site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
विचार
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
SkywellSkywell
सिंहदरवार, चाकडी र भ्रम

दुई दशकअघिको कुरा हो । नेपाली कांग्रेसका संस्थापक नेता कृष्णप्रसाद भट्टराईले भर्खरै (२०५६) जननिर्वाचित प्रधानमन्त्रीका रुपमा कार्यभार सम्हालेका थिए । 

प्रधानमन्त्री कार्यालयको ‘ब्रिफिङ’ सकिएकै थिएन । दिनहुँ भेट्न आउनेहरुको घुइँचो । तिनलाई भेट्दैमा प्रधानमन्त्री थाकिहाल्थे । कामका बारेमा सोच्ने फुर्सदै नहुने । मान्छे भेट्दा भेट्दा थकाइले भुतुक्क भएर सुती हाल्नुपर्ने । 

उमेरले पाका प्रधानमन्त्रीको कार्यकक्षसँगैको एउटा कोठामा आरामका लागि बिस्तरा पनि राखिएको थियो । बिहान  सिंहदरबार जाने र खाना खाएपछि एक छिन आराम गर्ने बानी थियो उनको । एक दिनको कुरा हो राजनीतिक सल्लाहकार डा. नारायण खड्का हस्याङफस्याङ गर्दै प्रधानमन्त्रीको शयन कक्षमै पुगे । त्यस दिनको घटना डा. खड्काले लेखकलाई यसरी सुनाएका छन् । 

KFC Island Ad
NIC Asia

खड्का : किसुनजी ! हजुर आराम गर्दै हुनुहुन्छ । म हजुरलाई डिस्टर्ब गर्न चाहन्न तर बाहिर भेट्न चाहनेहरुको घुइँचो लागि सक्यो । तैँले भेट्न दिइनस् भनेर मलाई त हायल कायल बनाउन थाले । 

किसुनजी : अरे बाफ रे नारायणबाबु ! तपाईँलाई हायल कायल पो पारे । 

Royal Enfield Island Ad

खड्का : हो किसुनजी ! तिमीले प्रधानमन्त्रीलाई भेट्न दिएनौ भन्दैछन् । हजुर उठ्नु पर्‍यो । भेट्नु पर्‍यो । बाहिर मानिस अट्ने ठाउँ नै बाँकी छैन । 

किसुनजी : त्यति मान्छे छन् ? 

खड्का : हो किसुनजी । 

किसुनजी : ल ! तिनीहरुलाई कुुर्न दिनुस् । म एक छिन आराम गर्छु । तिनलाई नभेटेर म सुत्दा नै देशलाई फाइदा छ । 

प्रधानमन्त्री भट्टराईको कुरा सुनेर डा. खड्का छक्क परे । धरैपछि मात्र उनलाई आफ्ना नेताले किन त्यसो भनेका रहेछन् भन्ने थाहा भयो । खड्काले लेखकलाई सुनाए ‘म क्यानडामा पढेर आएको मान्छे । सकेसम्म सबैलाई भेटाउन प्रयास गर्थेँ । तर, किसुनजीको कुरा सुने पछि छक्क परेँ । उहाँले भन्नु भयो– हेर्नुस् यहाँ भेट्न आउनेहरु प्रायः सबै केही न केही माग्नमात्र आएका हुन्छन् । देश कसरी बनाउने ? के गर्ने भनेर सल्लाह दिने कोही हुँदैन । मानौँ एक छिनलाई मैले आराम गर्न छोडेर उनीहरुलाई भेटेँ रे । देशलाई के फाइदा हुन्छ ? प्रायः सबै केही न केही मागेर ममार्फत देशको ढुकुटी रित्याउन खोज्नेमात्र न हुन् । बरु नभेट्यो । खत्तम । देशको ढुकुटी त जोगिन्छ ।

व्यंग्य चेतका धनी भट्टराईमा औसत राजनीतिक नेताहरुभन्दा अन्तरआत्माको आवाज सुनेर अघि बढ्ने दुर्लभ गुण त थियो नै राजनीतिक बजार र मिडियामा हुने आलोचनाको पटक्कै डर थिएन । 

सिंहदरवार त्यस्तो ठाउँ हो जहाँ चाकरी, चाप्लुसी गरेर स्वार्थ पूरा गराउन चाहनेहरुको कहिल्यै कमि रहेन । राणा प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेरको निजी निवास सिंहदरबार झन्डै तीन दशकसम्म उनले प्रयोग गरे । अन्त्यमा जो प्रधानमन्त्री हुन्छ उसैले प्रयोग गर्न पाउनेछ भन्दै सरकारी पैसाले बनाएको दरबार महाराज चन्द्रशमशेरले सरकारलाई नै बेचिदिए । 

राणाकालमा चाकरी प्रथा चरममा थियो । प्रधानमन्त्री र शक्तिशाली राणाजीको ढोका चोटा चहार्नेले मात्र राज्यको सुखसुविधा पाउँथे । रैती दाससरह थिए । प्रधानमन्त्रीको निवास सरेपछि सिंहदरबार चाकरीको स्थायी थलो बन्यो ।  

