काठमाडौं । केही दिनअघि ब्राजिलको साओ पाउलो विमानस्थलमा शरणार्थी ‘स्टाटस’ माग्ने १७६ नेपालीमध्ये आधाभन्दा बढी अमेरिकातर्फ अघि बढेका छन् ।  मानव तस्करको प्रलोभपनमा परी अमेरिका जान हिँडेका उनीहरूले केही दिनअघि ब्राजिलको साओ पाउलोस्थित ग्वारुलहोस अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आफूहरूलाई शरणार्थीको हैसियत प्रदान माग गरेका थिए ।

“हामीले बुझ्दा आधाभन्दा बढी साओ पाउलोको अध्यागमनबाट निस्केर अमेरिका लागेको पाएका छौं” ब्राजिलस्थित नेपाली दूतावास स्रोतले बाह्रखरीसँग भन्यो । 

स्रोतका अनुसार, उनीहरू नेपालबाट युनाइटेड अरब इमिरेट्स (यूएई)को दुबई हुँदै ब्राजिलको साओ पाउलो पुगेका थिए । साओ पाउलो पुगेपछि उनीहरूले आफूसँग भएका पासपोर्ट च्यातेर फ्याँकी आफूहरू शरणार्थी भएको दाबी गरेका थिए । 

उनीहरूले ‘नेपालमा आफ्नो ज्यान जोखिम’मा रहेको जनाउँदै ज्यान जोगाउन ब्राजिल आएको बताएका थिए । नेपालमा आफूहरू सुरक्षित नभएका कारण शरणार्थीको हैसियत प्रदान गर्न उनीहरूले ब्राजिल सरकारसँग माग गरेका थिए ।

“ब्राजिलले शरणार्थी सम्बन्धित अन्तर्राष्ट्रिय महासन्धिमा हस्ताक्षर गरेको छ । यसैकारण ‘शरणार्थी हुँ’ भन्नेलाई ब्राजिलले फिर्ता पठाउँदैन । जो नेपालीले ब्राजिलमा आफूहरू शरणार्थी भएको दाबी गर्छन्, उनीहरूबारे ब्राजिलले हामीलाई कुनै पनि सूचना दिँदैन,” दूतावास स्रोतले भन्यो ।

विदेशमा रहेका नेपाली दूतावासले त्यहाँ नेपाल सरकारको प्रतिनिधित्व गर्छन् । यसैकारण नेपालमा आफूहरू असुरक्षित रहेको जनाउँदै शरणार्थीको हैसियत माग्ने नेपालीका विषयमा कुनै पनि जानकारी नेपाली दूतावासलाई ब्राजिलले दिने गरेको छैन ।

“पछिल्ला दिनमा शरणार्थीको हैसियत माग्ने १७६ मध्ये आधा त्यहाँबाट तस्करको साथमा लागेर अमेरिकातिर अघि बढेको सूचना हामीले आफ्नै संयन्त्रमार्फत पाएका हौं, ब्राजिल सरकारले दिएको होइन,” स्रोतले भन्यो । 

साओ पाउलोमा शरणार्थी हैसियत माग्ने १७६ नेपालीमध्ये एकजना विरामी परी स्थानीय अस्पतालमा उपचारत छन् ।

मानव तस्करको प्रलोलभनमा परी अमेरिका जाने क्रममा ब्राजिलको साओ पाउलो पुगेका एकजना घानाका नागरिकको गत अगष्ट १३ दिन मृत्यु भएको थियो । समयमै उपचार नपाएका कारण उनको मृत्यु भएको साओ पाउलोका मिडियाले आफ्नो समाचारमा उल्लेख गरेका छन् । 

केही दिनअघि अमेरिका जाने लक्ष्यसहित हिँडेका ७०० जना नेपाली, भारतीय, बंगलादेशी र फिलिपिन्स नागरिकले साओ पाउलोमा शरणार्थीका हैसियत माग गरेका थिए । 

शरणार्थीको हैसियत माग गर्नेलाई सुरुमा ब्राजिलको अध्यागमनले नियन्त्रणमा लिने गर्छ । त्यसपछि आवश्यक फाराम भर्न लगाई छाडिने गरिन्छ । यसरी छाडेकाहरू पुनः मानवतस्करको सम्पर्कमा पुग्छन् र अमेरिकातर्फ अघि बढ्छन् । 

