अनायासै बनेको भ्रमण योजनामा पहिलोपटक समुद्रपारि मुलुकको यात्रा गर्दै थिएँ । मनमा अनेक कौतूहल र अलिअलि डर पनि थियो । त्यसमाथि भाषा र आपसी कुराकानीका परिवेशसँगै विभिन्न जिज्ञासाहरू हुने नै भए ।

जापानको नारिता अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका लागि नेपाल एयरलाइन्सबाट यात्रा गरिँदै थियो । रातको साढे दश बजेको उडान भ्याउन घरबाट सात बजे नै निस्कनुपर्थ्यो । र, आठ बजे पुग्ने योजना थियो । समयमै पुगेर ढुक्क हुनुपर्छ भन्ने लाग्यो ।

मनमा अलिअलि डर बोकेर निस्कँदा कुन बेला विमानस्थल पुगिएला भन्ने हुनु स्वाभाविक थियो । बसले त पर्खंदैन, हवाईजहाजले पर्खने कुरै भएन । त्यसैले समय मै पुगेको ठिक । समयमा नपुगे छुट्ने सम्भावना पनि हुन्थ्यो ।

अर्को कारण, मनमा हुटहुटी पनि थियो । मानिसभित्र एकप्रकारको इन्जाइटी हुन्छ नै । चाहे त्यो यात्रामा होस् या परीक्षामा । यात्रापूर्वको एक किसिमको बेचैनी लागिरहेकै थियो मलाई पनि ।

मलाई मात्र नभएर सायद सबैलाई यस्तै हुन्छ होला । तीन घण्टाअगाडि विमानस्थल आउनु भन्ने हवाई कम्पनीको उर्दीलाई मान्दा आठ बजे राति विमानस्थल पुग्नुपर्ने भयो ।

एक त काठमाडौं सहरमा साँझ सात बजे नै सबै आ–आफ्नो गन्तव्यमा लागिहाल्छन् र बाटो खाली नै हुन्छ भन्ने मानसिकता बोकेर घरबाट निस्कँदा बाटोमा जाम, बिहेका जन्ती र जात्रामा मान्छेको भीडले गर्दा साढे आठमा पनि नपुग्दा सँगै जाने साथीहरू निकै आत्तिइसकेका थिए । ती पटकपटक मलाई फोन गरिरहेका थिए । यस किसिमको अत्यास अस्वाभाविक थिएन ।

अचेल नेपालको एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निकै भीडभाड देखिन्छ । देशमा रोजगार छैन भनी विदेशिने युवाहरूको ताँतीसँगै विमानस्थलसम्म पुर्‍याउन आउने आफन्तहरूको लस्करले सधैँ जात्रामय देखिन्छ एयरपोर्ट ।

जसोतसो विमानस्थल पुग्दा युद्ध नै जितेजस्तो अनुभूत भयो । अबको चुनौती भीडका बीचमा आफ्ना साथी खोज्नु थियो । हामी चारजना विशेष भ्रमणका लागि जापान जाँदै थियौँ ।

जापानमा नेपाली भाषा, संस्कृतिको अवस्थाका साथै नेपालीहरूको अवस्थाका बारेमा अध्ययन गर्न बनेको कार्यक्रममा लेखक आफैँ भाषा र साहित्यको क्षेत्रमा काम गरिरहेको र अन्य साथीहरू शिक्षा र समाजसेवाका क्षेत्रमा जोडिएका थिए ।

यात्रामा साथी थिए, नवीन गुरुङ र राजकुमार बराइली अनि महाकाली माध्यमिक विद्यालयका प्राचार्य प्रेमबहादुर बस्नेत ।

नेपालभित्रको हवाईयात्रा त गरिरहेकै हो, तर डोमेस्टिकको यात्रा नगरेकै पनि आठ वर्ष भइसकेको थियो । आठ वर्षपछि ठूलो जहाज चढ्दा फरक अनुभूति हुने नै भयो ।

विमानमा पस्दै अलमल भयो, सिटलाई लिएर । कता के कता के ! असहजजस्तो महसुस भइरह्यो केही समय । केही क्षण बसेपछि बल्ल सहज अनुभव गरेँ ।

केही वर्षअगाडि काठमाडौंदेखि विभिन्न सहरमा रात्रिकालिन बस सेवा चल्थ्यो । विराटनगर, झापा यात्रा गरेको सम्झना ताजा गराउने नाइट बसको अनुभव हवाईजहाजमा अनुभूत गर्दै थिएँ, नेपाल एयरलाइन्सको जहाजमा ।

रातको उडानमा पनि सबै नेपाली यात्रुहरूले भरिएको जहाज देखेर चकित परेँ । यो ठूलो जहाजको एक लहरमा आठवटा सिट । दायाँबायाँ दुईदुई र बीचको भागमा चार सिट गरेर आठ सिटको लहर । अनि, हिँड्ने बाटो सानो ।

