विक्रमाब्द २०८० सालको आरम्भ उपत्यका वरपरकै कुनै रमाइलो डाँडामा गएर बिताउने चर्चा चल्यो । आखिर रमाइलो गर्नु न हो । नपुगेको ठाउँ जाँदा केही नयाँ थाहा हुन्छ । ठाउँ देखिन्छ ।

साथीभाइबीचको सल्लाहले हामी १८ जना (परिवारसहित) ललितपुरको दक्षिण–पूर्वी क्षेत्रस्थित कोटडाँडा पुग्याैँ, चैतको अन्तिम दिन । ०७९ लाई बिदा गर्दै ८० लाई स्वागत गर्न त्यहाँ पुगेका थियौँ ।

साथीहरू श्रीओम रोदन, रामबाबु अधिकारी, सेचन रेग्मी, रमेश शाक्य र म समेतको परिवार रमाइलोको चास्नीमा डुबुल्की मार्न डाँडा उक्लिएका थियौँ ।

भोलिपल्ट बिहानै नारायण पुरी भाउजूसँगै आइपुगे । अघिल्लो दिन पोखराबाट काठमाडौं आइपुग्न अबेर भएकाले नारायण आउन सकेका थिएनन् ।

गफगाफ र खानपानमै रात छिप्पिँदै गयो । ठिक १२ बजे सिंगो वातावरणमा ‘ह्याप्पी न्यु इयर’ गुञ्जियो । हामी मात्रै होइन, होमस्टेमा रहेका अरू टोली पनि ८० को आगमनमा उत्साहित थिए । त्यसैले गुञ्जायमान थियो त्यो परिवेश, नयाँ वर्षको शुभकामना आदानप्रदानले ।

हामीले २०८० सालको पहिलो पेग बनायौँ । र, चियर्स गर्दै मित्रताको नशालाई अझै गहिराइमा पुर्यायौँ । फेरि शुभकामनाका शब्दहरूले अँध्यारोलाई चिर्यो ।

लगत्तै ८० सालको पहिलो तस्बिर खिच्ने काम भयो । केटाकेटीले नयाँ सालको पहिलो सेल्फी लिन भ्याए ।

के सुर चढ्यो कुन्नि, डाँडाको कुनाबाट पश्चिम–उत्तर फर्किएर हेरेँ । त्रिभुवन विमानस्थलले बत्तीहरूको उज्यालोमा आँखैअगाडि उभिएको अनुभव गराइरहेको थियो । बाँकी सारा काठमाडौं र ललितपुर किरिङमिरिङ उज्यालोमा शान्त लाग्यो ।

तर, के शान्त थियो होला र ! हामी डाँडामा त होहल्ला गरिरहेका थियौँ । तल पनि होहल्ला उस्तै त होला नि ! एक छिन त्यहीँ उभिएर अँध्यारोमा जुनकिरीझैँ लाग्ने किरिङमिरिङलाई हेरिरहेँ ।

सुत्ने बेला बिहानको एक बजिसकेको थियो । ओछ्यानमा ढलेको मात्रै थिएँ, मुढो लडेझैँ भएँ । अर्धमुदित आँखैले ठम्याएँ, सेचन, श्रीओम, रामबाबु, रमेश सबै आ–आफ्नो ब्ल्याङ्केटमा घुस्रिएको ।

भोलिपल्ट नयाँ वर्षको दिन, स्थानीय मन्दिर दर्शनका लागि जाने कुरो चल्योे । नारायण दम्पती आइसकेका थिए ।

नित्यकर्म सकाएर हामी सबै बसेको ठाउँदेखि करिब ३०/३५ मिनेटको दूरीमा रहेको भीमेश्वर महादेव वैभवधाम दर्शनका लागि पुग्यौँ । निकै उकालो उक्लिनुपर्ने रहेछ, मन्दिर पुग्न । १५० को संख्यामा सिँढी उक्लिएपछि झरेका पात–पतिङ्गरमा चिप्लिँदै उक्लिनुपर्ने ।

