पिताजीको देहान्तपछि घर परिवार हेर्नुपर्ने भएकाले उनी पिपरामै थिए । उनका एकजना काका मथुराप्रसाद मिश्र गाउँमै थिए । उनी हरेक बिहान मथुरा काका कहाँ पुग्थे, भेटघाटका लागि ।

काकाको घरै अगाडि एउटा पान पसल थियो । त्यो पान पसलमामा कहिले काहीँ उनी पनि गाउँघरकालाई साथ दिँदै पान खान्थे । उनका काका भने, यहीँ आएर पान मँगाएर खाए हुन्न भन्दै उनीमाथि झोक्किन्थे । 

एक दिन पान पसलमै भेटिए, गाउँकै ईश्वरनारायण पाण्डे । उनको साथमा एउटा पत्रिका थियो । जुन पत्रिकामा झापा जिल्लाको भद्रपुर कलेजका लागि राजनीतिशास्त्रको ‘लेक्चरर’ माग गरिएको सूचना छापिएको थियो । त्यही सूचनाले उनको जीवनको मार्ग अर्कोतिर मोडिदियो ।

प्राध्यापक महेन्द्रनारायण मिश्र (८२) का लागि यो सुनौलो अवसर थियो । उनले सोचे, ‘हैन । यो जागिर खानु पर्छ ।’ त्यसैले उनी भारतीय भूभागको कठियार हुँदै गलगलिया पुगे । मेची नदी तरेर भद्रपुर गए । उनले राजनीतिशास्त्रको प्राध्यापनका लागि कलेजमा आवेदन दिए ।  

कलेज प्रमुख वसन्तकुमार खड्का र सचिव शम्भुलाल श्रेष्ठ थिए । उनको अन्तरवार्ता भयो । उनी राजनीतिशास्त्र पढाउने गरी छानिए । विसं २०२५ सालमा मिश्रसँगै भद्रपुर कलेजमा छ जनाको नियुक्ति भयो, रामस्वार्थ झा, मोहनराज शर्मा, घनश्याम खनाल, लीला शर्मालगायतको । 

यहाँबाट नयाँ कर्म सुरु भयो । मिश्रले विद्यार्थीलाई राजनीतिशास्त्र पढाउन सुरु गरे । तिनको तलब मासिक ६ सय ७५ रुपैयाँ थियो ।

प्राध्यापक महेन्द्रनारायण मिश्रको गठ्ठाघरस्थित निवासमा बुधबार बिहान पुग्दा उनी बिहानको धिपधिपे घाममा पर्खेर बसिरहेका थिए । कुराकानीका क्रममा उनी हाँसे । अनि भने, “त्यसबेला शाखा अधिकृतको तलब ४ सय ५० रुपैयाँ थियो । तर, झापातिर कोही पनि जान नमान्ने भएकाले त्यहाँ जानेलाई अलिक बढी तलब तोकिएको थियो । त्यहाँ ६ सय ७५ रुपैयाँ पाइन्थ्यो ।” 

भद्रपुर कलेजमा महेन्द्रनारायण पढाउँदै थिए । एकपटक चितवनको रामपुरस्थित प्रशिक्षण केन्द्रमा त्रिभूवन विश्वविद्यालयको राजनीतिशास्त्र र समाजशास्त्रका शिक्षकहरूको बृहत्त भेला हुुँदैथियो । उनले कलेजका प्रिन्सिपललाई त्यो भेलामा आफू जान इच्छुक भएको जानकारी दिए, तर प्रिन्सिपलले अरू कसैलाई पठाउने कुरो गरे ।

मिश्रले ‘आफू अहिलेसम्म यस्तो कार्यक्रममा नगएको, र अगाडि पनि अरूले नै मौका पाएको भन्दै आफू नै जान पाउनु पर्ने’ जिकिर गरे । आखिर, उनले त्यहाँ जाने स्वीकृति पाए ।