एक छिन राणाकालको चाकरी प्रथा बारे चर्चा गरौँ । त्यस बेलाको कानुन र प्रशासन राणाको हुकुममा चल्थ्यो । कसैलाई नोकरी दिने, हटाउने (पजनी) मात्र होइन मृत्युदण्ड दिने संविधान, कानुन र अधिकार जे भने पनि श्री ३ को हुकुम नै हुन्थ्यो । राणा शासकलाई खुसी बनाउन जमेर चाकरी गर्नेहरुले अवसर पाउँथे । बागीहरुले  मृत्युदण्ड, जन्म कैद, देश निकाला, सर्वस्वहरणजस्ता सजाय पाउँथे । 

निजामती र सैनिक सेवाका उच्च अधिकृतहरुले हरेक दिन बिहान र बेलुकी दुई पटक राणाको दरवारमा चाकरीका लागि जानै पर्थ्यो । पहुँच नहुनेहरु सिंहदरबारको मूलढोकामा कुन बेला श्री ३ निस्कन्छन् र चाकरी गर्न पाइन्छ भनेर प्रतीक्षारत हुन्थे । 

श्री ३ महाराज (प्रधानमन्त्री) हरेक दिन साँझ सिंहदरबारबाट घोडामा सवार भै टुँडिखेल घुम्न जान्थे । त्यही मौकामा चाकरीवालाहरु घोडाको पछि पछि दौडिँदै जोड जोडले कराउँथे– महाराजको जय होस् !  महाराजको जय होस् ! प्रधानमन्त्रीको पछि पछि उनका घोडचढी सुरक्षागार्डहरु हुन्थे । 

चाकरीबाट मन जित्न सक्नेहरुका कुरा प्रधानमन्त्री घोडा रोकेर सुन्थे । चिक्त बुझे मागेको नोकरी, बिर्ता र आर्थिक सहयोग गरिहाल्थे । यसरी प्रधानमन्त्रीसँग बिन्ती बिसाउन पाउनुलाई जनसाधारण आफ्ने भाग्य ठान्थे । महाराजलाई कुरा सुनाउन नपाउनेहरु भाग्यको खेला यस्तै रहेछ भन्ने ठानेर चाकरी गरिरहन्थे ।  

राणा शासन समाप्त भएको ७० वर्ष भयो । यसबीच देशमा प्रजातन्त्र, पञ्चायत, फेरि प्रजातन्त्र, राजाको प्रत्यक्ष शासन, लोकतन्त्र हुँदै मुलुक गणतन्त्रमा प्रवेश गरेको पनि बाह्र वर्ष बढी भइसक्यो । सिंहदरबारको चाकरीको रूप बदलिए पनि चलन भने बदलिएको छैन । कति प्रधानमन्त्री फेरिए !  चाकरी प्रथा भने संस्कारकै रुपमा जरो गाडेर बसेको छ । 

राणाविरुद्ध हतियार उठाएर जनकपुर, महोत्तरी र उदयपुर कब्जा गर्ने जनक्रान्तिको नेतृत्व गरेका भट्टराईले चाकरीका बारेमा राम्रै बुझेका थिए । त्यसैले त उनी निर्धक्क भनिदिन्थे– ‘सिंहदरबारमा प्रधानमन्त्रीको चाकरीमा आउनेहरुलाई भेट्नुको साटो म व्यस्त छु भनेर सुतिदिन्छु, त्यसैमा देशको हित छ ।’

संयोग प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई अहिले रुग्ण शरीर र स्वास्थ्य अवस्थाका कारण कामभन्दा बढी आरामको आवश्यकता छ । सिंहदरबार आउन सहज नभएका कारण उनी प्रायः बालुवाटारबाटै शासन चलाइरहेका छन् । 

सत्तामा पुग्नुअघि ओलीले खब आश्वासन बाँडे । रातारात विकास गर्ने, रेल र पानी जहाज चलाउने, घर घरमा ग्यासका पाइप जोडी दिने । सत्तामा पुगेपछि प्रधानमन्त्रीलाई शक्तिशाली बनाउन राज्यका कतिपय महत्त्वपूर्ण निकाय आफ्नो मातहतमा लगे । राज्यको साधन स्रोत आसेपासे र चाकरीदारहरुलाई फाइदा पुग्ने गरी उपयोग हुने वातावरण बनाए । ओम्नी, यतिलगायत ओली निकटका दिन खुले । 

सत्ता र शक्तिलाई पार्टीभित्रका विरोधीलाई तह लगाउने अस्त्रका रुपमा प्रयोग गरेका कारण प्रधानमन्त्री ओली नेतृत्वको सरकार यति बेला झन् निरीह बनेको छ । चुनावअघि उनले दिएका आश्वासन र राष्ट्रवादका नारा अहिले सामाजिक सञ्जालमा उपहासका विषय बनिरहेका छन् । 

