सविता उफ्रँदै–उफ्रँदै आई र शान्तिलाई भनी, “दिदी, ए दिदी ! भिनाजुले भन्या सिनेमा हेर्न जाने रे ?”

“जान्न भन्दे जा,” शान्तिले सानो स्वर तर आवाजमा कठोरपना ल्याएर जवाफ दिइन् ।

सविता एक छिन अबोध चेहरा लिएर उभी, उभिरही । उसलाई लाग्यो, उसकी दिदी कस्ती नीरस छिन् ! रसरंगको कुरापट्टि पटक्कै चाख लिन्नन् । उभन्दा कति वर्षले जेठी हुन् र ! पाँच वर्षको त फरक छ नि ! सविता दिदीको मुख्र्याइँप्रति मनमनै खिसी गरेर गई ।

पर पुगिसकेकी सवितालाई बोलाएर शान्तिले सोधिन्, “तैँले जाऊँ भनेको कि भिनाजुले हिँड् भनेको ?” यसो भन्दा शान्तिको अनुहारमा बनावटी खुसीको झलक थियो । सवितालाई आश्चर्य लाग्यो । 

उ घुँडा कसेर बसी, दिदीको चुल्ठो हातमा खेलाएर आफ्नो स्वभावसँग मिल्दोजुल्दो चञ्चल बाणीमा भन्न लागी्, “म बारीमा घाम तापेर बसिरहेको थिएँ, भिनाजु आएर सिनेमा हेर्न जान्छयौ ? भनी सोध्नुभो । अनि, म दिदीलाई सोधेर आउँछु है त भनेर आएको ।”

शान्तिको चेहराबाट खुसी खस्यो । ठिक त्यसैगरी, जसरी बिहानको दुबोमा टल्केर बसेको शीतबिन्दु हावाको हल्का थप्पडमा खस्तछ । योपटक उनले कुनै पनि वाक्य झर्केर बोलिनन् । केवल यत्ति भनिन्, “हुुन्छ, जाउँला...।”

“हो, दिदी !” सविताको खुसी पानीको फौवाराजस्तै फुट्यो । उसको चेहराबाट उसको हृदय छर्लंग देखिएको थियो, तैपनि शान्तिको हृदयको भित्री भागमा एक प्रश्न अल्झि नै रहेको थियो, जसलाई सुल्झाउन नसकी उनी बारबार पन्छ्याउने गर्थिन् । फेरि पनि प्रश्न उनको सन्मुख आइ नै रहन्थ्यो, उनलाई सताइ नै रहन्थ्यो ।

यता, केही महिनादेखि सविता दिदीकहाँ आएर बसेकी थिई । शान्ति र सविताको बालककालदेखि नै साह्रै मेल थियो । अहिले पनि शान्तिलाई बहिनीको लडकपन र चञ्चल चरित्र देख्ता मायाले म्वाइँ खाऊँजस्तो लाग्छ । किनभने, सविता अहिलेसम्म पनि कानेकानेपिच्च र लुकामारी खेल्छे । अहिले उसको हिँडाइ, चालचलन, सब उस्तै छ, केवल उमेरको रङ उसले थाहा नपाई नपाई चढिरहेछ ।

शान्तिलाई त अब त्यस किसिमका खेलहरू मन पर्न छोडे । कहिलेकाहीँ बाल्यकालको स्मृतिले खेलूँखेलूँजस्तो लागे पनि लाज र संकोचले खेल्नै दिँदैन । अर्को कुरा, उनको प्रकृति पनि बहिनीको जस्तो थिएन । उनलाई हमेसा यही सोच्नुपरेको थियो कि उनले पतिलाई रिझाउन किन सकिनन् ।

सविता जब उनको पोइको तारिफ गर्दै भन्थी कि भिनाजु असाध्यै जाती हुनुहुन्छ, त्यस बेला शान्तिको मनमा एक प्रकारको चोट लाग्थ्यो । बहिनीमाथि अनौठो किसिमको गुप्त ईष्र्या भड्केर आउँथ्यो । तर, आवेशमा आएर कहिले पनि उनले बहिनीलाई यस्तो कुरा भनेकी थिइनन्, जुन उनको अँध्यारो मनभित्र माकुराले जालो लगाएझैँ आफै–आफै उनिँदै गइरहेको थियो ।

एक दिन शान्ति बार्दलीमा बसेर कपाल कोर्न लागेकी थिइन् । अघिल्तिर यौटा सानो ऐना थियो । ऐनामा आफ्नो अनुहार देख्ता अनायास उनलाई बूढी भएजस्तो लाग्यो । कोर्दा कपालका केस्रा झर्ने गरिरहेका थिए । मुखभरि चायाको टाटै–टाटो देखियो । शान्तिले धमाधम पाउडर दलिन् । उनको मुख हिउँजस्तो सेतो देखियो ।