२०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोेलन पछिको समय थियो । त्यतिबेलाका  उपकलुपतिको नामै भीसी मल्ल थियो । उनी पनि त्यो कार्यक्रममा आएका थिए । अरू पनि धेरै विद्वान्हरूको उपस्थिति थियो, रामपुरमा । त्यहाँ डा. हर्क गुरुङ पनि थिए । 

त्यो भेलामा प्रचण्ड प्रधानले महेन्द्रनारायणको क्रियाकलापमाथि निगरानी गरिरहेका रहेछन् । एक दिन मिश्रलाई एकान्तमा लगेर प्रचण्ड प्रधानले भनेछन्, ‘अब भद्रपुरमा तपाईँको काम छैन । तपाई काठमाडौं आउनुस् ।’

प्रा. मिश्रको मुहार टलक्क टल्कियो । उनले भने, “हेर्नुस्, धारा कसरी बदलिन्छ जीवनको ! प्रधानजीले भन्नु भयो, ‘जनप्रशासन (पब्लिक एड्मिनिस्ट्रेसन) विषयमा ब्याचलर्स लेवेल खोल्न चाहेका छौं । तपाई काठमाडौं आउनुस् ।’ उनले मेरो स्वीकृति मागे । मैले हुन्छ भन्दै स्वीकृति दिएँ । केही समयपछि मेरो सरुवा काठमाडौंमा भयो जनप्रशासन विषय पढाउने गरी । त्यसबेला ‘डिप्लोमा इन पब्लिक एडमिनिस्ट्रेसन’ भनिन्थ्यो ।”

उनी सरुवा भएर काठमाडौं आए । सुरुमा जनप्रशासन विषयकोे कक्षा शंकरदेव कलेजमा पढाइन्थ्यो । पछि त्यो जनप्रशासन पढाउनका लागि बेग्लै भवन भाडामा लिइयो, डिल्लीबजारमा, त्यो पनि केही समयपछि त्रिपुरेश्वरको आफ्नै भवनमा गयो । (जहाँ अहिले व्यापारिक भवन वल्र्ड ट्रेड टावर छ ।)

प्राध्यापक मिश्रका अनुसार यो नितान्त संयोग नै थियो । जुन विषयमा उनलाई रुची नै थिएन, त्यही विषयको शिक्षक भएर उनी काठमाडौं भित्रिएका थिए । र उनले त्यही विषय लामो समयसम्म आफ्ना विद्यार्थीहरूलाई पढाए । आज उनले पढाएका हजारौं विद्यार्थी प्रशासनिक सेवामा छन् । 

मिश्र भन्छन्, “मैले एक घण्टा पढाउने विषयको तयारी दैनिक तीन घण्टासम्म गर्थेँ । त्यसैले पनि मेरा विद्यार्थी मैले पढाउँदा सदैव सन्तुष्ट भए । आज पनि ती विद्यार्थीहरूले मलाई मान र सम्मान दिन्छन् ।”

जनप्रशासन कलेजमा उनको प्राध्यापन चलिरहेको थियो । त्यसैबेला उनले फेरि एउटा अर्को सूचना पाए । त्यो थियो जनप्रशासन विषयमा मास्टर्स गर्ने । त्यतिखेर यूएसएआइडीको स्कलरसिपमा फिलिपिन्समा मास्टर्स गर्न जानु थियो । यसका लागि तीन जना छानिए । उनी पनि गए । तीन वर्षमा मास्टर्स गरेर फर्किए ।
फेरि जनप्रशासनमै उनका दिन बित्न थाले ।

०००

प्राध्यापक महेन्द्रनारायण मिश्रको जन्म महोत्तरी जिल्लाको पिपरामा भएको हो । पिपराको मिश्र परिवार प्रशिद्ध परिवार हो । जिल्लामा मात्रै नभएर मुलुकमै पिपराका मिश्रहरूको ख्याति रहेको उनी बताउँछन् ।  

पिपरामा महेन्द्रनारायणका हजुरबुबाले बनाएको मुल घर १ सय ७५ वर्ष पुरानो छ । आज पनि मानिस छक्क पर्छन् उनको त्यो पुख्र्यौली घर देखेर । 