गाउँगाउँमा सिंहदरबारको नारा पनि ठट्यौली बनेको छ । राणाकालदेखि केही अपवाद छोडेर सिंहदरबारमा बस्नेहरुले जसरी शक्तिको दुरुपयोग गरेका छन्, भ्रष्टाचारलाई मल जल गरेका छन् त्यही रोग स्थानीय तहसम्म पुगेको छ । देशको प्रशासनिक केन्द्र सिंहदरबारमा सीमित चाकरी गाउँसम्म फैलिएको छ । निर्वाचित प्रतिनिधिले शक्तिको आडमा ठेक्का पट्टा आफ्ना आसेपासेलाई दिने गरेका छन् । 

त्यसैले अब नेता होइन सोच बदलिनु आवश्यक छ । प्रधानमन्त्री वा कुनै नेताले देश बनाउने होइन । राज्यका संयन्त्रहरु चुस्त दुरुस्त र जनताप्रति उत्तरदायी हुने सुनिश्चितता आवश्यक छ अब । नेताको आदेश होइन, संविधान र कानुनले व्यवस्था गरेका संस्थाहरुमार्फत देश चल्ने वातावरण बनाउन सकियो भनेमात्र चाकरी प्रथाको अन्त्य सम्भव छ । 

हैन भने व्यवस्था र पात्र जति फेरिए पनि देशले नोक्सानी बेहोरिरहन पर्नेछ । प्रधानमन्त्री ओलीले अब यो गर्छु त्यो गर्छु वा यसले काम गर्न दिएन उसले दिएन भन्नुको अर्थ छैन । 

बहुमतको सरकारले राज्यका हरेक अंगलाई देशको कानुन र जनताको आवश्यकताका अधारमा चल्ने बनाउन सक्नुपर्छ । त्यसो गर्न सके भने प्रधानमन्त्री ओली दुईपटक मिर्गौला फेरेको रुग्ण शरीरलाई आराम दिएर बालुवाटारमा बसे हुन्छ । उनको शरीरलाई आराम र देशलाई पनि लाभ हुनेछ । 

त्यसो गर्न सकेनन् भने कुनै दिन उनले प्रधानमन्त्रीबाट बहिर्गमन हुनु त पर्ने नै छ । त्यस बेला पूर्वप्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले जस्तै म सय वर्ष बाँच्छु र फेरि प्रधानमन्त्री बन्छु भन्ने भाषण ओलीले पनि दिनुपर्ला ! 

जननिर्वाचित प्रधानमन्त्रीका रुपमा ९ महिना काम गरेपछि जबरजस्ती पदबाट राजीनामा गर्न बध्य पारिएका भट्टराईले सय वर्ष बाँच्छु र फेरि प्रधानमन्त्री हुन्छु, भन्न थालेका थिए । तिनै ताका कान्तिपुर टेलिभिजनका लागि तीन दिनसम्म लगातार हामीले भैँसेपाटीस्थित उनको निवासमा भट्टराईको अन्तर्वार्ता लिने अवसर पाएका थियौँ । हामी पुग्दा उनी घर कम्पाउन्डभित्र सुरक्षाकर्मीको हात समाएर केही फन्का लगाउँथे । अनि प्लास्टिकको कुर्सीमा थपक्क बस्थे । सुरक्षाकर्मीहरु कुर्सीसहित भट्टराईलाई बोकेर बेडरुमसम्म पुर्‍याउँथे । सेतो तन्ना ओछ्याएको बेडमा पान चपाउँदै खिस्स हारेर भट्टराई हामीलाई अन्तर्वार्ता  दिन्थे । 

त्यही बेला मैले १०० वर्ष बाँच्ने र फेरि प्रधानमन्त्री बन्ने उनको भनाइबारे जिज्ञासा राखेको थिएँ । त्यो दिन भट्टराईले भनेका थिए– हेर्नुस्, बाबु तपाईँले यो देश बुझ्नु भएको छैन । म फेरि कहिल्यै शक्तिमा आउँदिन भन्यो भने त यहाँ मलाई भेट्न पनि कोही आउँदैनन् । त्यसैले लोभीपापीहरुलाई आशा देखाइरहनु पर्छ । कम से कम फेरि शक्तिमा पुग्छ भन्ने भ्रममा परेर भए पनि उनीहरुलाई मेरो चाकरीमा आइरहने वातावरण बनाइरहनु पर्छ । त्यसैले म भनिदिन्छु । भट्टराई फेरि प्रधानमन्त्री हुन्छन् र लाभ उठाउन पाइन्छ भन्ने भ्रममा उनीहरु बसिरहन्छन् । मान्छेको भिडभाड भइरहेपछि समाज पनि भट्टराई शक्तिशाली रहेछ भन्ने भ्रममा बाँचिरहन्छ । त्यसैले म सय वर्ष बाँच्ने र फेरि प्रधानमन्त्री हुने कुरा गरिरहन्छु ।


 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर २८, २०७७  ११:२४
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Nepatop (PlastNepal)Nepatop (PlastNepal)
national life insurance newnational life insurance new
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
सम्पादकीय
कोप-२९ ले दिएको अवसर खेर नफाल 
कोप-२९ ले दिएको अवसर खेर नफाल 
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro