काठमाडौं  । विश्वका २१९ भन्दा बढी मुलुक अहिले कोरोनाविरुद्ध संघर्ष गरिरहेका छन् । चीनको वुहानमा गत डिसेम्बरको अन्तिममा देखिएको नोभेल कोरोनाभाइरस संक्रमणको ११ महिना पूरा हुँदा पनि नियन्त्रणमा आउन सकेको छैन । हाल विश्व नै कोरोनाको खोपको प्रतिक्षामा छ ।  सोमबार ‘फाइजर र बायोएनटेक’ले विकास गरेको खोपको प्रारम्भिक परीक्षणमा यसलाई  ९४ प्रतिशत सफल मानिएको छ ।

सोमबार ९० प्रतिशत सफल मानिएको खोपको परीक्षण मंगलबार ९४ प्रतिशत पुगेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् । जसले विश्वको ध्यान तानेको देखिन्छ । उक्त सो खोप अमेरिका, जर्मनी, ब्राजिल, अर्जेन्टिना, दक्षिण अफ्रिका र टर्कीका ४३ हजारभन्दा बढी व्यक्तिमा परीक्षण गरिएको र कुनै सुरक्षासम्बन्धी जोखिमको कुरा नउठेको बताइएको छ ।  

यता, नेपाल सरकारको सोमबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले पनि कोरोनाविरुद्धको खोप जिटुजी प्रक्रियाद्वारा खरिद गर्नका लागि स्वास्थ्य, अर्थ र परराष्ट्र मन्त्रालयका सचिव रहेको तीन सदस्यीय समिति गठन गरिसकेको छ । तर, त्यसअघि नै सरकारले नेपालमा कोरोना खोप ल्याउन र तयारी बारेमा सुझाव दिन ५ सदस्य समिति गठन गरेको थियो । 

खोप महाशाखा प्रमुख एव्म खोप समितिका सदस्य डा. झलक शर्मा गौतमले अन्तिम चरणमा सबै राम्रो भएको विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ)ले समेत स्वीकृत गरेको खोप समितिले सरकारलाई खोप सिफारिस गर्ने बताउँछन् ।  उनले भने, “हाम्रो समितिले कुन खोपको विकासको अवस्था कस्तो छ भन्ने विश्लेषण गरिरहेको छ ।”
जुन कम्पनीले खोप उत्पादन गरेका छन् सोही कम्पनीले तेस्रो चरणको प्रारम्भिक डाटा अहिले सार्वजनिक गरेको उनले जानकारी दिए । 

उनले भने, “अहिले नै ‘फाइजर र बायोएनटेक’ ले विकास गरेको खोपको अन्तिम तथ्य आइसकेको छैन्, अहिले पनि प्रक्रियामै छ ।” कोरोनाभाइरसविरुद्धको खोप अझै बनिनसकेको अवस्था नभएकाले ठ्याकै यही खोप ल्याउनुपर्छ भनेर नेपालले नसोचेको उनको भनाइ छ ।  उनका अनुसार नेपालमा प्रयोग गरिने खोपहरु विश्व स्वास्थ्य संगठनले सिफारिस गरेकै खोप हुनुपर्छ वा आकस्मिक अवस्थामा प्रयोग गर्न उपयुक्त भनेको हुनुपर्छ । समितिले बजारमा आउने खोप नेपालका लागि उपयुक्त छ भनेर सिफारिस गर्ने उनले जानकारी दिए । 

उनका अनुसार कुनै खोप बनेको अवस्थामा त्यो खोप कम्पनीको तर्फबाट दर्ता प्रक्रियामा जानुपर्छ । खोप बनेर आइसकेको अवस्थामा खोप सल्लाहकार समितिले सिफारिस गरिसकेपछि स्वास्थ्य मन्त्रालयका सचिवको अध्यक्षतामा रहेको राष्ट्रिय खोप समितिले त्यो खोप स्वीकृत गर्छ ।  मन्त्रालयले यो खोप प्रयोग गर्छौं भनेर निर्णय गरेपछि मात्र कति खोप कहिले र कति ल्याउने भन्ने खरिद प्रक्रिया अघि बढ्ने उनको भनाइ छ । 

उनका अनुसार अन्य खोप ल्याउँदा जस्तो प्रक्रिया पूरा गर्नुपछ कोरोनाविरुद्धको खोप नेपालमा आउँदा पनि सोही प्रक्रिया पूरा गरेर ल्याउनुपर्ने हुन्छ ।

यो खोपसहित १० वटा खोपहरु तेस्रो चरणमा पुगेका छन् । अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय र एस्ट्राजेनेका यूके, मोडेर्ना अमेरिका, क्यानसिनो चीन, गामालेया रिसर्च इन्स्टिच्यूट रुस, जान्ससेन, बेइजिङ् इन्स्टिच्यूट अफ बायोलोजिकल प्रोडक्ट्स र सिनोफार्म चीन, सिनोभाक र बुटानटान ब्राजिल, वुहान इन्स्टिच्यूट अफ बायोलोजिकल प्रोडक्ट्स र सिनोफार्म चीन र नोभाभाक्स अमेरिका छन् । 