जंगलको बीचमा रहेको यो मन्दिर दर्शन गरेर ओर्लिँदा भने मैले सम्झिएँ, बझाङ यात्राको एउटा कहालीलाग्दो प्रसंग । ओर्लिँदा घरी पातमा चिप्लिने त घरी ढुङ्गोमा । मन्दिर उक्लिँदा जति गाह्रो भएको थियो, त्योभन्दा धेरै कठिन अवस्था थियो ओर्लिँदा ।

एक ठाउँमा चिप्लिएर मेरो खुट्टो झन्डै मर्किएको । धन्न केही भएन । त्यो झारपातमा कहिले को चिप्लिने त कहिले को । मेरो मानसपटलमा भने बझाङमा भोगेको डरलाग्दो अनुभव कुनै सिनेमाझैँ घुमिरह्यो ।
०००
अफिसको कामले बझाङ जानुपर्ने थियो । राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकमा कार्यरत रहँदाकै कुरा हो । आन्तरिक लेखापरीक्षण विभागमा भएकाले ठाउँठाउँ जाने मौका मिलिरहन्थ्यो ।

बझाङ जाने कुरो उठे पनि मौका मिलिरहेको थिएन । एकपटक नेपालगन्जमा चार दिन बस्दा समेत बझाङतिर उड्न सकिएन । तत्कालीन आरएनएसीको टिकट काटेका थियौँ । परन्तु, प्लेन उड्ने तारतम्य नमिलेकाले चारै दिन राँझा एयरपोर्ट जाँदै फर्किँदै गर्नुपर्यो । हामी अरूतिरको काम सकाएर काठमाडौं फर्कियौँ ।

तर, बझाङ मेरा लागि जुरेको नै रहेछ । भनौँ, बोलाएकै रहेछ चैनपुरले ।

नेपालगन्जबाट फर्किएको भोलिपल्टै (शनिबार) पुनः नेपालगन्ज जानुपर्ने भयो । आइतबार हुने बझाङ उडानका लागि पारसप्रकाश पाण्डे सर र मेरो नाम चढिसकेको रहेछ ।

बझाङमा नेपालगन्जबाट फन्ड ट्रान्सफर हुने भएकाले यती एयरलाइन्सको प्लेन चार्टर्ड गरिएको थियो । त्यही प्लेनमा चढेर हामी बझाङ पुग्नुपर्ने थियो ।

०६३ सालको वैशाख दोस्रो साता । आइतबार । राष्ट्र बैंकले उपलब्ध गराएको नोटका बाकसहरूसँगै हामी पनि चढ्यौँ १८ सिटे यतीमा । साथमा थिए, बैंकका बझाङ शाखाका क्यासियर र सहायक प्रबन्धक ।

करिब ४५ मिनेटपछि (सायद नौ बजिसकेको थियो) सेती किनारमा रहेको घाँसे एयरपोर्टमा ओर्लियो जहाज । त्यहाँबाट बझाङ, चैनपुर बजार पुग्न आधा घण्टा हिँड्नुपर्ने रहेछ । नोटका बाकसहरू ओरालेर प्लेन आएकै बाटोतर्फ फर्कियो ।

हामीलाई पुग्नु थियो माथि नै । बैंकको शाखा बजारमै थियो । तर, ढुकुटी सेनाको ब्यारेकमा रहेकाले नेपालगन्जदेखि ल्याइएका बाकसहरू बैंकमा नपुर्याई आर्मी ब्यारेकमा पुर्याउनुपर्ने थियो ।

नेपाली सेनाका केही जवानहरू बाकसको सुरक्षाका लागि तम्तयार थिए । क्यासियर साहब केही श्रमिकलाई ‘राजा, ब्यारेकसम्म बाकस पुर्याई दिइबक्सनुपर्यो’ भन्दै दामकामको कुरो मिलाउँदै थिए ।

म छक्क परेँ, राजा सम्बोधन गरेकाले । खजान्चीले गुदी कुरा बताए, ‘अधिकांश ठकुरी भएकाले श्रमिक भए पनि सम्बोधन राजसी नै गर्नुपर्छ यहाँ ।’ उनको कुरा सुनेर पारस सर र म हाँस्यौँ ।

चार–पाँचजनाले बाकस बोके । तिनलाई सेनाका जवानले घेरे । हामी सबैभन्दा पछाडि हिँड्यौँ । अनि, सेती नदीमाथि बनेको पुल तर्दै बजारतिर उक्लियौँ ।

