आफ्नो सन्तानको उज्ज्वल भविष्यका निम्ति अभिभावकले कतिसम्म संघर्ष गर्छन् ? आफ्नो चोट र व्यथा लुकाएर छोराछोरीका लागि बाबुआमाले कतिसम्म त्याग र तपस्या गर्छन् ? यही नै चलचित्र ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को कथा हो ।

आमाको रहर छोरालाई पढाउने हुन्छ, तर बाबुको गच्छेले भ्याउँदैन । त्यसैले पूर्णबहादुर गन्धर्व छोरालाई आफूसँगै गाउँगाउँ लैजान्छ, सारङ्गी रेट्न र सिकाउन । बाटुलीलाई तिलहरी लगाउने औधी रहर छ, तर पूर्णबहादुरले किन्दिन सक्दैन ।

एकातिर छोरालाई पढाउन नसक्ने र अर्कोतिर एउटा तिलहरीसम्म किन्दिन नसक्ने श्रीमान्‌सँग कसरी बस्ने भन्दै बाटुली हर्केसँग भाग्छे । घटनाक्रमले छोरालाई पढाउनुपर्छ भन्ने इख पूर्णबहादुरमा जन्माइदिन्छ । त्यसपछि छोरालाई पढाउन पूर्णबहादुरले गरेको संघर्ष र यसमा आउने आरोह–अवरोह नै ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को कथा हो ।

गन्धर्व समुदायको पेसा, पेसाको पुस्तान्तरण, समाजले गर्ने व्यवहार, छोराछोरीको पढाइलेखाइ र जीविकोपार्जनको कथालाई निर्देशक सरोज पौडेलले विजय बरालको काँधमा बोकाइदिएका छन् । कथा भन्न विजयसँगै मुकुन भुसाल, बुद्धि तामाङ, अञ्जना बराइली, प्रकाश सपूतलगायत कलाकार सिनेमामा देखा पर्छन् ।

‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को सबैभन्दा सवल र अब्बल पक्ष नै अभिनय हो । यो चलचित्रको हिरो विजय बराल हुन् । त्योभन्दा पनि सिनेमाको नायक उनको अभिनय हो । उनले थिएटर र यसअघि करिब दुई दर्जन चलचित्रमा आफूलाई पाइन हालेर राखेको अभिनयकला देखाएका छन् । अवसर पाए आफू सिंगो सिनेमाको भार बोक्न सक्षम रहेको उनले प्रमाणित गरेका छन् । उनको खारिएको अभिनय यो चलचित्रमा देख्न सकिन्छ ।

बुद्धि तामाङलाई अक्सर हरेक चलचित्रमा उस्तैउस्तै देखिन्छ । हरेक सिनेमामा उस्तैउस्तै देखिने बुद्धिले योपटक मिहिनेत गरेका छन् । उनको चरित्रमा केही फरकपन देखिन्छ ।

मुकुनले पहिलो चलचित्र ‘बुलबुल’बाटै आफूलाई प्रमाणित गरिसकेका हुन् । ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’मा विजयपछि मुख्य भूमिका उनकै छ । सुरुदेखि उत्तरार्धसम्म मुकुनको अभिनय गजब छ । ‘ग्रे जोन’मा बसेको उनको चरित्रमा अन्तिमअन्तिमतिर पुगेपछि जति बुढ्यौलीपन शरीर तथा दारी–कपालमा देखिन्छ, त्यसको तुलनामा इनर्जी डाउन हुँदैन । अनुहारको चमकमा पनि बुढ्यौली देखिँदैन । उमेरसँगै खिइँदै जाने इनर्जीमा उनले काम गर्न सकेका छैनन् ।

प्रकाश र अञ्जनाको अभिनय औसत छ । उनीहरूले पनि दर्शकलाई निराश बनाउँदैनन् ।

चलचित्रमा गीतसंगीतको संख्या धेरै छ । तर, अधिकांश गीतमा गन्धर्वले गाउने ओर्जिनल ट्युनिङ खड्किन्छ । लय मात्र होइन, शब्दमा पनि गन्धर्वको उति धेरै झल्को आउँदैन । बुवा बिरामी भएर अस्पतालमा पैसा नपुगेपछि जुटाउन गाएको गीत भने प्रशंसनीय छ । 

‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को ब्याकग्राउन्ड स्कोर कमजोर छ । मौलिक ब्याकग्राउन्ड स्कोर भएको भए त्यसले सिनेमालाई थप उचाइ दिन्थ्यो । ‘काँधेकुरी’ गीतको धुनलाई क्यारी गरेर ब्याकग्राउन्ड स्कोर बनाउन सकेको भए मौलिकपन मात्र देखिने थिएन, त्यसले सिनेमालाई थप इमोसनल बनाउन सहयोग गर्ने थियो ।

‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’को सबैभन्दा कमजोर पक्ष यसको कथा हो । धेरै प्राविधिक पक्षमा रहेको त्रुटिसँगै कथामा ‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’ कमजोर छ ।

