श्रीमतीले अगाडिदेखि नै भन्दैआएकी थिइन् - छोरीलाई दिल्ली लानुअगाडि आकाश भैरवको दर्शन गराउनु भनेका छन् ज्योतिषले भनेर । मेरो गाँठो परेको मनले भने ज्योतिषको कुरालाई महत्त्व दियरहेको थिएन । टार्दै आइरहेको थिएँ । विसं २०७९ श्रावण १० गते जागिरबाट छुटेर घरभित्र पस्दापस्दै आमा कराउनु भयो - "कि देखाउनै हुन्नथ्यो । देखाएपछि भनेको मान्नुपर्छ । ... ल अहिले भए नि खुरुक्क गएर छोरीलाई दर्शन गराएर लेरा ।" 

भोलिपल्ट बिहानै‌ आठ बजे दिल्ली उड्ने तयारी थियो । म दोधारमा परेँ । ग्रह दशा हेरिदिनेलाई गाली गर्दै आमाको आदेश अवज्ञा गरौँ वा छोरीलाई भैरवको दर्शन गर्न लैजाऊँ ? घर छोड्ने बेला आमाको चित्त दुखाउन मन पनि भएन । छोरीलाई मोटरसाइकलको पछाडि राखेर म इन्द्रचोकतिर लागेँ । 

"गोकुलधाम सोसाइटी पनि लागिसक्यो है बाबा । गडा इलेक्ट्रोनिक्समा गएर जेठालाललाई भेट्नपर्छ।" तारक मेहताका उल्टा चस्मा छोरीको रोजाइको भारतीय टेलिशृङ्खला भएकाले रोजाइको कलाकार भेट्ने रहर छोरीलाई लाग्नु स्वाभाविकै थियो । तर, मैले छोरीलाई केही जबाफ दिइन । छोरीको हात च्याप्प समातेर इन्द्रचोकको भिड छिचोल्दै आकाश भैरवको दर्शन गराएँ । 

"इन्डियामा त यस्तो धेरै भिड छैन है बाबा ?"  निसास्सिएकी छोरीले सोधी । म केही बोलिन । झमक्क साँझ परेपछि बाउछोरी घरभित्र पस्यौँ । आमा चाहिँले मलिन अनुहारले स्वागत गरिन् ।

सत्तरी सालबाट छोरीको कानमा समस्या सुरु भएको थियो । नाम चलेका डाक्टरहरू प्रायः सबैले तुरुन्तै अप्रेसन गर्नुपर्ने बताएका थिए । तर, एकजना वरिष्ठ डाक्टरकोमन (नाम उल्लेख गर्न उचित लागेन) नाम लेखाएर लामो समय कुरेपछि पालो आयो । डाक्टरले तत्काल अपरेसन गरिहाल्नु नपर्ने र रोकथाम गरेर राख्न सकिने बताए । धेरै ठूलो आधार मिल्यो, अपरेशन गरिएन । छोरी अझै पनि उनै डाक्टरको निगरीमा छ । मेरो रोजाइका नाक, कान, घाँटीका नेपाली डाक्टरहरूमध्ये पहिलो नम्बरमा अझै उनै छन् । उनलाई भेट्न करिब एक महिनाअघि नाम लेखाएर पालो पर्खनुपर्छ । तर २०७२ सालमा अपरेसन नगरी नहुने अवस्था आयो, गरियो । उनैले अहिले फेरी अपरेसन गर्नुपर्ने बताए । 

“...के यो अपरेसन अन्तिम हो त ? फेरि पहिलेजस्तै समस्या दोहोरिने पो हो कि ? अपरेसन गरेर कानभित्रका हड्डी फाल्दै जानुको पनि त एउटा सीमा हुन्छ होला !” डाक्टरले स्पष्ट जवाफ दिन सकेकन् ।  त्यसपछि हामी भारततर्फ लागेका थियौँ । 

नेपाल एयरलाइन्सको जहाजले छोरीसहित हामी चार जनालाई दिल्लीतर्फ उडायो । दिल्ली जाने प्रसंग उठेदेखि नै छोरीका खुट्टा भुइँमा थिएनन् । झन् भुइँ नै छोडेपछि त कुरै भएन ।  हवाईजहाजभित्र छोरीको फुरफुर हेर्न लायक थियो । श्रीमतीको अनुहार भने मलिन थियो । भतिज आशुतोष सामान्य देखिन्थ्यो । मेरो दिमागमा भने २०७२ सालको चित्र नाचिरहेको थियो । 