बजार छिरेपछि क्यासियर साहबको टोली दाहिने मोडिएर ब्यारेकतिर उकालो लाग्यो । शाखाको ढुकुटी माओवादी द्वन्द्वकालमा डाँडामा रहेको ब्यारेकमा सारिएको थियो । त्यसैले त्यो समूह उता लागेको थियो । हामी भने शाखातिर लाग्यौँ ।

शाखा प्रबन्धक थिए राधेश्याम योगी । उनीसँग भेटघाट गरेर नजिकैको एउटा होटेलमा ब्याग व्यवस्थापन गर्यौं । अनि, खाना खाईवरी शाखातिर लाग्यौँ । आलेपको काम सक्दो चाँडो सकाउनुपर्ने थियो । कारण, कहिलेकाहीँ बझाङमा पाँच–सात दिनसम्मै प्लेन ओर्लिन्थेन । कहिले दुई–चार दिनमै पनि आउन सक्थ्यो । त्यसैले चाँडोभन्दा चाँडो काम सिध्याउन पाए हिँडेर फर्किनुपर्ने थिएन । अर्थात्, तयारी अवस्थामा हामीले बस्नुपर्थ्यो ।

त्यस दिन साँझ फुर्सद मिलेपछि बझाङ सदरमुकाम चैनपुर बजार घुमेर सिध्यायौँ । तत्कालीन सेती अञ्चलमा पर्ने साइपाल हिमाल बोकेको यो सुदूर–उत्तरी क्षेत्रका बारेमा सुनिएको मात्रै थियो । पुग्ने अवसर मिल्ला नमिल्ला टुंगो थिएन । तर, जुरेको थियो । त्यसैले चैनपुरमा साँझपख हल्लिँदै थियौँ हामी, योगीजीसँग ।

भोलिपल्ट बिहानै हामीले उक्लनु थियो ब्यारेकतिर । बैंकको ढुकुटीमा रहेको नगद र धितोमा रहेको सुनचाँदी पनि निरीक्षण गर्नुपर्ने हाम्रो जिम्मेवारी थियो । त्यसैले सानो गोरेटो बाटो समायौँ र उक्लिन थाल्यौँ ब्यारेकतिर ।

लगभग ३५ मिनेट उकालो चढेपछि ब्यारेक पुग्यौँ । ब्यारेकमा रहेका मेजर साहबसँग परिचयउप्रान्त हामी आफ्नो काममा लाग्यौँ । एक–डेढ घण्टामा सबै काम सिध्याएर फेरि एक कप चिया खाएर बजार झर्ने तर्खर गर्न थाल्यौँ ।

तलबाट माथि डाँडामा उक्लिँदा नै मलाई गाह्रो भइरहेको थियो । तराईवासी, त्यसमाथि उकालो ओरालो गर्ने बानी नभएकाले गाह्रो हुनु स्वाभाविक थियो । पारस सर डोटीको भएकाले उहाँलाई त्यति गाह्रो भएन ।

ओर्लिने बेलामा म सुरुमै आत्तिएँ । स–साना गिट्टी, पात–पतिङ्गरले झपक्क गोरेटेको मुखैमा मेरो खुट्टा चिप्लियो । स्पोर्ट्स जुत्ता लगाए पनि त्यसको ग्रीप घिस्सिएकाले खुट्टो चिप्लिएको चिप्लियै गर्न थाल्यो । म १०/२० पाइला पनि झर्न सकिनँ ।

यति बेला सेती नदीको छ्याङछ्याङ आवाज मेरो कानमा नमिठो गरी बज्न थाल्यो । एकदम कर्कश लाग्यो । लाग्यो– मलाई लाने भयो सेतीले । चिप्लिएर एकैचोटि सेतीमै पो खस्ने हो कि !

अब त झन्झन् अत्यास लाग्दै गयो । र, म त्यहीँ थचक्क बसेँ ।

सबै मलाई ‘विस्तारै हिँड्नुस् न, नडराउनुस्’ भन्दै थिए । तिनको भनाइले मेरो डरको पारो झन्झन् माथि उक्लिँदो थियो । मैले सोधेँ पनि, ‘यो मात्रै बाटो हो कि अर्को बाटो पनि छ ?’