यो देखेर लाग्यो, यी ‘रियलान्मेट’ गरेर बनाइएका सिटहरू पो हुन् ! हिँड्ने बाटो यति असुविधायुक्त र असहज हुनु नपर्ने ।

नेपाल एयरलाइन्सको एन–४३३ जहाज ठूलो र भरिभराउ नै थियो । जहाजमा कामकाजी परिपक्व मानिसभन्दा बढी विद्यार्थी थिए । यसो पछाडिसम्म फर्केर हेर्दा मुटु नै चिसो भयो ।

‘हैन, यो देशका युवा यसैगरी दिनानुदिन विदेशिँदा यो देशको भविष्य कहाँ जाँदै छ ? पढ्नका निम्ति तिरिएको अर्बौँ पैसा किन हामीले मुलुकमै राख्न सकिरहेका छैनौँ ? के यी विदेशिएका हाम्रा युवाहरू फेरि देश फर्किएलान् त ?’

यी प्रश्नहरूसँगै भविष्यप्रतिको डरले निकै भावुक बनायो । यसरी देश बनाउन सक्ने युवाशक्तिलाई बेचेर कसरी मुलुक बन्ला ? शासनसत्तामा बसेकाहरूको यतातिरको उदासीनता देखेर रिस पनि उठिरहेको थियो ।

बादलमाथि २९ हजार फिटको उचाइमा ६८१ किलोमिटर प्रतिघण्टाको गतिमा उडिरहेको हवाईजहाज बेलाबेला दुईतीन मिटर मात्रै पनि तलमाथि गर्दा डर लाग्नु स्वाभाविक हुँदो रहेछ ।

नेपालबाट जापान उड्दा रातको समय भएको हुनाले निदाउने प्रयत्न गरियो । बेलाबेलामा तलमाथि हुँदा त्यस्तो आत्तिने अवस्था नहुँदो रहेछ । तर, मावनीय स्वभाव – स्वाट्ट तल जाँदा त मन निकै चिसो हुँदो रहेछ ।

मानिसहरूलाई लाग्दछ, समुद्र शान्त र स्थिर रहन्छ । समुद्रको गहिराइ, यसको स्थिरता, गाम्भीर्यता, यसको फराकिलोपना, यसको सुन्दरता मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्दछन् लेखकहरू ।

कसैले सुतेको समुद्र पनि भन्छन् । के समुद्र साँच्चिकै शान्त र स्थिर हुन्छ त ? विम्ब र उपमा दिँदा ठिकैजस्तो लागे पनि समुद्र शान्त र स्थिर चित्तको हुँदैन । यो जस्तो बाहिरबाट देखिन्छ, भित्र त्यस्तो छैन । सागरको गहिराइमा कसले डुबुल्की मार्नु र यसको भित्री पत्रको चलायमान अस्थिरताको हिसाब निकाल्नु ।

तर, सागरको गहिराइभित्र असंख्य छालहरू दौडिरहेका हुन्छन् । यसको अन्डर करेन्ट बाहिर देखिएभन्दा नितान्त भिन्न हुन्छ । सागरको जति गहिराइमा गयो त्यति नै यो चिसो हुन्छ ।

हामीलाई लाग्दछ, शान्त सागरमाथि उड्दा बतासिनु पर्दैन । जहाजले तलमाथि गरेर थचारिनु पनि पर्दैन । त्यस्तो होइन रहेछ । समुद्री आँधी, बबन्डर, हावाहुरी भनिसाध्य नहुने रहेछ । सागरमाथिको शान्त आकाशमा उडूँला भनेको त झोलुंगोमा राखेर हल्लाएजस्तो यताउता, तलमाथि गरेर मन अस्थिर नै गरिदियो !

विशाल महासागरमाथि हावामा उडेको जहाजमा रामनामीको जपले भन्दा पनि जहाजका चालकको दक्षताले गतिशीलतासहितको गन्तव्यतर्फको सुनिश्चितता दिने हो ।

यतिखेर भने आध्यात्मिक चिन्तनभन्दा विज्ञानले दिएको भौतिक सुविधामा निश्चिन्त भएर आँखा चिम्लनु नै मनलाई शान्त राख्ने आधार थियो । जहाजले हल्लाउँदै थियो । विशाल महासागरमाथि भएर यात्रा गर्दा जहाज स्थिर र शान्त होला भन्ने सोचाइले काम गर्दैन । बस्, केही समयपछि अभ्यस्तजस्तो भइँदो रहेछ ।

कतिखेर आँखा लोलाए, थाहा भएन । ब्युँझिँदा पनि जहाज समुद्रमाथिकै आकाशमा उड्दै थियो ।

