काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय समिति बैठक झण्डै एक वर्षमा बसेको छ । एक वर्षसम्म पार्टीको विधान नेतृत्वले कुल्चिएको भनेर अनौपचारिक रुपमा असन्तुष्टि पोख्दै हिँडेका केन्द्रीय सदस्य समेत केन्द्रीय समितिको बैठकमा भने सभापति शेरबहादुर देउवाकोे रक्षाकवच बनेर उभिए । उनीहरुले विधानअनुसार नभएका पार्टी काम, १४औँ महाधिवेशनपछि गर्ने भनिएको नीति महाधिवेशन, विधानअनुसार हरेक वर्ष बस्ने महासमिति बैठकलगायतका विषयमा प्रश्न उठाएनन् । बरु सभापतिको कमजोरी कसैले बोल्न नसकोस् भनेर देउवानिकट केन्द्रीय सदस्यहरुले हुल बाँधेका देखियो । उनीहरुले देउवाका कमीकमजोरी बैठकमा उठिहाले भने पनि त्यसलाई ढाक्ने गरी बोल्नुपर्छ भन्ने मत बनाएको देखियो ।

देउवाको सबैभन्दा बलियो कवच त मनोनीत केन्द्रीय सदस्यहरु देखिए । उनीहरुमध्ये धेरै यसअघि केन्द्रीय समिति बैठकमै सहभागी हुन नपाएकाले नियुक्तिका लागि देउवालाई धन्यवाद दिनतर्फ लागे । त्यो औपचारिकता पूरा गर्दैगर्दा उनीहरुले देउवा खुसी हुने अर्को विषय रोजे– महामन्त्रीद्वयलाई चुनौती गर्ने ।

महाधिवेशन प्रतिनिधि हुन पनि चुके पनि केन्द्रीय सदस्य मनोनीत भएकाहरुले महामन्त्रीको पनि विकल्प खोज्नु नपरोस् भनेर चुनौती गरे । सभापतिसँग मिलेर अघि नबढे भोलि तपाईँको विकल्प खोज्छौँ भनेर उनीहरुले बैठकमै उद्घोष गरे ।

केन्द्रीय सदस्य लक्ष्मी खतिवडाले सभापतिको विकल्प खोज्छौँ भन्दै नहिँड्न महामन्त्रीहरुलाई चेतावनी दिँदै त्यस्तो भन्न नछोडे आफूहरुले महामन्त्रीको विकल्प खोज्ने बताइन् । केन्द्रीय सदस्यहरु चन्द्र केसी र उर्मिला केसीले महामन्त्रीको विकल्प खोज्ने बहसलाई बेमौसमी नाराको संज्ञा दिँदै सभापतिलाई काम गर्न दिन अग्रह गरे ।

महामन्त्रीको, सभापतिको विकल्प खोज्ने बहसमा प्रश्न उठ्नु स्वभाविक छ कि यसबेला नेतृत्वको विकल्प किन खोज्नुपर्यो । तर, प्रश्न गर्ने र उनीहरुका तर्कमा बहस गर्नेभन्दा धम्क्याउने शैलीले कांग्रेसभित्रको प्रवृत्ति छताछुल्ल बनाइदिएको छ । अझ पार्टीको फेसबुक पेजमार्फत प्रत्यक्ष प्रशारण गरेका कारण कांग्रेसभित्रको बहसको स्तर धेरैले हेर्न पाएका छन् ।

कांग्रेसभित्रको बहस कसरी अघि बढिरहेको छ भनेर हेर्न झापाबाट प्रतिनिधित्व गर्ने केन्द्रीय सदस्य केशवकुमार बुढाथोकी र त्यही जिल्लाबाट प्रतिनिधित्व गर्ने कोसी प्रदेशका सभापति उद्धव थापाको विवादले पनि स्पष्ट पार्छ ।

बुधबार बहसका क्रममा बुढाथोकीले प्रदेशका सभमुखको भूमिकामा प्रश्न उठाउँदा थापाले कांग्रेस सरकारविरुद्ध उभिएको भन्दै कारबाही माग गरे । बुढाथोकीले झापा सभापतिले विधानविपरीत १०० जनाको कार्यसमिति अनि ५३ जनाको सल्लाहकार समिति बनाएको भन्दै विधानअनुसार चल्नुपर्छ भन्ने महामन्त्रीहरुले के हेरेको भनेर प्रश्न उठाए । जवाफमा थापाले सभापतिलाई चुनाव हराउन लागेको भन्दै पार्टीबाटै बुढाथोकीलाई निष्कासन गर्नुपर्ने बताए । केन्द्रीय सदस्यलाई पदेन केन्द्रीय सदस्यले गरेको कारबाही माग रोचक देखिएको थियो ।

गत वर्ष असार अन्तिममा केन्द्रीय समिति बैठक बस्दा ६ महिनाभित्र गर्नुपर्ने सबै कामका लागि प्रस्ताव लैजान नसक्नु र सभापतिलाई जिम्मेवार बनाउन नसक्नु महामन्त्रीहरुको कमजोरी थियो । त्यस आधारमा उनीहरु पनि प्रश्नकर्ता नभएर उत्तर दिनुपर्ने जिम्मेवारी भएका व्यक्ति हुन् । तर, प्रश्न त्यता गरिएन । महामन्त्रीहरुका गतिविधि नियन्त्रण नभए विकल्प खोज्ने चेतावनी भयो । सभापतिका पक्षबाट सभापतिको कमजोरीको ‘क’ पनि उच्चारण हुन सकेन ।