यही पुख्र्यौली थलोमा महेन्द्रनारायणको बाल्यकाल बित्यो । त्यहीँको अयोध्या मिडिल स्कुलमा उनको पढाइ–लेखाइ सुरु भयो । उनी आफू पढाइमा ठीकठाक नै रहेको बताउँछन् ।

आफ्नो औषत स्तरको पढाइका साथ सात कक्षाको मध्यतिर पुग्दा उनलाई उनका पिताजीले ‘छोरालाई अंग्रेजी स्कुलमा पढाउनु पर्छ’ भन्ने सोच्दै उनलाई दरभंगा नजिकको मधुवनीस्थित वाट्सन इङ्लिस हाई स्कुलमा भर्ना गरिदिए ।

महेन्द्रनारायण भन्छन्, “मलाई बुवाले एकै चोटी दस कक्षामा भर्ना गराई दिनुभयो । सायद त्यसो नगरेको भए राम्रो हुन्थ्यो होला ! किनभने त्यो डबल प्रोमोसनले मेरो पढाइमा धेरै असर गर्‍यो ।”

दस कक्षामा भर्ना भइसकिएको थियो । पढाइ पूरा गर्नै पथ्र्यो । त्यसैले म्याट्रिक पास गर्न ‘जिउज्यान’ दिएर मिहिनेत गरे । 

उनको अंग्रेजी राम्रो थियो । हिसाब खासै राम्रो थिएन । त्यसले पनि उनको पढाइमा अलिकति असर गर्‍यो । त्यसबेला मधुवनीलगायत बिहारका स्कुलमा १०० नम्बरको परीक्षामा ८० नम्बरको लिखित परीक्षा हुन्थ्यो भने २० नम्बरको एसिस्मेन्ट हुन्थ्यो । तर, त्यसबारेमा उनलाई कुनै ज्ञान नै थिएन । उनले जाँच दिँदै गए ।
नौ वटा विषय पढनु पथ्र्यो । फाइनल परीक्षाको एसिस्मेन्टमा उनले ९/९ नम्बर मात्रै ल्याए । जे होस्, उनी म्याट्रिक पास भए, हायर सेकेन्ड डिभिजनमा । यो भनिरहँदा उनी हाँसे । भने, “म्याट्रिकमा फस्र्ट डिभिजन अलिकति नम्बरले चुक्यो !”

मधुवनीमै एउटा चर्चित कलेज थियो, आरके कलेज । उनी भने आईए पढ्न मुजफ्फरपुरको एलएस कलेज पुगे । त्यहाँ आईएको पढाइ नहुने भएकाले मधुवनी नै फर्किए । अनि आरके कलेजमै पढाइ सुरु भयो ।

दुई वर्ष अर्थात् सन् १९५७ मा हायर सेकेन्ड डिभिजनका साथ उनले आईए पास गरे । त्यसपछि उनी फेरि एलएस कलेज, मुजफ्फरपुर पुगे ।

०००  

आईए पास गर्नुभन्दा अगाडि नै महेन्द्रनारायणको बिहे भइसकेको थियो । उनको ससुराली मुजफ्फरपुर निकटको धरहरा गाउँमा थियो । उनको पत्नीका दाजुभाइ त्यसबेला मुजफ्फरपुरमै बस्थे ।  बीएको दुई वर्षे कोर्स थियो । तर, उनका पिताजीले बीए अनर्स गर्न महेन्द्रनारायणलाई सुझाए । साधारण बीए १ हजार अंकको थियो भने अनर्सका लागि अर्को ३ सय अंक थप पढेर जाँच दिनुपथ्र्यो । 

अंग्रेजी अपेक्षित राम्रो भएकाले अंग्रेजीमै अनर्स गर्न चाहन्थे । उनका साला÷जेठान र तिनका साथीहरूले उनलाई भने, ‘अंग्रेजी एकै पटकमा पास गर्न सक्नु भयो भने त धेरै राम्रो हुन्छ । तर, पास गर्न सक्नु भएन भने अनर्स पूरा हुँदैन ।’