नेपालमा भण्डारण गर्ने कोल्ड चेन नै छैन 

‘फाइजर र बायोएनटेक’ ले विकास गरेको खोपलाई माइनस ८० डिग्री सेल्सियस  तापक्रममा सुरक्षित राख्नु पर्छ । तर, सो खोप सुरक्षित र प्रभावकारी देखिएमा नेपालमा ल्याएर राख्ने कोल्ड चेन स्टोर छैन । स्वास्थ्य सेवा विभाग अन्तर्गतको खोप महाशाखाका प्रमुख डा. गौतमले उक्त खोप राख्ने उपकरण अहिले नरहेको बताए ।

उनका अनुसार यो खोप स्टोर गरेर राख्ने अल्ट्रा कोल्ड चेन कम विकसित धेरै देशहरुमा छैन । यदि उक्त खोप सुरक्षित र प्रभावकारी भएमा अन्य खोपहरु नभएमा नयाँ संरचना तयार गर्नुपर्ने हुन सक्छ । त्यसपछि कोभ्याक्सलाई सिफारिस गर्नुपर्ने हुन्छ । जसले गर्दा प्रक्रिया लामो हुन सक्ने उनको भनाइ छ । 

“नेपालमा यो खोप बनेर आएको अवस्थामा सुरुमा राख्ने ठाउँ छैन, त्यो बनाउनुपर्ने हुन्छ भने यो खोप राख्न विशेष प्रकारका फ्रिज चाहिन्छ,” उनले भने, “अहिले नेपालमा प्रयोग भइरहेका खोपहरु २ देखि ८ डिग्री सेन्टिग्रेटमा राखिँदै आएको छ ।”

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) र विश्वव्यापी भ्याक्सिन साझेदार गाभीको नेतृत्वमा  सञ्चालित कोभ्याक्सले नेपाललगायत कम विकसित देशहरुलाई कोरोनाभाइरसविरुद्धको खोप सहयोग गर्नेछ । नेपालमा कोभ्याक्सले कुल जनसंख्याको २० प्रतिशतलाई पुग्ने गरी कोरोनाविरुद्धको खोप उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता समेत जनाएको छ । तर, पहिलो चरणमा  ३ प्रतिशत खोप दिने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ । 

कोरोनाविरुद्धको खोपको नेपालमा पहिलो प्राथमिकता फ्रन्टलाइनरलाई

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले कोभिड खोपको पहिलो प्राथमिकतामा फ्रन्टलाइनरलाई दिने जनाएको छ ।  स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मीलाई दिने तालिका बनाएको छ । त्यसपछि थप जोखिमको तहलाई दिइनेछ ।  सोहीअनुसार अन्य जोखिम समूहका व्यक्तिलाई दिने समेत मन्त्रालयले जनाएको छ । 

यी औषधि नेपालमा कोरोनाका बिरामीमा क्लनिकल ट्रायलमा

नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषदका अनुसार नेपालमा हाल नेपालमै उत्पादित फाभिर २०० नामको औषधिको क्लिनिकल ट्रायल सुरु भएको छ ।  उनका अनुसार फाभिर २०० नामक औषधि उपत्यकाका विभिन्न अस्पतालहरुमा क्लिनिकल ट्रायलका लागि सुरु भएको परिषदका सदस्य सचिव डा. प्रदीप ज्ञवालीले जानकारी दिए । उनका अनुसार  फाभिर २०० नामक औषधिले कोरोनाका बिरामीमा कस्तो फाइदा गरिरहेको छ त्यसको नतिजा आउने क्रममा छ । 

नेपालमा कोरोनाभाइरस कुन प्रकारको छ भनेर जिन सिक्वन्सीको अध्ययन सकिएको छ । अर्को एन्टिबडी परीक्षण (फिरो इपिडिमोलोजी), प्लाज्मा थेरामी र रेम्डिेसिभिरको क्लनिकल ट्रायल भएको परिषदले जनाएको छ । 

सदस्य सचिव डा. ज्ञवालीका अनुसार कोरोनाका कारण जटिल अवस्थामा पुगेका बिरामीलाई प्रयोग गरिएको रेम्डिेसिभिरले बिरामीमा कुनै पनि असर देखिएको छैन । यसको प्रयोग गर्ने बिरामीमा लक्षणहरु घटेको र बसाइको अवधिसमेत पनि घटेको देखिएको छ । नेपालमा रिकभरी ट्रायल अक्सफोर्ड गु्रपसँग मिलेर एडिथ्रे माइसिनर र पोसिलिजिन्याप नामक एन्टिभाइरल औषधि क्लनिकल ट्रायल गर्ने तयारीमा रहेको उनले जानकारी दिए ।