका नामहरू उसले स्पष्टसँग बताउन सकेपछि भीमले म त्यो होइन भनेर अस्वीकार गर्न पनि मिलेन । बिहानको मुड पनि ठिकै थियो ।

तर, उसलाई खसखस लागिरहेको मात्र एउटा सानो र बेमतलबको कुरो थियो— व्यक्तिले गरुंगो सुटकेस किन सडकमाथि राख्दैन ? बस पर्खिरहेको हुन सक्थ्यो । यो एउटा सम्भावना मात्र थियो । कि उसलाई कम्पनीको गाडी लिन आउने हो ।

सुटकेस मालिकको हो र भुईंमा राखेर अपहेलना गरेको देख्यो भने गाडीमा आएको मालिकले गाली गर्ने हो कि ? — ‘त्यत्ति एउटा सुटकेस बोक्न नसकेर भुईंमा नराखी भएन होइन ? यति वर्ष काम गरेको बालुवामा पानी खन्याएसरह भो ।’

मालिकहरू न हुन् । सुटकेसमा नगद रकम छ कि जुन हाकिम–मन्त्रीलाई नजराना दिन लगिँदै छ । मालिक गाली गर्छन् । सस्तैमा कामदार जत्ति पनि पाइन्छन्, तर यो व्यक्ति त्यो कम्पनीमा काम गरिरहेको वर्षौँ भइसक्यो ।

गाली खाइहाल्नुपर्ने योग्य व्यक्ति होइन । भीमले काम छाडेर आयो । छाडेको होइन, कम्पनीबाट निष्कासन गरियो, ‘बुढाहरूको काम छैन ।’

आवेशमा अहिले पनि भीमले हातको छाता बटार्यो । डाक्टरले भनेको पनि छ, ‘एक्साइटेड नहुनुहोस् ।’

डाक्टर पनि सरकारी अस्पतालमा घण्टौँ पालो कुरेर फेला परेको थियो । अनि, पालोमा जाँचेर बल्ल भन्यो, ‘आवेशमा नआउनोस् ।’

उसको पालो आउन लाग्दालाग्दै पहिले डाक्टर नास्ता हो वा खाना खान कता हो, निस्केको थियो । आवेशमा ऊ नआई भएको थिएन ।

भीम आवेशमा आइहाल्यो र भाग्यलाई सराप्यो, ‘मेरै पालोमा यस्तो हुन्छ ।’ डाक्टरलाई यो थाहा भएन र भन्यो, ‘आवेशमा नआउनोस् ।’

व्यक्ति जसले उसलाई अनुहारबाट चिनेको थियो, उसलाई यो आश्चर्य लागेन, ‘यो बुढाको अनुहार अझै पनि उस्तै छ ।’

उस्तै छ भन्नुमा यो आशय थियो, भीमको अनुहारको खाका पहिलेजस्तै छ । खाका त बदलिने कुरो भएन । भीमले अनुहार छाम्यो । धन्न बिहानबिहान दारी खौरिने गरिएको छ र एक बाल्टी पानी मात्रैले भए पनि नुहाइहाल्ने गरिएको छ ।

घरमा किचकिच भइरहन्छ, ‘खाने पानी छैन । पानीको हाहाकार छ । नुहाउने कार्यक्रम !’

मधेसमा बस्ने गरेकोले ननुहाइ हुँदैनथ्यो भीमलाई । उता पानी प्रशस्त पाइन्थ्यो र धेरैजसो ऊ साइटमै खटिन्थ्यो । साइटमा खाना खानुअगि ननुहाइ खान बस्दैनथ्यो ।

धन्न स्वच्छ, सफा देखिएको छु— भीमले चिल्लो चिउँडो छामेर सोच्यो । मसिनो गरी खौरेको गाला छाम्यो । कपाल पनि खासै बढेको छैन । सुटकेसवाला व्यक्तिले चिनिहाल्यो ।