प्राध्यापक मिश्र भन्छन्, “त्यसबेला भनिएको एउटा लाइन मलाई आज पनि सम्झना छ– ‘बेटर रिजल्ट इज बेटर द्यान ए बेटर सब्जेक्ट ।’ नातेदारले ‘तपाईं अनर्स बरु राजनीतिशास्त्रमा गर्नुस् ।’ मैले पनि राजनीतिशास्त्र नै लिएर पढाइ सुरु गरेँ ।”

उनी राजनीतिशास्त्र लिएर बीए अनर्समा भर्ना भए । होस्टलमा बसेर पढ्न थाले । राजनीतिशास्त्र आफ्नो सोचभन्दा बाहिरको विषय थियो । त्यसैले मिहिनेत पनि अधिक गर्नुथियो । उनले मिहिनेत पनि खुबै गरे । र, राजनीति शास्त्रमा बीए अनर्स गरे ।

राजनीतिशास्त्र भित्रै जन–प्रशासन विषय पनि पढ्नु पथ्र्यो । तर, यो जनप्रशासन विषय उनलाई कहिल्यै रुचिकर लागेन । बस्, कोर्समा भएकाले पढ्नु पथ्र्यो । उनी पनि उक्त विषय पास हुनका लागि मात्रै पढ्थे । 

कालान्तरमा रुची नभए पनि पढिएको यही विषयले उनको जीवनको धारा बदलिदिएको बताउँछन् ।

पढ्नु त पर्‍यो नै । त्यसको जाँच पनि दिइयो । तर, जनप्रशासन (पब्लिक एडमिनिस्ट्रेसन) विषयमा उनले जम्मा ३१ अंक मात्रै पाए । ३० भन्दा कम नम्बर आएको भए उनले फेरि परीक्षा दिनुपथ्र्यो ! धन्न, जाँच फेरि दिनुपरेन । यतिबेला अरू विषयमा राम्रो नम्बर ल्याएकाले पनि उनी हायर सेकेन्ड डिभिजनमा पास भएका थिए ।

कुराकानीकै क्रममा उनले सम्झिए, त्यसबेलाका प्राध्यापकहरू विश्वनाथ अग्रवाल, डा. ललन सिंह, डा. डीएन मल्लिकहरूलाई । यी आफू पढेको कलेजका उत्कृष्ट प्राध्यापक भएको बताए ।

सन् १९५९ मा बीए सकेर उनले सोही कलेजमा मास्टर्सको पढाइ सुरु गरे । 

उनले एउटा प्रसङ्ग सम्झिए । उनकै परिवारका दुई व्यक्तित्व तत्कालीन नेपाली राजनीतिमा सक्रिय थिए, भद्रकाली मिश्र तथा रामनारायण मिश्र । 

उनी मुजफ्फरपुरमा मास्टर्स पढ्दै गर्दा एकपटक काठमाडौं पुगेका थिए । रामनारायण मिश्र त्यसबेला बीपी कोइरालाको क्याबिनेटमा मन्त्री भएका थिए । उनले महेन्द्रलाई सोधे, ‘तिमीलाई पढ्न कति खर्च लाग्छ महिनाको ?’ उनले ‘महिनाको ६० रुपैयाँ भए पुग्छ’ भने । 

रामनारायण छक्क परे । उनले भनेछन्, ‘मेरो छोराले त २ सय रुपैयाँ लिन्छ महिनाको ! तिमीलाई ६० रुपैयाँले कसरी पुग्छ ?’

त्यसबेला शिक्षामन्त्री परशुनारायण चौधरी थिए । उनले महेन्द्रनारायणलाई परशुनारायणसँग भेट गराएर ‘यो मेरोे भाइ हो । यसलाई स्कलरसिप दिनुप¥यो’ भने । त्यसपछि महेन्द्रनारायणले एमए पढ्नका लागि मासिक १ सय ५० रुपैयाँ सरकारका तर्फबाट छात्रवृत्ति पाउन थाले । 

त्यसैबखत रामनारायण मिश्रले महेन्द्रनारायणलाई ‘तिमी एमए पास गरेर आऊ । तिमीलाई अमेरिका पठाउँछु’ भनेछन् ।