“हामीले पटक–पटक मानव तस्करको पछि लागेर ज्यान जोखिममा राखी नआउन भनेका छौं, तर यसरी आउने क्रम पछिल्लो वर्ष बढेको छ,” दूतावास स्रोतले भन्यो । 

मानव तस्करले केहीलाई भने ब्राजिललाई ट्रान्जिट बनाएर बोलिभिया पठाउने गर्छन् । बोलिभियाले नेपालीलाई ‘अन अराइभल भिसा’ दिने हुँदा मानव तस्करले अवैध तरिकाले अमेरिका लैजाने क्रममा जहाजमार्फत ल्याटिन अमेरिकी राष्ट्र बोलिभिया पु¥याउने गर्छन् ।

बोलिभिया तथा ब्राजिलदेखिको यात्रा भने पैदल, बस, ट्रक, ट्याङ्कर, डुङ्गामार्फत हुन्छ । र यो सबै यात्रा लुकिछिपी हुने गर्छ । यसरी अवैध तरिकाले अमेरिका जानेहरू प्रत्येकले मानव तस्करलाई कम्तीमा ८० लाख रुपैयाँ बुझाउने गरेको जानेहरू नै बताउने गर्छन् । 

मानव तस्करले नेपालीलाई सुरुमा काठमाडौंबाट भारत तथा युनाइटेड अरब इमिरेट् (यूएई) पुर्याउने गर्छन् । त्यसपछि ब्राजिल तथा बोलिभिया पु¥याउने गर्छन् । पछिल्ला समय केहीलाई यूएईबाट अफ्रिकी राष्ट्र हुँदै ब्राजिल तथा बोलिभिया पनि पुर्याउने गरेको पाइएको छ ।

अमेरिका जान भनी हिँडेका केही नेपाली अफ्रिकी राष्ट्र इथियोपियामा पनि अलपत्र परेका छन् । मानवतस्करले ब्राजिलबाट बोलिभिया, पेरु, इक्वेडर, कोलम्बिया, पानामा, कोस्टारिका, निकारागुवा, होन्डुरस, ग्वाटेमाला, मेक्सिको हुँदै अमेरिका छिराउने गरेको पाइन्छ ।

ब्राजिलदेखि अमेरिकासम्मको यात्रामा अकल्पनीय पीडा बेहोर्नुपर्ने हुँदा केहीको यात्राका क्रममा बाटोमै मृत्यु हुने गर्छ ।

सन् २०२४ को जुलाइमा पनि साओ पाउलो पुगेका ४ सय नेपाली र भारतीयले आफूहरू शरणार्थी भएको दाबी गरेका थिए । त्यसपछि उनीहरूलाई ब्राजिलको अध्यागमनले नियन्त्रणमा लिएको थियो ।

ब्राजिलको न्याय तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयको तयार पारेको ‘रिफ्युजी इन नम्बर्स, २०२४’ प्रतिवेदनमा सन् २०२३ मा ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत माग गर्ने छैठौं ठूलो संख्या नेपालीको रहेको देखाएको छ ।

यो प्रतिवेदनले प्रत्येक वर्ष कति ठूलो संख्यामा नेपाली अवैध तरिकाले ज्यान जोखिममा राखेर अमेरिका जाने गर्छन् भन्ने स्पष्ट देखाएको छ । प्रतिवेदन अनुसार, सन् २०२३ मा ५८ हजार ६२८ जनाले विदेशीले ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत प्रदान गर्न भन्दै आवेदन दिएका थिए ।

उक्त वर्ष यसरी आवेदन दिने नेपालीको संख्या ९६६ थियो, जुन संख्या ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत माग्ने भारतीय, चिनियाँ र बंगलादेशीभन्दा बढी हो ।

“नेपालबाट शरणार्थीका लागि आवेदन दिनेमा ७.३ प्रतिशत महिला छन्,” प्रतिवेदनमा भनिएको छ । सन् २०२३ मा ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत माग्ने नेपालीमा १२ देखि १८ वर्षका ६० जना, १९ देखि २४ वर्षका ३५९ जना र २५ देखि ३९ वर्षका ५४८ जना थिए ।

ब्राजिलको ‘रिफ्युजी इन नम्बर्स, २०२२’ प्रतिवेदनमा सन् २०२१ मा ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत माग गर्ने १८ औं ठूलो संख्या नेपालीको थियो । उक्त वर्ष ५५ जना नेपालीले ब्राजिलमा शरणार्थीको हैसियत माग गरेका थिए ।