काठमाडौं । सन् २०२४ मा विश्वभर विभिन्न घटना भए । तीमध्ये केही घटना भने इतिहासमा सम्झनलायक छन् ।

असदको पतन
सिरियामा लामो समयदेखि शासन चलाइरहेका बसर अल असदको शासनसत्ता एकाएक ढल्यो । १३ वर्षदेखि असदसँग लडिरहेको शक्ति एकाएक सिरियाको राजधानी दमास्कस छिर्‍यो र असदको वर्षौं लामो शासन समाप्त पार्‍यो । १३ वर्षदेखि असदसँग लडिरहेका विद्रोहीले ११ दिनमा राजधानीमा कब्जा जमाए । असद सिरिया छाडेर रुसमा शरण लिन पुगे ।

दक्षिण कोरियाको राजनीतिक उथलपुथल
३ डिसेम्बरको राति दक्षिण कोरियाका राष्ट्रपति युन सुक यउले देशमा ‘मार्सल ल’ अर्थात् सैन्य शासन घोषणा गरे । देशमा ‘राज्य विरोधी शक्ति’ सक्रिय भएका दाबी गर्दै उनले मार्सल ल लगाउनु परेको दाबी गरे ।

त्यसपछि उनको विरोध सुरु भयो । उनीमाथि महाअभियोग प्रस्ताव लाग्यो । उनको स्थानमा प्रधानमन्त्री कार्यवाहक राष्ट्रपति भए । कार्यवाहक राष्ट्रपतिमाथि पनि महाअभियोग प्रस्ताव दर्ता भयो । हाल युन सुकविरुद्ध अदालतले पक्राउ पुर्जी जारी गरेको छ ।

रुस–युक्रेन युद्ध
सन् २०२२ मा रुसले युक्रनेमाथि आक्रमण गरेको थियो । सन् २०२४ सम्म आइपुग्दा पनि यो युद्ध समाप्त भएन । रुसले युक्रेनी भू–भागमाथिको कब्जा सन् २०२४ भर जारी राख्यो । विश्व समुदायले अनेक प्रयास गर्दा पनि युद्ध रोकिएन । यस वर्षको अन्ततिर रुसलाई सघाउन भनेर उत्तर कोरियाली सैनिक पनि युद्धमा होमिएका छन् ।

हमास–इजरायल आक्रमण
७ अक्टोबर २०२३ मा हमासले इजरायलमाथि आक्रमण गरेको थियो । त्यसको बदलामा इजरायलले हमासको केन्द्र गाजामाथि आक्रमण सुरु गर्‍यो । इजरायली आक्रमणमा ४५ हजार मानिस मरिसकेको विवरण छ । तर, यो युद्ध रोकिएन । कतिसम्म भने इजरायलले लेबनानमा रहेको हिजबुल्लाहले बोक्ने पेजर र वाकीटाकी समेत विस्फोट गरायो ।

हमासका प्रमुख व्यक्ति पनि इजरायली आक्रमणमा मारिए । इजरायल–हमास युद्धमा इरानको पनि प्रवेश भयो । इरानले इजरायलमाथि आक्रमण गर्‍यो । जवाफमा इजरायलले पनि इरानमाथि आक्रमण गर्‍यो ।

ट्रम्पको ह्वाइट हाउस फिर्ती
सन् २०२० को राष्ट्रपतीय चुनाव हारेका डोनाल्ड ट्रम्प यसपटक भने चुनाव जित्न सफल भए । अमेरिकी राष्ट्रपतिका रूपमा उनको पुनरागमनलाई विश्वले निकै नजिकबाट नियाल्यो । चुनावी अभियानका क्रममा उनीमाथि गोली प्रहार पनि भयो । उनको समर्थनमा विश्वकै धनी व्यक्ति तथा सामाजिक सञ्जाल एक्सका मालिक एलन मस्क उभिए ।

हसिनाको पतन
आरक्षणमाथि भएको राजनीतिका विरोधमा सुरु भएको विद्यार्थी आन्दोलनले उग्ररुप लिँदा बंगलादेशको शासन सत्ताबाट शेख हसिना च्युत हुनुपर्‍यो । विद्यार्थी आन्दोलनको लहर थाम्न नसकेपछि ५ अगस्टमा शरण माग्दै हसिना भारत पुगिन् । यतिखेर हसिना भारतमा शरण लिएर बसिरहेकी छन् । हसिनालाई देश छाड्न बाध्य पार्ने आन्दोलनका क्रममा ६५० जनाभन्दा बढीको मृत्यु भयो ।