मिश्र भन्छन्, “तर, सन् १९६० को १५ डिसेम्बर (२०१७ साल पुस १ गते) का दिन नेपालमा ठूलो दुर्घटना भयो । राजा महेन्द्रले बीपी कोइरालाको  सरकारलाई अपदस्त गरे । सबै नेता थुनिए । मेरा दाजु रामनारायण मिश्र पनि थुनिए । मेरो अमेरिकाजाने बाटो पनि थुनियो ।”

नेपालमा भएको सत्ता परिवर्तनले उनलाई एमएको परीक्षा पनि दिउँ कि नदिउँ भन्ने अवस्थामा पुर्‍यायो । दाजु रामनारायण जेलमा थिए । उता मुजफ्फरपुरमा उनलाई पढाइ पूरा गर्न मन लागेन । त्यसैबेला ‘नेप्लिज स्टुडेन्ट्स फेडरेसन’को स्थापना मुजफ्फरपुरमा भएको थियो । जसमा सीके प्रसाई अध्यक्ष भए । महेश्वर सिंह महासचिव र महेन्द्रनारायण मिश्र कोषाध्यक्ष ।

त्यसैताका दरभंगामा शशि शमशेरले एउटा भेलाको आयोजना गरे । त्यो भेलामा भाग लिन देशभरिका बुद्धिजीवीहरू आएका थिए । महेन्द्रनारायण पनि दरभंगा गए । भेलामा भाग लिए । त्यहाँ उनलाई सबैले परीक्षा नछोड्न भन्दै फेरि मुजफ्फरपुर पठाइदिए ।

उनले फर्किएर एमएको परीक्षा दिए । पास पनि भए ।

०००

एमए दिएर उनी पिपरा फर्किएका थिए । त्यतिबेला दिलबहादुर श्रेष्ठ महोत्तरी–सर्लाही गोश्वाराका बडाहाकिम थिए । उनको घरकै एक सदस्यले दिलबहादुर श्रेष्ठसँग महेन्द्रनारायण मिश्रका विषयमा कुरा गरे । 

दिलबहादुरले ‘उनले केही गरेका छैनन् भने डराउनु पर्दैन । यहाँ लिएर आउनु’ भनेछन् । महेन्द्रनारायण मिश्र एक दिन जलेश्वरस्थित बडाहाकिमको कार्यालयमा पुगे । दिलबहादुरसँग कुरा गरे । र केही समय पछि बयलगाडा चढेर पिपरातिर फर्किए ।

उनी चढेको बयलगाडाले जलेश्वरको सीमा काटेको पनि थिएन, चार पाँच जना प्रहरी कुद्दै आए र गाडा रोके । ‘महेन्द्रनारायण मिश्र को हो ?’ भनेर सोधे । उनले ‘म हुँ’ भने पछि उनलाई बडाहाकिमले बोलाएको कुरा सुनाए । 

उनले पनि ‘म नगए के गर्छौ ?’ भनेर अडानका साथ सोधे । तिनले पनि ‘समातेर लान्छौं,’ भने । अब त जानै पर्नेथियो, गए ।

बडाहाकिमको अफिसमा पुगेपछि दिलबहादुरले भने– 

“एउटा कागज गर ।”

“के कागज ?“ मिश्रले भने ।

”म पञ्चायती व्यवस्थालाई समर्थन गर्छु ।”

“यो त म मरे पनि गर्दिन ।” उनले कडाइका साथ जवाफ दिए । युवा उमेर थियो । उनी झनै जोशिए ।

“त्यसो भए जेल पठाउँछु ।”

“बरु म जेल जान तयार छुँ । तर पञ्चायती व्यवस्थाको समर्थनमा कागज गर्दिनँ ।”

दिलबहादुर भने, “त्यसो भए एउटा काम गर । तिमीले म विरोध गर्दिन भनेर लेखिदेऊ ।”

महेन्द्रनारायणले पनि सोचे, अब यिनले अनेक लफडा गर्छन् । त्यसैले मध्यमार्गी बाटो अपनाउनु नै बेस हुन्छ । उनले पनि ‘म निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थाको विरोध गर्दिनँ ।’ भनेर कागज गरिदिए ।

प्राध्यापक मिश्र भन्छन्, “खै, त्यसबखत मैले गलत गरेँ कि सही गरेँ । म आज पनि भन्न सक्दिनँ !”