छोरी छ वर्षकी थिई । नाकाबन्दी भर्खर सुरुभएको थियो । कानको अप्रेसनको लागि छोरीलाई अस्पताल भर्ना गरिएको थियो । "दायाँ कानबाट माथि डेढ इन्चसम्मको कपाल खौरिएर ल्याउनु " अपरेसन कक्षमा लानुअघि अस्पतालको आदेश‌ आयो । “थोरै कपाल काटौँ है छोरी ?” छोरीको सहमती मागियो । त्यती सजिलै किन मान्थी र छोरी ? मानिन । अविभावकले जे भन्यो त्यसैमा सजिलै तयार नहुनु बाल अधिकार नै हो । तर, कपाल खौरनैपर्ने बाध्यता थियो । बहिनी जुरुक्क बोकेर भान्जा सुदिप बाहिर निस्किए । आधा घन्टापछि काखीमा भाँडाकुँडीको पोको च्यापेकी छोरी बोकिएरै भित्र पसी । आवश्यकताबमोजिम छोरीको कपाल खौरिइएको थियो । श्रीमती जीले भित्तातिर फर्किएर आँखा पुछिन् । मलाई भने मार हान्नुअघि खसी पर्सिने चलन याद आयो । खसी पर्सनुलाई गर्दनमा खुकुरी प्रहार गर्ने स्वीकृतिको सूचक मान्ने हामी हिन्दुहरूको परम्परा छ । 

सात वर्षपछि फेरि दोहोर््याउन लागिएको कानको शल्यक्रिया पहिलेको भन्दा केही जटिल थियो । अब भाँडाकुँडी किनिदिएको भरमा फकिने उमेर पनि छोरीको बाँकी थिएन । तैपनि अझै हामी घुम्नकै लागि भारत जान लागेका हौँ र त्यही मौका उसको उपचारका गराउन लागिएको हो भन्ने भ्रम छोरीको मनमा सृजना गर्ने प्रयासमा थियौँ ।

दिल्ली एयरपोर्टमा अध्यागमनबाट निस्किना साथै हस्पल भन्ने स्वयंसेवी संस्थाका कर्मचारी हाम्रो सम्पर्कमा आए । हाम्रा लगेजहरू उनीहरूले नै संकलन गरे । उनीहरूकै गाडीमा राखेर हामीलाई गाजियाबादस्थित म्याक्स अस्पतालअगाडिको गेष्टहाउसमा पुर््याइयो ‌। हामीलाई हस्पलसँग जोडाउने काम हेल्थ कन्सर्न नेपालका डा. सुवास प्याकुरेल र पवित्राले गरेका थिए । 

एयरपोर्टदेखि गाजियाबादसम्म पुग्दा देखिएका दृश्यमा छोरी रमाउँदै थिई । नेपाल टेलिभिजनमा शनिबार हिन्दी चलचित्र हेरेर हुर्केका हामी र भारतीय च्यानलमा मोटु पत्लु र तारक मेहता हेरेर हुर्केकी छोरीलाई हिन्दी भाषा बुझ्न समस्या थिएन । ठुल्ठुला अक्षरमा लेखिएका होडिंग बोर्ड देख्दासाथ छोरी पढी हाल्थी । एउटा होडिंग बोर्डलाई छोरीले खुब चाख दिएर पढी । लेखिएको थियो - 'बेटी पढाओ, बेटी बचाओ ‌!' मैले भने - "हामी बेटी पढाउनेवाला होईनौ । घुमाउनेवाला हौँ ।" छोरीले तत्कालै जवाफ फर्काई - " कसले स्कुल लागेको बेलामा आउनु भन्या थ्यो त ! छुट्टीको बेला आएको भए भैहाल्थ्यो नि " । तर मेरो मन भन्दै थियो - “पहिले बचाऊ अनिमात्र पढाऊ ।”