बाटुली (अञ्जना बराइली)को क्यारेक्टर लेखक र निर्देशकले बीचमै अलपत्र छोडिदिएका छन् । घरबाट निस्किएकी उनी एकाध मिनेटमै आफू अलपत्र परेको बताउँछिन्, त्यो विश्वसनीय छैन ।

हेडसर क्रान्तिमा लागेको पात्र हो । क्रान्ति सफल बनाउन लागेको, युवालाई क्रान्तिमा गोलबद्ध गर्दै हिँड्ने पात्र कति संकीर्ण र परम्परावादी ? यो आफैँमा विरोधाभासपूर्ण छ । क्रान्तिकारीको चरित्र चित्रण गर्न नै लेखक र निर्देशक चुकेका छन् ।

चलचित्रको कथा ६० को दशकको हो । कार्यक्रमको ब्यानरमा डाक्टर पासआउटको वर्ष २०६५ उल्लेख छ । तर, त्यसको केही दिनमै क्रान्ति सफल भएको विजय जुलुसको नारा लाग्छ । टाइमफ्रेममा लेखक चुकेका छन् । 

पीसीओको कालखण्डमा त्यति सहजै फोन कन्ट्याक हुन्थ्यो ? पीसीओका बुथ त्यति खाली हुन्थे ? ग्रामीण परिवेशबाट टाढा रहेका छन् लेखक ।

जसकी श्रीमती एउटा तिलहरी किनेर दिन नसकेको, छोरालाई सर्ट किन्न नसकेको, प्राथमिक तह पनि पढाउन नसकेको भन्दै श्रीमान्‌लाई छोडेर हिँडेकी छन् – त्यही परिवेश, गायनकला र व्यक्तिले कसरी छोरालाई डाक्टर पढाउन सक्यो ?

पूर्णबहादुर हप्ता दिनकै ३५ हजार रुपैयाँ जम्मा गर्छन् । उनले सारङ्गी बजाएको र गाएको सुनेर पैसा दिनेले एक/दुई रुपैयाँभन्दा धेरै दिएको देखिँदैन । त्यसो हो भने कसरी जम्मा हुन्छ साता दिनमै ३५ हजार ?

पूर्णबहादुर सारङ्गी रेट्न टाढा गएको निर्देशकले देखाएका छैनन् । तर, उनी कसरी डाक्टर पढाउन पैसा संकलन गरिरहेका छन् ? ओल्लोपल्लो घरमा सारङ्गी रेटेर त डाक्टर पढाउने पैसा जुटाउन सम्भव हुन्छ र ?

पूर्णबहादुरलाई ठूलठूला सहरमा पुर्‍याएर सारङ्गी रेट्न लगाउन निर्देशकले कन्जुस्याइँ गरका छन् । त्यति मात्र गरेको भए पनि डाक्टर पढाउने पैसा गन्धर्वले संकलन गर्न सक्छन्/सक्दैनन् – त्यो बेग्लै कुरा, कम्तीमा प्रश्न नउठाउने वातावरण बन्न सक्थ्यो ।

सुरुमा पूर्णबहादुर आफू बसेको जग्गा श्री ५ को सरकारको भएकाले बेच्न नमिल्ने बताउँछ । पछि त्यही जग्गा उसले बेच्छ । सरकारले जग्गाविहीनलाई धनीपुर्जा दिएको निर्देशकले देखाएका छैनन् । यो लेखनमा देखिएको कमजोरी हो ।

नेपाली हिन्दु संस्कारमा आमाबाबुको मृत्युपछि दागबत्ती छोराले दिन्छन् । पूर्णबहादुरको छोरो भक्तपुरमा छ । गाउँमा बाबुको मृत्यु हुन्छ । बाबुको दाहसंस्कारमा छोरोलाई किन बोलाइएन ? विदेशमा रहेका छोराछोरी नआउँदासम्म शव रुँगेर पर्खने समाजमा भक्तपुरमा रहेको छोरोलाई पर्खन के समस्या थियो ? यसमा लेखक र निर्देशक दुवै अपरिपक्व देखिएका छन् ।

‘पूर्ण बहादुरको सारङ्गी’ मास्टरपिस सिनेमा हुने प्रबल सम्भावना हुँदाहुँदै यो सुनौलो अवसरबाट चुकेको चलचित्र हो । विजय बरालले खिपेर गरेको अभिनयले जोगाएको एक औसत चलचित्र हो । 

० ० ०

निर्देशक : सरोज पौडेल
निर्माता : विनोद पौडेल/प्याट्रिक सुवेदी 
कथा : सरोज पौडेल
पटकथा : महेश दवाडी 
कलाकार : विजय बराल, मुकुन भुसाल, अञ्जना बराइली, बुद्धि तामाङ, प्रकाश सपूत 
समयावधि : १४५ मिनेट
ब्यानर : सभेन सिज र बाँसुरी फिल्मस्