जिल्ला सभापतिहरुले पनि पार्टीलाई विधानअनुसार सञ्चालन गर्न नसकेको, पार्टीले कार्यक्रम दिन नसकेको, गुटबन्दीको शिकार भएको जस्ता विषय उठाएका थिए । तर, एमसीसी अनुमोदनका समयमा एकढिक्का देखिएको कांग्रेस त्यसअघि वा पछि एकढिक्का देखिएको छैन । यस्तो हुनुका पछाडि के कारणहरु छन् भन्ने समीक्षा पनि कांग्रेसको बैठकमा भएन । एकले अर्कोलाई प्रश्न गर्नेमा बैठक केन्द्रित भयो ।

केन्द्रीय सदस्य उदयशमशेर राणाले पार्टीभित्रको हिलो छ्यापाछ्यापले युवाहरुको आकर्षण अन्यत्र देखिएको भन्दै महामन्त्रीहरुलाई नै सच्चिन आग्रह गरे ।

महामन्त्री गगन थापाले संसदीय दलको नेता परिवर्तनका लागि प्रयास गर्छु भनेको विषय, महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले संसदीय र राजकीय फाँट छोडेर देउवाले सभापतिका रुपमा मात्र निरन्तरता दिनुपर्ने भन्दै दिएका अभिव्यक्तिलाई लक्षित गरेर सभापतिनिकट र मनोनीत सदस्यहरुले प्रहार गरे । तर, उनीहरुले पार्टीहितको बहस गरेनन् ।

केन्द्रीय समिति बैठक पार्टीलाई सही गन्तव्यमा पु¥याउनका लागि पहल लिनेभन्दा सभापतिको बचाउका लागि महामन्त्रीहरुमाथि प्रहार गर्न र आफूलाई सभापतिको असली विश्वासपात्र दर्ज गर्नेमा केन्द्रित देखियो ।

केही केन्द्रीय सदस्यले बालकृष्ण खाँणको निलम्बनमा पार्टीलाई के अप्ठेरो छ भनेर प्रश्न उठाए । त्योभन्दा धेरैले खाँणको बचाउमा पार्टी लाग्न नसकेको बरु नेताहरुले गृहमन्त्रीलाई प्रोत्साहन गरेको भनेर आपत्ति जनाए । बाँकी ठूलो संख्याले त्यो विषयमा बोलेन । रोचक पक्ष त मनोनीतहरु महामन्त्रीविरुद्ध लागेकै थिए, देउवापक्षका निर्वाचित केन्द्रीय सदस्यको पनि चाहना देखियो गल्ती महामन्त्रीबाटै भएको हो भन्ने कुरा स्थापित गर्नमा ।

कांग्रेस केन्द्रीय समिति अझै केही दिन चल्नेछ । प्रत्यक्ष प्रसारणका कारण औपचारिक बनाइएको केन्द्रीय समिति पार्टीको आन्तरिक समस्या समाधान गर्दै नागरिकमा आशा जगाउने गरी सामूहिक कार्यक्रम लिएर निस्कने, नेताहरुबीच मन माझामाझ गरी विश्वास र हार्दिकता बढाउने तथा कार्यकर्तामा उत्सह सञ्चार गर्ने काममा चुक्ने निश्चितजस्तै देखिएको राजनीतिक विश्लेषक बताउँछन् ।

“महाधिवशेनमा विचारको बहस नगरेको कांग्रेसमा केन्द्रीय समितिमा विचारको बहस हुने अपेक्षा पनि थिएन । सभापतिले सुरक्षा खोज्दा चाकडी गर्नेहरुको हुल तयार हुनु पनि अस्वाभाविक होइन,” प्राध्यापक डा. लोकराज बरालले बाह्रखरीसँग भने, “कांग्रेस आफ्ना समस्याको पहिचान र सुधारका पक्षमा पनि उभिन नसक्नुले उसको शाख थप गिर्ने अवस्था देखिँदै छ ।”

प्राध्यापक बराल देउवाले आफू शारीरिक र मानसिक रपमा गले पनि संख्याको राजनीतिमा अब्बल सावित गरेको भन्दै अब गगन थापाहरुले पनि नेतृत्व फेर्छौँ, संसदीय दलको नेता फेर्छौँ भन्न छोडेर संगठन निर्माणमा जुट्नुपर्ने अवश्यकता औँल्याउँछन् ।

“गगनले पनि संसदीय दलको नेता फेर्छु, फेरि चुनाव लड्छु भन्नेभन्दा देशव्यापी संगठन निर्माणमा लाग्नुप¥र्यो । संसदीय दलको नेता बन्छु मात्र भन्दा व्यक्तिगत स्वार्थमा हिँडेजस्तो देखिन्छ,” बरालले भने, “संख्या पु¥याएर फेर्न सके त्यही क्रान्तिकारी कदम हुन्थ्यो होला । तर, नसक्ने अवस्थामा त्यो कुरा उठाउनुभन्दा संगठन निर्माण गरेर अर्को चुनावमा पार्टी जोगाउन लाग्नु उपयुक्त होला ।”