दुई बजे हस्पलले खटाएको सहयोगीको साथमा म्याक्स अस्पतालमा भारतीय रुपैयाँ ७०० तिरेर डाक्टर भेटियो । हामीले नेपालबाट लगेका कागजात र छोरीको प्रारम्भिक जाँचपछि डाक्टरले छोरीको स्वास्थ अवस्थाका बारे अकल्पनीय कुरा गरे । तुरुन्तै भर्ना भएर अपरेसन गरिहाल्नु पर्ने सल्लाह दिए । भने - “आजै भर्ना हुनुस् । भोलि अपरेसन गरिदिन्छु । आइतबवाबाट मेरो फुर्सद छैन ।”

डाक्टरले बताएको छोरीको स्वास्थ अवस्थाले हाम्रो मनमस्तिष्कमा आँधिबेहेरी सृजना गरिदियो । दिमाग नै रन्थनियो । केही सोच्न सक्ने स्थिति रहेन । डाक्टरले सिटी स्क्यान र केही रगत परीक्षण लेखिदिएका थिए । हामीसँग सहयोगीको रूपमा रहेका हस्पलका‌ कर्मचारीले एक अस्पतालमा गरिएको सिटी स्क्यानलाई अरु अस्पतालले पनि स्वीकार गर्ने बताएपछि हामीले सिटी स्क्यान भने गरायौँ । रगत परीक्षण भने शल्यक्रियाको तत्कालअघि मात्र गर्नुपर्ने भएकाले गरिएन । 

एउटै डाक्टरको कुरा सुनेको भरमा उपचार सुरु नगरिहाल्ने सल्लाह भयो । आजै अहिले नै भर्ना हुनु भन्ने डाक्टरको कुरा पनि अलि स्वार्थ प्रेरितजस्तो लाग्यो । हामी नेपालबाटै केही डाक्टर र अस्पतालहरूका बारे अध्ययन गरेर गएका थियौँ । सहयोगीलाई भोलिपल्ट फोर्टिस अस्पताल लगिदिन अनुरोध गर्दै हामी छुट्टियौँ । 

साँझको समय हामीले अक्षरधाममा बिताउने निर्णय गर््यौँ । नवलपरासीमा चौधरी समूहले बनाएको शाश्वत धाम अक्षरधाम कै प्रतिछाया मानिन्छ । तर, अक्षरधाम दसौं गुणा ठूलो र भव्य छ । स्वामी नारायणको यस अद्भुत मन्दिरको अवलोकन पश्चात् श्रीमती जीको प्रतिक्रियाले सोच्न बाध्य बनायो - "भारत छ र हिन्दु धर्म बाँचेको छ । नेपालको जस्तो झल्लु पारा भए त ...."

साँझको पिरो खानाले छोरीको सातो लियो । अहिले त जसो तसो चल्छ । पछि अपरेसन गरेपछि छोरीलाई के खुवाउने ? आफ्नो स्वादअनुसारको पनि त चाहियो । आफै पकाउने भान्सासहितको गेष्टहाउसको आवश्यकता महसुस भयो । 