सात घण्टाको सिधा उडानपछि जापानको नारिता अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको धावनमार्गमा ओर्लंदा स्थानीय समयानुसार बिहानको नौ बजेको थियो । नेपालभन्दा पूर्व तीन घण्टा पन्ध्र मिनेट चाँडो रहेको जापानको समयमा नारिता पुग्दा झलमल्ल उज्यालो भइसकेको थियो ।

१५ वर्षअघिदेखि बनिरहेको पूर्वी एसियाको एक व्यस्त विमानस्थलको निर्माण कार्य अझै सकिएको रहेनछ । निर्माण कार्य सुचारु देखिन्थ्यो । धावनमार्गबाट दृष्टिगोचर गर्दा विशाल मैदानमा जताततै ठूलाठूला जहाज पार्क गरेर राखिएको देखियो । विमानस्थल वैदेशिक यात्राको ट्रान्जिट हब बन्दै गएको हामीलाई पनि महसुस भयो ।

एक पर्यटकको रूपमा जापानको भूमिमा टेकेका हामीलाई लिन जापानका लागि नेपाली राजदूत डा. दुर्गाबहादुर सुवेदी (साहित्यकार दुबसु क्षेत्री) हवाईजहाजको ढोकैमा आइपुग्दा हामी हर्षविभोर भयौँ । र, आपसमा अंकमाल गर्‍यौँ ।

जहाजबाट ओर्लिएपछि आगमनकक्षमा पुनः सुरक्षा जाँचका फर्म भरी लाइनमा उभियौँ । यहाँ सोचेजस्तो कठिन भएन । अध्यागमनमा पनि कुनै ढिलाइ देखिएन ।

अध्यागमन सकेर सामान लिने बेल्टमा आउँदा ब्याग घुमिरहेको छ । नेपालीहरू विदेश जाँदा केके सामान लिएर जान्छन् होला ? सबैलाई कौतूहल हुनु स्वाभाविक हो । अझ विदेश यात्रा भनेपछि त्यहाँ रहेका साथीभाइ, इष्टमित्रका सामान लगिदिनु साथ र सहयोग पनि हो ।

तर, तिनले पठाएका सामान के हुन्, कतै निषेधित वस्तु त छैनन् ? चेकजाँचको क्रममा दुःख पाइने हो कि भन्ने डर विमानस्थलबाट नबाहिरुन्जेलसम्म भइराख्ने रहेछ ।

प्रायः नेपालीले विदेशका आफ्ना इष्टमित्र, साथीसँगीलाई पठाउने वस्तु भनेको नेपाली मसला, घिउ, अचार, चाउचाउ, मिठाई र अरू खानेकुरा प्याक गरेको झोला खोतलखातल गरेर हेर्ने होला भन्ने शंका यात्राको सुरुदेखि नै थियो ।

आफन्तलाई भेट्न जाँदा नेपालीले लिएर जाने सौगातहरू यिनै हुन् । अझ अचार, गुन्द्रुक, मस्यौरा पनि भए नेपाली सौगातले पूर्णता पाउँछ । अनि, नेपाली हातले बनाएको विशुद्ध मायाको चिनो ।

काठमाडौं पढ्न बस्दा आमाले कति मिहिनेतले छोराको लागि भनेर गुन्द्रुक, मस्यौरा, घिउ पठाउने गर्नुहुन्थ्यो । अहिले हामी त्यही वस्तु बोक्न नसक्ने भएका छौँ । के गर्ने, मायाको पोको विमानस्थलमा जाँचकीले झिकेर फ्याँकेको हेर्नुपर्छ !

फ्याँकी दिए मात्र त हो, जरिवाना तिराउने र कारबाही गर्ने भएपछि ती चिजहरू बोकेर नदुखेको टाउको दुखाउने काम गर्नु पनि भएन ।

ब्याग टपक्क टिपेर हिँड्दै गर्दा न कतै सोधखोज न त कुनै चियोचर्चो । म सरासर बाहिर आएँ ।

जापानको स्क्रिनिङ, जाँच प्रक्रिया के होला ? कसरी पत्ता लगाउँछन् अवैध वस्तु भन्ने मनमा तर्कनाहरू नउठेका हैनन् । तथापि, त्यो हैरानी व्यहोर्नु नपरेकोमा खुसी हुँदै हिडेँ ।

आ–आफ्ना सामान बोकेर हामी पार्किङतर्फ लाग्यौँ । हामीलाई कुरेर बसेका सवारी सहजकर्ता जेनीले सहयोग गरेपछि हामी नारिता एयरपोर्टबाट नेपाली राजदूतावास टोकियोतर्फ लाग्यौँ ।

बाहिर हाम्रो स्वागतार्थ बर्सात भइरहेको थियो । निकै गर्मी हुने जापानको टोकियो पुग्दा मन्द पानी परिरहनुले यात्राको सहजता र सुखदपनाको कल्पना उम्लिरहेको थियो ।

(चन्द्रागिरि–२)