त्यसबेला पिपराकै मिश्र परिवारका एक जना अग्रज श्यामनन्दन मिश्र भारतबाट चुनाव जितेर लोकसभा सदस्य भएका थिए । १९५२ को निर्वाचनमा महाराज दरभंगासँग चुनाव लडेर उनलाई पराजित गर्दै लोकसभा सदस्य भएका उनी नेपालको नागरिकता छोडेर हिँडेका थिए ।

उनै श्यामनन्दन पिपरा आएका थिए । महेन्द्रनारायण मिश्रलाई के गरुँ कसो गरुँ भइरहेको थियो । उनी श्यामनन्दनसँगै दिल्ली गए । र केही वर्ष दिल्ली नै बसे । 

त्यसबेला भद्रकाली मिश्र पनि दिल्लीमै बस्थे । केही वर्षपछि महेन्द्रनारायणले भद्रकालीसँग २ सय रुपैयाँ सापट मागेर पिपरा फर्किए ।

०००

पिपरामा पनि कुनै काम थिएन । उनी आफ्ना पिताजीलाई सहयोग गर्दै गाउँ बसिरहेका थिए । त्यसैबेला कोलम्बो प्लान अन्तरगत पीएचडीका लागि आवेदन खुल्यो । उनले पनि आवेदन दिए । र पीएचडीका लागि छात्रवृत्ति पनि पाए । र इलाहावादबाट पीएचडी गर्न थाले ।

पिपराको मिश्र परिवारबाट तीन जनाले पीएचडीका लागि स्कलरसीप पाएका थिए । ती हुन्, प्रा.डा. कृष्णचन्द्र मिश्र, प्रा.डा. वीरेन्द्रप्रसाद मिश्र र प्रा. महेन्द्रनारायण मिश्र ।

प्राध्यापक मिश्र भन्छन्, “भन्नेले जे भनुन्, तर हाम्रो पढाइले नै हामीलाई त्यो छात्रवृत्ति मिलेको थियो । त्यसमा कुनै शंका छैन ।”

पीएचडी सक्नुभन्दा केही अगाडि नै महेन्द्रनारायणको पिताजीको निधन भयो । उनी नेपाल फर्किए । सुरुमा माइग्रेन थियो उनका पिताजीलाई । पछि क्यान्सर भयो । क्यान्सरले नै उनको पिताजीको निधन भयो । 

०००

काँग्रेस नेता दाजु रामनारायण मिश्रलाई पनि क्यान्सरले नै लगेको उनी सम्झिन्छन् । महेन्द्रनारायण मिश्र एक पटक रामनारायण मिश्रलाई भेट्न सुन्दरीजल जेल गएका थिए । दाजुको दयनीय हालत देखेर उनले भने ‘बिरामीले तपाईंलाई गलाएको छ । बरु तपाईं समर्थन गरेर बाहिर आउनुस् र बाहिरबाटै राजनीति गर्नुस् ।’

उनको कुरा सुनेर रामनारायण अत्यन्त क्रोधित भए, महेन्द्रनारायणसँग । उनले भनेछन् “मधेसीमा साहस हुँदैन भनेर भनिँदै आइएको छ । यहाँ पनि म एक जना मधेसी मात्रै छु । मैले पनि समर्थन गरेर बाहिर निस्कने हो भने त मधेसीलाई सबैले थुक्नेछन् । म कुनै पनि हालतमा सरेन्डर गर्दिनँ ।”