भोलिपल्ट हामी सिटी स्क्यानको रिपोर्ट बोकेर गुणगाँउस्थित फोर्टिस अस्पताल गयौँ । हामीलाई अन्तर्राष्ट्रिय कक्षमा विश्राम गराएर सहयोगी आवश्यक बन्दोबस्त मिलाउन लागे । त्यस कक्षमा थुप्रै अरबी र अफ्रिकी नागरिक थिए । एकैछिनमा सहयोगीले मलाई टिकट काउन्टरमा लिएर गए । डाक्टरको शुल्क सुन्दा सातो गयो, भारतीय रुपैयाँ - २ हजार २६० । नेपाली हिसाब लगाएँ । रुपैया ३ हजार ६१६ । शंका लाग्यो त्यसमा सहयोगीको कमिसन त समावेश छैन ? (दुई चार दिनपछि एक्लै टिकट काट्न गएँ । उत्ति नै भनियो । मैले तिरेको शुल्क सार्क राष्ट्रका नागरिकका लागिमात्र रहेछ । अन्य मुलुकका नागरिकले अझै बढी तिर्नुपर्ने रहेछ ।) डाक्टर अतुलकुमार मित्तलको चेम्बरमा पसियो । डाक्टरले सुरुमा सहयोगीसँग अंग्रेजीमा समस्या सोधे । हामीले हिन्दी बुझ्ने बताएपछि सिधै हामीसँग कुरा गरे । अझै छोरीसँग नै कुरा गरे । सुरुमा हिन्दी बोले पनि असहज भएपछि छोरीले अंग्रेजीमा जवाफ दिई । बीचबीचमा नेपाली शब्द भने घुसाइरहेकी थिई । डाक्टर पनि अनौपचारिक थिए । टेबुलमा अडेस लागेर भन्दै थिए - “तुम तो पशुपतिनाथके देश से आई हुई बेटी हो.... “ करिब दस मिनेट छोरीसँग रमाइलो पारामा कुरा गरे । त्यसपछि हामीतर्फ फर्किए । छोरीका केही सामान्य लक्षणहरू सोधे जुन हामीले याद गरे पनि महत्त्व दिएका थिएनौ । डा. मित्तलले भने, “...याद गर्नु भएको छ? छोरीको मुख जुनबेला पनि खुल्ला हुन्छ । धेरैबेर दुई ‌ओठ जोडेर बस्नै सक्दिन । अझै मुख बन्द गरेर हिँडाउनुस् अलिकति पनि हिँड्न सक्दिन । थाकिहाल्छे ।” डा. मित्तलले भेटेको दसै मिनेटमा बिना कुनै परीक्षण समस्याको जरो समात्दै निष्कर्ष सुनाए - “ उसको नाक र कानको बीचमा हुने ग्रन्थी एडिनोइड बढेको छ । त्यसले गर्दा सधैँ नाक बन्द रहन्छ । सास नपुग्ने कारणले मुख सधैँ खुल्ला रहन्छ । यसैको कारणले कानमा समस्या आएको हो । पहिले अपरेशन गरेर एडिनोइड निकाल्नुपर्छ । त्यसपछि कानको समस्या बढ्न रोकिन्छ र कम हुँदै जान्छ । सायद कानको अपरेशन गर्नै नपर्ने पनि हुनसक्छ । डाक्टरले इन्डेस्कोपीको पाईप करिब एक बित्ता छोरीको नाकभित्र छिराए । नाकको भित्री अवस्था भिडियोमार्फत देखाए । दुवैतिर मासुका डल्ला देखिए । एडिनोइडका ती दुई डल्ला नै समस्याका जड रहेछन् । 

सुरुमा सेवा शुल्क सुनेरै तर्सिएका हामी डा. मित्तलका सामु नतमस्तक भयौँ । नेपालकै सर्वोत्कृष्ट डाक्टरभन्दा  दस गुणा ठूलो रहेछ डा. मित्तलको टाउको र त्यसभित्रको खुबी । एक किसिमका रावण नै रहेछन् । नेपालमा पैसा तिरेरै पनि भनेको बेला भनेको डाक्टर भेट्न नपाउने समस्या रहेको छ । त्यसमाथि धेरै बिरामीले रोगको निदान हुन नसकेकै कारणले ज्यान गुमाउनु परिरहेको छ । जनस्वास्थका क्षेत्रमा भारतले गरेको प्रगति हामी नेपालीका लागि पनि वरदान बनेको छ । तर आर्थिक रुपमा सक्षमहरूका लागिमात्र ।

हामी खुसी हुँदै दुईवटा विकल्पहरू लिएर डाक्टर अतुलकुमार मित्तलको चेम्बरबाट निस्कियौँ । एडिनोइड झिक्ने अपरेसन त्यहीँ गर्ने वा  नेपाल फर्किएर पुरानै डाक्टरबाट गराउने । त्यो खुसीको अवसरमा हामीले बजार घुम्ने विचार गर््यौँ। श्रीमती जीले भनिन् - “ जाऊँ चाँदनीचोकतिर । साडी हेरौँ । फोर्टिस अस्पताल सामुन्ने रहेको हुडा सिटी सेन्टरबाट मेट्रो रेल चढेर हामी पुरानो दिल्लीस्थित चाँदनीचोक पुग्यौँ । चाँदनी चोकको भिड देख्दा तर्सिएकी छोरीले मेरो हात च्याप्प समाउँदै भनी - “आम्ममामा कस्तो भिड । म त हराउँछु होला बाबा !"

जोरपाटी, काठमाडौँ