काठमाडौं । केही समयअघि प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (सिआईवी)ले नेटवर्किङ व्यवसायका नाममा ठगी गर्ने एउटा ठूलै गिरोहलाई पक्राउ गर्यो । क्यूनेट नामक नेटवर्कले करोडौं रकम ठगी गरेको भन्दै यसमा संलग्न १२० जना पक्राउ परे ।

तीमध्ये १४ जनालाई प्रहरीले मुद्दा नै चलाएको छ । यसमा चिकित्सक, इन्जिनियर तथा चार्टर्ड एकाउन्टेन्टसम्म छन् । 
व्यावसायिक व्यक्तिहरुको संलग्नतामा नया“ नेटवर्किङ धन्दा सुरु भएको सीआईवीका प्रमुख एसएसपी शेरबहादुर बस्नेत बताउँछन् ।

क्यूनेट नेटवर्किङ ठगी त पछिल्लो उदाहारण मात्र हो । यसअघि यस्तै प्रकारका नेटवर्कका नाममा ठगी गर्ने थुपै्र गिरोहहरुको पर्दाफास भइसकेको छ । कानुनतः नेपालमा नेटवर्क व्यवसाय अवैध हो । तैपनि भित्रभित्रै यो व्यवसाय भने चलिरहेको क्यूनेट नेटवर्कको घटनाले पनि पुष्टी गरेको छ । यसअघि गोल्डक्वेष्ट र युनिटी कानुनी फन्दामा परिसकेका छन् । 

गोल्डक्वेष्ट
२०६० सालतिर ३५ हजार तिरेर सदस्य बनेबापत सुनको सिक्का पाउने र त्यसबापत उच्च मुनाफा हुने प्रलोभनमा नेपालमा गोल्डक्वेष्ट नामको ठगी धन्दा सुरु भयो । यसको मुख्य कार्यालय हङकङमा थियो भने नेपालभर त्यसका एजेण्टहरु खटिएका थिए ।

भारतीय नागरिकको प्रत्यक्ष संलग्नतामा नेपालमा १० हजारभन्दा बढी ठगिएको उजुरी परेपछि प्रहरीले अनुसन्धान अघि बढायो र उक्त ठगी धन्दा पर्दाफास भयो । यद्यपि, यसमा संलग्न केही पक्राउ परे पनि मुख्य नाइके भने पक्राउ नै परेनन् ।

युनिटी 
गोल्डक्वेष्ट नेटवर्किङ ठगी धन्दा बन्द भएकै सालमा युनिटी लाइफ इन्स्योरेन्स नेटवर्क स्थापना भयो । युनिटीले बिमा, स्वास्थ्यलगायतको प्रलोभनमा पारेर ३ लाख ५० हजार सदस्यबाट पा“च अर्बभन्दा बढी रकम उठाएर ठगी गरेको खुल्यो । सात वर्षसम्म युनिटीको निकै चर्चा भयो तर २०६७ मा युनिटीका सञ्चालक काशी गुरुङ, विष्णु क्षेत्री, कृष्ण क्षेत्रीलगायत कारबाहीमा परे ।

हर्बो इन्टरनेसनल
हर्बो इन्टरनेसनल नेटवर्कले पनि हर्बल सामग्री व्यापारको आवरणमा ठगी गरेको उजुरी परेपछि प्रहरीले अनुसन्धान अघि बढायो । त्यसलगतै हर्बो इन्टरनेसनल बन्द भयो । त्यसैबीच सर्वोच्च अदालतले २०६८ सालमा पिरामिड शैलीको व्यापारमाथि प्रतिबन्ध लगायो ।

यद्यपि, यस्तो व्यवसाय रोकिएन । गोल्डक्वेष्ट, युनिटी, हर्बो त चर्चामा आएका केही ठूला नेटवर्किङ गिरोह हुन् । सानोतिनो नेटवर्किङ चलाएर ठगी गरी भागेका घटनाहरु थुप्रै छन् । 

प्रहरीका एक अनुसन्धान अधिकारी भन्छन्, “यस्ता गिरोहले एकाएक ठूलो आम्दानी गर्न सकिने भनेर सर्वसाधारणलाई भ्रममा पारेर ठगिरहेका छन् । यस्ता गिरोहको फन्दामा पर्नेमा सामान्य परिवारका व्यक्तिदेखि उच्च घरानियासमेत छन् । अझ यस्ता गिरोहको अन्तर्राष्ट्रिय कनेक्सनसमेत देखिएको छ । हङकङ, बैंकक, मलेसिया, भारतमा समेत नेटवर्क ठगीको जालो फैलिएको अनुसन्धानबाट देखिएको छ ।” 

यसरी हुन्छ ठगी 
सुरुमा यस्तो व्यवसायमा तोकिएको पैसा तिरेर सदस्य बन्नुपर्छ । ती सदस्यले पनि पुनः नया“ सदस्य बनाउनुपर्ने हुन्छ । अनि त्यसबापत पुरानोलाई निश्चित कमिशन आउँछ । तर, यसका लागि सदस्य संख्या मिलाउनुपर्ने हुन्छ । प्रहरीका अनुसार यसरी सदस्य बनाउँदै जाँदा माथिल्लो तहका कर्मचारीले तल्लो तहकालाई ठग्दै जान्छन् । यसबाट सीमित व्यक्ति मालामाल हुन्छ तर, धेरैजसो व्यक्ति ठगिन्छन् ।

प्रहरी प्रवक्ता एसएसपी सर्वेन्द्र खनाल भन्छन्, “यस्ता नेटवर्किङ व्यवसायको नाममा धेरै नेपाली ठगिएका घटना छन् । कसले के गर्दैछ भन्ने कुरा प्रहरीलाई थाहा हुँदैन । जब मानिस ठगिन्छ, अनिमात्र प्रहरीमा घटना आउँछ । हेर्दा सामान्य लाग्छ, अनुसन्धान गर्दै जाँदा ठूलो जालो भेटिन्छ ।”