काठमाडौं । विश्व यतिखेर कोरोना भाइरससँग युद्ध लडिरहेको छ । के गर्दा यसबाट बच्न सकिन्छ र के गर्दा यो महामारीले हामीलाई गाँज्छ भन्नेबारे पनि अनेक अड्कलबाजी भइरहेका छन् । सत्यतथ्य कुरा निकै कम बाहिर आइरहेको छ, अनुमानका कुरा बढी फैलिएका छन् । 

पत्रपत्रिका र बैङ्क नोटबाट कोरोना भाइरस सर्छ कि सर्दैन भन्नेबारे पनि अनेक टिका–टिप्पणी भइरहेका छन् । यही अन्योलबीच विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्ल्यूएचओ) ले बैङ्क नोट र सिक्काबाट कोरोना नसर्ने स्पष्ट पारेको छ । बैङ्क नोटबाट जब कोरोना सर्दैन भने पत्रपत्रिकाबाट पनि नसर्ने बुझ्न गाह्रो पर्दैन । यद्यपि, कुनै पनि सरुवा रोग लागेका मानिसले छोएको पत्रपत्रिका वा सिक्का तथा नोट सीधै हातमा लिँदा र उक्त हातलाई नाक, मुख अनि आँखामा छुँदा सङ्क्रमण हुने सम्भावना रहन्छ ।

भारतीय संस्था करेन्सी साइकल एसोसियसन (सीसीए) ले मङ्गलबार भनेको छ– “बैङ्क नोटका कारण कोरोनाभाइरसको सङ्क्रमण फैलँदैन ।” उक्त एसोसियसनले भारतमा नोट प्रबन्धनको काम गर्छ । “बैङ्किङ इन्डस्ट्रीमा चलिरहेको केही एड्भाइजरीमा नोटबाट सङ्क्रमण फैलने खतरा रहेको उल्लेख गरिएको पाइएको छ । तर सीसीए स्पष्ट गर्छ, नोट लेनदेनबाट कोरोना फैलँदैन,’’ सीसीएले भनेको छ ।

तर डल्यूएचओ र सीसीए दुवै संस्थाले नोट तथा सिक्का लेनदेन गरेपछि साबुनपानीले हात धुन भने स्मरण गराएका छन् । यसका अतिरिक्त एटीएम बुथमा स्यानिटाइजर राख्नसमेत सुझाइएको छ । 

पुराना नोटको प्रयोगबारे डब्ल्यूएचओले भनेको छ– पुराना नोट धेरै मान्छेका हातमा परेर आउने भएकाले यसको प्रयोगपछि हात धुनु सङ्क्रमणबाट जोगिने मुख्य उपाय हो । कोरोना सङ्क्रमण फैलिएका मुलुकका मानिसले सिक्का वा बैङ्क नोट हातमा लिएपछि मुख, नाक, कान र आँखामा नछुन पनि डब्ल्यूएचओले सल्लाह दिएको छ । कुनै पनि नोट वा सिक्का अर्को मानिसको हातबाट आफूले लिएपछि हात धुनु कोरोना मात्र होइन, अन्य सङ्क्रमणबाट पनि जोगिनु हो । 

नेपालको केन्द्रीय बैङ्कले पनि एटीएम बुथहरूमा स्यानिटाइजरको व्यवस्था गर्न सबै बैङ्कहरूलाई निर्देशन दिइहाल्नु जरुरी छ । नेपालमा एक साता लामो लकडाउनको समयमा मानिसलाई पैसा जरुरी पर्दा एटीएमबाटै बढी कारोबार हुन्छ । बैङ्कहरूले एटीएममा पर्याप्त रकम राखिदिनु आवश्यक छ । साथै, एटीएमका किबोर्ड, ढोकालगायत स्यानिटाइज गर्नु जरुरी छ । पुराना विशेषगरी पुराना नोट हातमा परेपछि साबुनपानीले मिचिमिची हात धुनु सङ्क्रमणबाट जोगिनु हो भन्ने बुझ्नुपर्छ । 
(एजेन्सीहरूको सहयोगमा)