काठमाडौं । नेपालका अधिकांश ठूला सरकारीस्तरका अस्पतालहरूमा सेवाग्राहीका निम्ति आधारभूत सेवाहरू नै अपर्याप्त रहेको विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।  विशिष्टीकृत अस्पतालहरूमा यो झनै कमजोर रहेको देखिन्छ । 

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले न्यूनतम सेवा मापदण्डमा सुशासन तथा व्यवस्थापन, चिकित्सकीय व्यवस्थापन र सहयोगी सेवाको अवस्थालाई हेर्ने गरेको छ । मापदण्डको २० प्रतिशत मापन संगठन व्यवस्थापन, जनशक्ति, वित्त, सूचना व्यवस्थापनका आधारमा गरिन्छ । 

यस्तै, चिकित्सकीय व्यवस्थापनका आधारमा ६० प्रतिशत र २० प्रतिशत संक्रामण रोकथाम, नियन्त्रण, हाउस किपिङ, मर्मतसम्भार, लत्ताकपडा आदिका आधारमा गरिन्छ । नेपाल हेल्थ फ्यासिलिटी सर्भे २०२१’ले आधारभूत अस्पतालहरूले न्यूनतम सेवा मापदण्डको अवस्था ६५ पूरा गरेको देखाएको छ । यस्तै, विशेषज्ञ अस्पतालहरूले ७९ प्रतिशत र विशिष्टिकृत अस्पतालहरूले ६१ प्रतिशत पूरा गरेको सर्भेको रिपोर्ट छ । 

आधारभूतदेखि विशेषसम्म सबै सुविधा भएका अस्पताल १७ प्रतिशत मात्रै रहेको रिपोर्टमा उल्लेख छ । सन् २०१५ मा यो दर जम्मा ११ प्रतिशत थियो । अस्पतालहरूमा अन्य स्रोत साधन उपकरणहरू पर्याप्त हुँदाहुँदै पनि जनशक्ति र आधारभूत सेवाहरूको अवस्था निकै कमजोर रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । 

ठूला अस्पतालहरूमा समेत खानेपानी, शौचालय, कुरुवास्थललगायत आधारभूत सेवाहरू व्यवस्थित नभएको जनस्वास्थ्य विज्ञ डा. खेम कार्की बताउँछन् । “अहिले भएकै स्रोत साधनको सही व्यवस्थापन हुनसके हाम्रा अस्पतालहरू अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका हुनसक्छन् तर संघीय अस्पतालहरूमा नै सेवाग्राहीका लागि आवश्यक खानेपानी, शौचालयजस्ता बेसिक कुरा नै छैनन्”, डा. कार्की भन्छन् ।  

यस्तै, ठूला अस्पतालहरूका बहिरंग (ओपीडी) सेवा लिने क्रममा गोपनीयता नहुनु पनि अहिलेको चुनौती बनेको डा. कार्कीको बुझाइ छ । ठूला अस्पतालका ओपीडीमा बिरामीको चाप अधिक हुने तर, कुरुवा तथा परामर्श कक्षको व्यवस्थापन राम्रो नहुँदा बिरामीले खुलेर आफ्ना समस्या राख्ने वातावरण नभएको उनको अनुभव छ । 

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अतिरिक्त सचिव डा.दीपेन्द्ररमण सिंह समग्र स्वास्थ्य क्षेत्र सरकारको प्राथमिकतामा नपर्नुले पनि अस्पतालहरूको गुणस्तरमा प्रभाव पारेको औँल्याउँछन् । 

पछिल्ला केही वर्षयता सेवाको गुणस्तर सुधार भए पनिले  सन्तोषजनक भने नभएको उनी स्वीकार गर्छन् । “स्वास्थ्यका सूचकहरू सन् २०१५ यता सुधार त भएको छ, तर समग्र स्वास्थ्य प्रणालीमा उल्लेख्य सुधारको खाँचो छ, अस्पतालहरूको गुणस्तरमा ८३ प्रतिशत गुणस्तरमा सुधार गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो,” डा. सिंहको भनाइ छ ।