यत्तिकैमा ठूलठूलो आँखामा गाजल लगाएर सविता आइपुगी । उसले सेतो नैनसूतको सुरुवाल र बुट्टैबुट्टा भएको सिल्केन घाँघर लगाएकी थिई । उसको गालामा मानौँ रातो गुलाफ फुलेको थियो । जिउ टम्म र पुष्ट ।

“किन दिदी, हजुरको त कपाल पनि फुलेछ ! यी...” सविताले यौटा सेतो केस्रा उखेलेर शान्तिको हातमा राख्तै भनी ।

शान्तिले सविताको केश हेरिन्, चेहरा हेरिन्, हात हेरिन्, खुट्टा हेरिन्, सम्पूर्ण अंगको निरूपण गरिन् । तर, सविताको हातमा राखिदिने कुनै पनि वस्तु फेला पार्न सकिनन् । चुपचाप लागिन् । केही बोलिनन् । हातको सेतो रौँ हातमा मल्दै केवल यति भनिन्, “अँ...।”

“ऊ, भिनाजु आउनुभो,” सविता प्रफुल्ल मुद्रामा बोली । गोपीनाथ नजिकै आइपुगेपछि उसले लाडिएर भनी, “भिनाजु, दिदीको कपाल फुलेछ हेर्नुस्, कपाल कालो हुने तेल ल्याइदिनुस् न ।”

शान्तिलाई बहिनीको यो सहानुभूति रत्तीभर मन परेन । भित्र–भित्र चिढिइन् र पोइको मुखतिर हेरिन् । गोपीनाथको आँखा एक तमाससित सवितालाई हेरिरहेको थियो । उनले भने, “भोलि प्रदर्शनीमा किनिदिउँला ।”

प्रदर्शनीको वातावरण त्यस दिन निसास्सिएको थियो । जताततै हुल, घुइँचो । आँखा झिमिक्क गर्न नहुने । एक ठाउँमा रोटेपिङ घुमिरहेको थियो । 

सविताले इच्छा गरी । गोपीनाथले टिकट किने । शान्ति मानिनन् । सविताले आग्रह गर्दै भनी, “जाऊँ न दिदी, के भो र, एक छिन त हो नि । कस्तो मन छ, दिदीको त केही कुरामा पनि नबस्ने...।”

“तँ जा न, ऊ क्या भिनाजु भैहाल्नुहुन्छ नि । मलाई रिङटा लागेको छ । म यहीँ बसिरहन्छु ।”

“भैगो भैगो, रिंगटा लागेको मान्छेलाई किन कर गर्ने,” गोपीनाथले खाली भएको ठाउँ पूरा गरी भने ।

कसैले नदेख्ने गरी शान्तिले दुई थोपा आँसु जमिनमा खसालिन् । आँखा पुछी बाँसको खम्बामा अडेस लगाएर उभिरहिन् । पिङ घुम्यो । गोपीनाथ र सविता पनि घुमे । शान्तिले हेरिरहन सकिनन् । साँच्चि नै उनलाई अब रिंगटा लागेर आयो । दृष्टि हटाएर अर्कैतिर लगिन् । त्यस बखत उनको मुखमा ग्लानि गडेको थियो ।

एक ठाउँ यस्तो आइपुग्यो, जहाँ अत्यन्त घुइँचो लागेको थियो । हुलमा शान्ति अलमलिइन् । गोपीनाथ र सविता एकातिर परे । शान्तिले आँखा च्यातेर चारैतिर हेरिन् । ओठ सुक्यो । शान्ति बेचैन भइन् ।

एउटा पसलबाहिर राखेको बेन्चमा बसी आउने–जाने मानिसको मुख अनुहार नियालेर हेर्न थालिन् । समयको कठोर पाइलाले शान्तिलाई कुल्चँदै गयो । उनको कल्पनाले अनुमान खिच्न थाल्यो । अनुमानमा यस्ता चित्रहरू उपस्थित भए, जसलाई देखेर शान्तिको मन भित्रभित्रै डाह, ईष्र्या, प्रतिशोध धप्प बल्यो । उनको आँखामा आँसु थिएन, त्यस बेला ताप चढेको थियो ।

“ल ! दिदी त ह्याँ मजाले बसिरहनु’भा रहेछ... हामी ह्वाँ खोज्दा–खोज्दा कस्तो...।”

शान्तिले झस्केर हेरिन् । गोपीनाथ र सविताको चेहरा रातो–रातो निकै रमाएको देखिन् । सविताले झोलाभित्र हात घुसार्दै भनी, “हेर्नुस्, यी भिनाजुले हजुरलाई कपाल कालो हुने तेल किनिदिनुभएको छ । मलाई स्वेटर बुन्ने ऊन छ, क्रिम छ, पाउडर छ, घरमै गएर हेरूँला सब, हुन्न दिदी...?” 

“हुन्छ, के भो र, यहाँ जम्मै हेरेर साध्य पनि त छैन,” शान्तिले गोपीनाथतिर पुलुक्क फर्केर हेरी जवाफ दिइन् ।
गोपीनाथले भने, “ल, ल, हिँड अब, धेरै बेर भो ।”

बाटोमा सविताले हातको ऊन देखाउँदै भनी, “दिदी, यो ऊनको म भिनाजुलाई स्वेटर बुनिदिन्छु, हुन्न दिदी ?”
“कुन्नि मलाई के सोध्छेस्, सोध्न जसलाई बुन्ने हो,” शान्तिको उत्तरमा हल्का रोष थियो ।

सविता स्वेटर बुन्नमा यति तल्लीन हुँदै गई कि उसलाई दिन बितेको थाहै हुँदैनथ्यो । स्वेटर तयार हुँदै गइरहेको थियो । सन्तोष र सफलताको झलक उसको मुखमा झन्–झन् खुल्दै आइरहेको थियो ।

स्वेटरलाई बाहिरैबाट आफ्नो छातीमा लगाएर हेरी । फूलको बुट्टा राखेको उसलाई साहै्र राम्रो लाग्यो । हातमा स्वेटर झुन्डयाएर रोजको जस्तै सविता भिनाजुको आङ नाप्न गई । भर्याङमा उसको शान्तिसित भेट भो ।

“हेर दिदी, भिनाजुको स्वेटर सिद्धिनै लाग्यो । एकचोटि आङ नापूँ भनेर जान लागेकी । काखी अलिकता सानो हुन्छ कि जस्तो लाग्यो । कस्तो छ दिदी, भिनाजुलाई सुहाउँदैन त, सुहाउँछ हगि ?” सविताले यसरी भनी मानौँ उसलाई अरू कुरा गर्ने फुर्सतै छैन ।

शान्तिको आंठमा बनावटी मुस्क्याइँ फुट्यो । घुटुक्क थुक निलेर उनले जवाफ दिइन्, “यो फूल राखेको सुहाएन, आइमाईले लगाउनेजस्तो भो, बरु मलाई देन यो, म भिनाजुलाई अर्को बुनिदिउँला ।”

“अँ...कस्तो मजाको कुरो, अर्काले कति दुःख गरी बुनेको भिनाजुलाई...,”  सविताले हेलचेक्र्याईंका साथ आँखीभौँ खुम्च्याएर हाँस्तै भनी ।

सविता भिनाजुको कोठातिर दौडी । शान्तिले टोलाएर हेरिरहिन् । रोज–रोज यसरी आङ नाप्ने निहुँले भिनाजुको कोठातिर गइरहेकी सवितालाई देख्ता शान्तिको मनमा त्यो सन्देह जागरूक हुन थाल्यो, जसलाई रोक्नका लागि उनले कयौँ रात नसुती–नसुती बिताएकी थिइन् ।

फलस्वरूप, त्यस दिन राति पनि शान्तिलाई निद्रा लागेन । तीन–चारपल्ट उठिन् । पानी पिइन् । घडी हेरिन् । साढे दुई बजेको थियो । चकमन्न रातमा शान्ति जुरुक्क उठेर सविताको छेउ पुगिन् ।

सविताको सुखद श्वासले उनलाई पोल्न थाल्यो । हो न हो, शान्तिलाई यस्तै लाग्यो कि उनको निद्रा सविताले नै चोरेकी छ । अनायास शान्तिको हातको पन्जा सविताको गोल घाँटीमा पुग्यो । वातावरण बिलकुल नौलो देखियो । तर, धेरै बेर टिक्न सकेन ।

शान्तिको दृष्टि सविताको सिरानबाट च्याएको स्वेटरमा अल्झ्यो । बिस्तारै तानिन्् । स्वेटरको अगाडि पछाडिको पाटा जोडिन लागेको थियो । अनुमान लगाउँदा भोलि बेलुकीपख स्वेटर तयार हुने सम्भावना देखियो । किनभने, सविताको तल्लीनतामा कुनै मानसिक व्रत छ, सायद कुनै बलियो तपस्या ! यस तपस्याले उसको शरीरमा कत्ति पनि शिथिलता र शुष्कता ल्याएको छैन । बरु, स्फूर्ति र तागत चढाएको छ ।

शान्ति सोच्तै जान्छिन् । भोलि बेलुका जब गोपीनाथको आङमा स्वेटर छिर्नेछ, त्यसपछि उनको अधिकारको कुनै मूल्य रहने छैन । गोपीनाथको आङलाई स्वेटरको न्यानोपनाले यति विमोहित पार्नेछ कि फेरि उनले त्यसलाई छोड्न चाहने छैनन् । यो पनि निश्चय छ कि जबसम्म गोपीनाथको आङमा स्वेटर रहन्छ, तबसम्म शान्तिको आत्मा छटपटाइ नै रहन्छ ।

शान्तिलाई यस्तो भान पर्यो, मानौँ उनको अगाडि एउटा भयानक खेलको पर्दा खुल्न लागिरहेछ, जसको पूर्वसूचक घण्टीको आवाज उनको सम्पूर्ण शरीरभर थर्किरहेछ ।

अनि, शान्तिको आकांक्षामा गाँठो पर्दै आयो । हातको स्वेटर चपक्क समातिन् । भन्दछन्, रोग लागेपछि औषधिभन्दा रोगको बाटै छेक्नु जाती । त्यसो भए किन उनले गोपीनाथको आङमा पुग्नुअगावै स्वेटर नजलाइदिउन् । किनभने, स्वेटर अहिले उनको कब्जामा छ ।

यस्तो सोच्ता शान्तिको मनमा सविताउपर अलिकता पनि सहानुभूति आएन भन्न सकिन्न । त्यसैले त उनको ईष्र्याले तत्काल अर्को रूप धारण गर्यो र शान्ति बिस्तारै बिस्तारै स्वेटर उधार्न थालिन् ।

केही क्षणपछि नै उनको यो क्रिया यसरी बढ्दै गयो कि मानौँ कुनै मेसिनको तेज पुर्जाले स्वेटर उधारिरहेछ । उध्रेको ऊन एकातिर फराकिलिँदै गैरहेछ ।

कार्यको यस दौडमा शान्तिको हातले एकबाजि सविताको पिठ्युँमा धक्का लाग्न पुग्यो । सविता ब्युँझी । एक तमासको अनुहार लगाएर दिदीलाई हेरी । डरले काँपेको सानो आवाजमा उसले सोधी, “के भो दिदी, किन उधार्नुुभा यो...?”

शान्तिको स्वेटर उधार्ने क्रिया बन्द भो । उनले दृढ स्वरमा भनिन्, “भिनाजुलाई यस्तो स्वेटर सुहाउँदैन, म आफै बुनिदिउँला...।”

सविताको चेहरा आश्चर्यले लाल भयो । उसले झ्वाट्ट भनी, “यो भिनाजुको हो र, योचाहिँ त दिदीलाई बुनिदिएको । भिनाजुको स्वेटर त हिजै राति लगेर दिसकेँ, कस्तो सुहाएको छ हेर्न जानुस् न, त्यही लगाएर त सुत्नु’भा छ नि ।”

O O O

भिनाजुको स्वेटर : कथाकार परिचय

नेपाली साहित्यिक जगतमा प्रतिष्ठित नाम हो पोषण पाण्डे । कविता र कथा लेखनमा समान रूपमा कलम चलाउने पोषण पाण्डेका कथा पढ्दा अनुभूत हुन्छ, उनका कथामा माटोको सुगन्ध भेटिन्छ । समाज भेटिन्छ । जीवन भेटिन्छ ।

वि.सं. १९८९ सालको माघ महिनामा काठमाडौंको इन्द्रचोकमा जन्मिएका साहित्यकार पाण्डेको लेखनकर्मको थालनी कविताबाट भए पनि उनलाई ख्याति भने कथाकारका रूपमा मिल्यो । तथापि, उनका केही कविताकृति पाठकसमक्ष छन् ।

साहित्यकार पाण्डेको वि.सं. २०२१ सालमा ‘आँखीझ्याल’, २०२५ मा ‘मानस’ तथा २०३२ सालमा ‘हिउँमा परेका डोबहरू’ कथासंग्रहका रूपमा प्रकाशित भयो । पाण्डेको कवितासंग्रह ‘वटवृक्षको उद्घाटन’ २०२५ सालमा तथा २०५२ मा ‘मनसा’ प्रकाशित भयो । केही समयअघि मात्र उनको नयाँ कवितासंग्रह ‘मेरी नैनी’ प्रकाशनमा आएको छ ।

साहित्यसहित विभिन्न क्षेत्रको क्रियाशीलताका लागि अनेकन पुरस्कार तथा सम्मान प्राप्त गरेका पोषण पाण्डेको २०४९ साल वैशाखमा निधन भयो । उनै प्रसिद्ध साहित्यकार तथा कवि पोषण पाण्डेको कथाकृति ‘आँखीझ्याल’का सम्पूर्ण कथाहरू ‘पोषण पाण्डे–तीर्थ सदन’को स्वीकृतिमा धारावाहिक रूपमा हरेक शनिबार प्रकाशित गर्दै जानेछौँ । प्रस्तुत कथा ‘आँखीझ्याल’को पहिलो कथा हो ।