खाका परिवर्तन भएको छ । जस्तै, नदीमाथि पुल बनाउँदा सर्भे गरेर मूल ढाँचा तयार गरिन्छ, त्यस्तै मूल ढाँचामा छ उसको अनुहार र त्यसलाई सम्झिन सकेको छ यो व्यक्तिले ।

भीमले भन्यो, ‘धन्यवाद भाइ चिन्नुभएकोमा ।’

व्यक्ति हाँस्यो । भन्यो, ‘धन्यवाद ! यसमा के छ ? हामीले पानी थुनेर माछा मारेको मलाई अहिले पनि सम्झना छ ।’

ए, माछा पनि सँगै मारिएको रहेछ ! धन्यवाद र माछा एक भए । मुखमा अनायास माछाको स्वाद पनि आयो । कहिलेका कुरा हुन् यी ! यदि, यी पुराना कुरा हुन् भने यो व्यक्तिले तिनलाई किन सम्झनामा राखेको छ ?

खाली कनस्तर, ड्रमहरू, बोरा र तसला, कुटोकोदाला, बेल्चागैँतीहरू अनि फरुवाहरू तथा धुलोमाटोले जाम भएको होला, यसको दिमाग । मानिसको दिमाग भरिएको हुन्छ, भुस कुराहरूले ।

भीमले व्यक्तिलाई केही भरोसा दिलाउन भनेजस्तो गरी गडेर हेर्यो । उसलाई लागोस्, पछि पनि भेट भएका बेला हायहेलोको सिलसिला आरम्भ गर्न सहज हुनेछ । 

व्यक्ति हतारमा थिएन, तर उसले सुटकेस भुईंमा त राख्दै राखेन । भीमलाई सकसक लागिरह्यो, भनूँभनूँ भयो, ‘सुटकेस बिसाऊ न त भाइ ।’

मानिस युवक नै थियो र उसले भाइ भन्दा उँचनिच हुँदैनथ्यो ।

टाढामा बस देखियो । टाढा भन्नु बस थोप्लोमा देखिनेजस्तो थिएन । अलिकति मोड नाघेर आएपछि बस सर्लक्कै देखिन्थ्यो । व्यक्तिको अनुहार हँसिलो भयो । उसले भीमतिर हेर्यो । अब गए पनि हुन्छ भन्ने दर्साउन ।

भीम पहिले नै मुडमा आइसकेको थियो, बिदाबारी भएर छुट्टिन । के बिदाबारी भन्नु ? व्यक्ति विदेश गइरहेको थिएन, विशेष गरेर खाडी मुलुकतिर पसिना बगाउन । बाकसमा फर्केदेखि अन्तिम बिदाइ पनि हुन सक्थ्यो । तैपनि, बिदा माग्नु उचित देखियो ।

‘लौ त !’

भीमले फेरि भेट होला भनेन । त्यसको सम्भावना कम थियो । अहिले पनि ऊ एकान्तवासजस्तैमा छ । कतै जाँदैन । मर्निङ वाक त ऊ निस्कन्छ, आवेशमा नआउनू भनेको छ डाक्टरले । हिँड्नुले आवेश कम गर्छ ।

तर, थकाइ धेरै लाग्न थालेको छ । थोरै मिहिनेतमा धेरै थकाइ । काम त केही गर्न सकिरहेको छैन, बिजुलीका खम्बाहरूमा टाँसेको ‘कामदारको आवश्यकता’ भन्ने सूचना पढ्न र मनमनै तिनको मोबाइल नम्बर रट्ने गरेको छ । तर, फोन कहिल्यै गरेन । पत्यारै लाग्दैन उसलाई देखेर काम दिनेछन् ।

अलि पर हिँडेपछि खम्बामा टाँसेको सूचनाको मोबाइल नम्बर पनि खोलाको बगरमा केरिएका धर्सालाई पानीको छालले मेटेझैँ मेटिने गर्छ । त्यस्तै, अहिले भर्खर भेटेको व्यक्तिको गोरो र हँसिलो अनुहार उसको स्मृतिबाट लुप्त हुने भइसकेको छ ।