हसिनाले भारतमा शरण लिएको यो पहिलोपटक भने होइन । सन् १९७५ हसिनाका बुबा शेख मुजिबको हत्या भएपछि पनि उनले भारतमा शरण लिएकी थिइन् ।

श्रीलंकामा सत्ता परिवर्तन
आर्थिक संकट, बेरोजगारी र महंगीले सताएपछि श्रीलंकाका जनता सडकमा ओर्लिए । जनलहर थाम्न नसकेपछि श्रीलंकाका राष्ट्रपति गोटाबाया राजापाक्षे देश छाड्न बाध्य भए । यही वर्ष श्रीलंकामा चुनाव भएर नयाँ सरकार बनेको छ ।

विमान दुर्घना
यस वर्ष लगातार विमान दुर्घटनाका घटना भए । यही साताको सुरुआतमा दक्षिण कोरियामा विमान दुर्घटना भयो । यो दुर्घटनामा १७९ जनाले ज्यान गुमाए । काजकिस्तानमा अजबरैजान एअरलाइन्सको विमान दुर्घटना भयो । अजरबैजान एअरलाइन्सको विमान भने रुसी आर्मीले खसाएको बताइन्छ । यस घटनाका लागि रुसी राष्ट्रपति भ्लाल्दमिर पुटिनले अजरबैजानसँग माफी पनि मागेका छन् ।

मस्को आक्रमण
मार्च २२ मा रुसको राजधानी मस्कोस्थित एउटा कन्र्सट हलमा अन्धाधुन्द गोली चल्यो । यो घटनामा १५४ जनाको मृत्यु भयो र पाँच सयभन्दा बढी घाइते भए । रुसले यो घटनालाई आतंकवादी हमला भनिरहेको छ ।

चुनावै चुनावको वर्ष
सन् २०२४ विश्वभर चुनावका लागि सुपर वर्ष रह्यो । यस वर्ष विश्वभरका ८० देशमा चुनाव भयो । चुनावका क्रममा कतिपय देशमा हिंसा भयो कतिपय देशमा चुनावले राजनीतिक उथलपथुल निम्त्यायो ।

चुनावी अभियानका क्रममा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पमाथि हमला भयो । यद्यपि, ट्रम्पले चुनाव जिते ।

चुनावकै दौरान मेक्सिकोमा इतिहासकै सबैभन्दा ठूलो हिंसा भयो । मेक्सिकोमा ३७ जना उमेदवारको हत्या भयो । यो हिंसाका बाबजुद मेक्सिकोले पहिलो महिला राष्ट्रपति क्लाउडिया शीनबाम पायो ।

भारत र दक्षिण अफ्रिका जस्ता देशमा लामो समयदेखि शासन गरिरहेका पार्टीले आफ्नो सत्ता जोगाए तर, बहुमत गुमाए  । २०२४ मा युरोपका कयौँ स्थानमा दक्षिणपन्थी पार्टीले जित हासिल गरे । जर्मनी, फ्रान्स, अष्ट्रिया, युरोपियन संसद्, रोमानियामा दक्षिणपन्थी शक्ति बलिया भए । रोमानियामा राष्ट्रपति चुनाव फेरि हुँदै छ । रोमानियाको चुनावमा रुस र टिकटकले चुनावमा हस्तक्षेप गरेको आरोप छ ।

सन् २०२४ मा लोकतन्त्र, चुनाव ब्यालेट बक्सम मात्र होइन सडकमा पनि देखियो । श्रीलंका, बंगलादेश र सिरिया यसका उदाहरण हुन् । “लोकतन्त्रलाई चुनौती दिनेहरूका लागि सबैभन्दा राम्रो जवाफ अझ बढी लोकतन्त्र हो,” कर्नेल विश्वविद्यालयको २०२४ को ग्लोबल डेमोक्रेसी रिपोर्टमा लेखिएको छ ।