सायद अर्को बाटो लामो पर्थ्यो । त्यसैले तिनले मलाई यही गोरेटोबाट झर्न हौस्याए । म भने फिटिक्कै हिँड्न सकिरहेको थिइनँ । पारस सर निकै तल पुगिसकेका थिए । अरू पनि केही तलै थिए । म जहाँको त्यहीँ ।

बजारमा रहेको शाखासम्म आवश्यक नगद पुर्याउनुपर्ने भएकाले केही सैनिक पनि सँगै हिँडिरहेका थिए । तिनैमध्येका दुईजनाले मलाई ढाडस दिए, ‘केही हुँदैन । हामी दुईजनाको बीचबाट हिँड्नुस् । केही परे हामीलाई समाउनुस् । नभए हामी समाइहाल्छौँ ।’

अलिकति हिम्मत आयो यिनका कुराले । दाहिनेतिरको भित्तोमा हातले टेक्दै म ओर्लिने उपक्रममा लागे । देब्रेतिर सिधै सेतीमा झर्ने भीर थियो सायद । त्यता हेर्न सकिने कुरै भएन । कानमा अझै पनि सेतीको आवाज घन्किँदो थियो ।

मेरो अवस्था दयनीय थियो । म घरी टुक्रुक्क बस्थेँ । घरी छेउको झाडी समाउँथेँ । घरी लाग्थ्यो– चार हातखुट्टा टेकेरै हिँडू । त्यसो गर्न पनि मनले दिइरहेको थिएन । यो त अति नै हुन्छ ! जेनतेन म ओर्लिँदै गएँ ।

उक्लिँदा करिब आधा घण्टा लागेको मलाई ओर्लिँदा एक घण्टै लाग्यो । मसँगै ती सैनिक जवान पनि सुस्तसुस्त ओर्लिरहेका थिए ।

त्यति मात्रै होइन, आधाउधी झर्दासम्म मेरो घुँडा र पिँडुला दुवैले जवाफ दिइसकेको थियो । दुखेर झर्ने हिम्मत पनि खस्किँदो थियो । मसँगै रहेका ती जवानले ‘हिँडौँ सर, हिँडौँ’ भन्दै उकास्दै थिए ।

गोरेटोको पुछारमा पुग्दा अब बाँचियो भन्ने महसुस भयो । दुवै जवानलाई धन्यवाद दिएँ । त्यो धन्यवाद अत्यन्त कम भएको महसुस गरिरहेको थिएँ । तर, मसँग त्योभन्दा अर्को शब्द थिएन ।

पुछारमा पारस सर मलाई पर्खिरहेका थिए । एउटा कहालीलाग्दो गोरेटो पार गरेको थिएँ । तल झर्दा मेरा घुँडा र पिँडुलाले काम गर्न सकिरहेको थिएन । बाँचेकोमा मनमा खुसी त थियो नै, दुखाइको पीडाले बजारसम्म पुग्न पनि कठिन भइरहेको थियो ।

साँझ होटेलकी साहुनी मलाई भन्दै थिइन्, ‘भाइ, तल सेतीमा गएर खुट्टा डुबाउनुभएको भए पिँडुला दुख्न कम हुन्थ्यो ।’ ममा सेतीसम्म झर्ने हिम्मत बाँकी थिएन ।

चार–पाँच दिन चैनपुर बस्यौँ हामी । घुँडो दुखाइ त्यहीँ कम भयो । नेपालगन्ज फर्किएपछि मात्रै मेरो पिँडुला ठिक भएको थियो । नेपालगन्जको तातो वातावरणले होला !

आज १७ वर्ष बितिसक्दा पनि बझाङको त्यो घटनाले मलाई तर्साउँछ र हँसाउँछ पनि । कस्तो हिँड्न नसकेको होला म ! कति काँथर म ! दुईजनाले ‘स्कर्टिङ’ गर्दा पनि दाहिनेतिरको बुट्यान र भित्तो समाउँदै ओर्लनुपर्ने म !
०००
कोटडाँडाको भीमेश्वर धाम ओर्लिएर झर्दा पनि म सम्झिरहेको थिएँ, बझाङकै त्यो कहालीलाग्दो गारेटो ।