रामनारायण मिश्रको अवस्था जेलका हाकिमहरूले देखिरहेका थिए । कुरो पनि दरबारसम्म पुगिरहेकै थियो । त्यसैबेला कसैले ‘रामनारायण मिश्रको आयु लामो छैन । उनी रोगले गलेका छन् । तिनी जेलमै मरेभने ‘ब्रह्महत्या’ लाग्न सक्छ’ भनेपछि उनलाई जेलबाट निकालेर न्युरोड गेटको मिलिट्री अस्पतालमा लगियो । त्यसपछि उनलाई आफन्तहरूले भारतका केही ठूला सहरमा लगेर उपचार गराए । 

पछि उनको निधन पटनाको अस्पतालमा भयो । उनको अन्त्येष्टि भने उनकै इच्छा अनुरुप मातृभूमिमै ल्याएर गरियो । उनको शवयात्रामा अथाह मानिस उपस्थित भएको मिश्र सम्झना गर्छन् ।

०००

पछि उनको सरुवा जनकपुर क्याम्पसको क्याम्पस प्रमुखमा भयो । त्यसबेला जगतमोहन अधिकारी उपकुलपति थिए । उनले मिश्रलाई जनकपुर जान भनेँ । उनले आफूले जनप्रशासन विषय पढाइ रहेकाले त्यहाँ गएर के गर्ने ? भनेर सोधे । उनले जनकपुर रारा क्याम्पसको प्रिन्सिपल भएर जाने भने । मिश्र मानेनन् । जगतमोहनले तत्कालै त्यसो भए पहाडमा सरुवा गरिदिन्छु भने । आखिर उनले जनकपुर जाने निर्णय गरे । 

जनकपुर कलेजमा पहिलो केही वर्ष त राम्रै भयो । क्याम्पसको पछिल्लो कार्यकाल त्यति राम्रो नभएको उनी बताउँछन् । तत्कालीन उपकुलपति रामचन्द्रबहादुर सिंह त्यसबेला जनकपुर आएका रहेछन् । उनी आएको मिश्रले थाहा पाएनन् । अनि सिंहले ‘मलाई भेटन किन नआएको’ भनेछन् । मिश्रले आफूलाई थाहा नभएको जानकारी गराए । तर, सिंहले उनको सरुवा गरिदिने कुरा उठाए । मिश्रले पनि केही नहेरी प्रिन्सिपल पदबाट राजीनामा दिएर केही समय पिपरा बसे । अनि काठमाडौं फर्किए । 

पछि उनी जनप्रशासन क्याम्पसको प्रमुख भए । विद्यार्थीलाई जनप्रशासनसम्बन्धी ज्ञान बाँड्दै हिँडे । आज पनि प्राध्यापक मिश्र जनप्रशानविद्का रूपमा गनिन्छन् । 

यसरी उनले करिब २५÷२६ वर्ष विद्यार्थीलाई पढाए ।

०००

पञ्चायती व्यवस्था गएर बहुदल आइसकेको थियो । जनकपुर क्षेत्रका सांसदहरूको भेला हुँदैथियो । उनको भेट सांसद हरिशंकर मिश्रसँग भयो । उनले महेन्द्रनारायणलाई पनि त्यो बैठकमा लगे । त्यहाँ जनकपुरको विकास कसरी गर्ने भन्ने छलफल भइरहेको थियो । महेन्द्रनारायण मिश्रले म पनि केही भन्छु भन्दै ‘जनकपुरको मात्रै होइन, जनकपुर वरपरका सबै गाउँठाउँको विकास नगरी जनकपुरको विकास हुँदैन’ भने । 

उनको कुरा सबैलाई चित्त बुझ्यो । उनलाई त्यसका बारेमा अर्को दिन आफ्नो विस्तृत धारणा राख्न भनियो । उनले आफ्नो धारणा र योजना दुवै सुनाए ।

केही समयपछि एकदिन रेडियोमा समाचार आयो, जुन सुनेर सुखद आश्चर्यमा परे । समाचार थियो, ‘बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र परिषद्को अध्यक्षमा लीला कोइराला र सदस्य सचिवमा प्राध्यापक महेन्द्रनारायण मिश्रलाई मनोनयन गरिएको छ ।’

आफूले पाएको त्यो जिम्मेवारीलाई तनमनका साथ निर्वाह गरेको उनी सुनाउँदै थिए ।