चलचित्र प्रचारका लागि राखिएका कार्यक्रममा निर्देशक निश्चल बस्नेत पटक–पटक दोहोर्‍याइरहन्थे– दिमाग खराब राजनीतिक विषयवस्तुमा आधारित सिनेमा होइन । अर्थात् राजनीतिक सिनेमा होइन । चलचित्रको मुख्य पात्र ‘इन्द्र’ राजनीतिसँग कसरी ठोकिन्छ, त्यति मात्रै हो ।

उनले त्यसो किन भने ? सत्य किन बोलेनन् ? समकालीन राजनीतिदेखि दिक्क भएका नेपाली दर्शक त्यही विषयको सिनेमा हेर्न हलमा जाँदैनन् भन्ने डरले हो ? खैर, निश्चल नै जानुन् । उनीसँगै होला जवाफ । तर, यतिको बलियो सिनेमा बनाउँदा बनाउँदै डराउनु किन ? सायद आत्मविश्वास कमजोर भयो ।

चलचित्रको ट्रेलरमा एउटा संवाद छ– म काम गरेर खाने मान्छे, त्यो (मेयर) खाएर काम गर्ने मान्छे । यही हो ‘दिमाग खराब’को कथा । हुनेखाने र हुँदा खानेबीचको अन्तर र यी दुई वर्गबीचको अन्तरसंघर्षको कथा नै यो चलचित्रको मुख्य कथा हो ।

स्थानीय जनप्रतिनिधिले कसरी जनतालाई पाइपाइमा ठगिरहेका छन्, सोझासिधा नागरिक कसरी नेताबाटै ठगिइरहेका छन्, जब नागरिकमा विद्रोहको आगो सल्किन्छ, त्यसको परिणाम के हुन्छ ? न कुनै तिकडमले काम गर्छ न त अथाह पैसाले ।  यही नै चलचित्रले देखाउने कथा हो ।

स्थानीय तहको गत निर्वाचनमा स्वतन्त्र उमेदवारमा अनपेक्षित रूपमा नागरिकको विश्वास देखियो । देशकै केही ठूला महानगरपालिका र उपमहानगरपालिकामा नागरिकले स्वतन्त्र उमेदवारलाई चुनाव जिताए । पुराना पार्टीका उमेदवारले नसोचेको परिणाम आयो ।

स्वतन्त्र उमेदवारको यो चुनावी अभियानमा थुप्रै कलाकार खुलेरै लागे । केही प्रत्यक्ष रूपमा स्वतन्त्र उमेदवारको चुनावी अभियानमा जोडिँदा केहीले अप्रत्यक्ष रुपमा सहयोग गरे । त्यही स्थानीय तहको चुनावी माहोल र परिणामलाई निर्देशक निश्चल बस्नेतले योपटक सिनेमामार्फत देखाए ।

‘लुट’ निर्देशन गरेर सेलिब्रिटी निर्देशकको छवि बनाएका निश्चलको सिनेमा ‘दिमाग खराब’मा मुख्य पात्रको रूपमा इन्द्र (खगेन्द्र लामिछाने) छन् । इन्द्रको चरित्रमा खगेन्द्रले अन्याय गरेका छैनन् । तर, ‘पशुपतिप्रसाद’मार्फत आफूलाई सिने कलाकारमा अब्बल रहेको पुष्टि गरेका खगेन्द्रले ‘पशुपतिप्रसाद’को चरित्रलाई बिर्साउने अभिनय त्यसयता गर्न सकेका छैनन् । जे होस्, उनलाई दर्शकले ‘दिमाग खराब’मा रुचाउँछन् ।

‘सची’ अर्थात् ‘इन्द्र’की श्रीमतीको भूमिकामा स्वस्तिमा खड्का छिन् । अभिनयको तुलोमा तौलिने हो भने यो चलचित्रको ‘हिरो’ स्वस्तिमा हुन् । उनले सिनेमामा राम्रो टिम पाउँदा आफ्नो अभिनयलाई कुन तहसम्म पुर्‍याउन सक्छिन् भन्ने ‘दिमाग खराब’बाट पुष्टि गरेकी छन् ।

भोला थोकर (दयाहाङ राई) सिनेमामा औसत अभिनयमा छन् । मेयरको भूमिकामा रहेका हरिप्रसाद बराल (अर्पण थापा) अभिनयमा अब्बल छन् । तर, उनको समस्या डाइलग डेलिभरीमा छ ।

लुक्समा बले (विजय बराल) जति सुहाएका छन्, अभिनय त्यो तहमा छैन । नीरज गौडेल (सुमन कार्की) पनि औसत अभिनयमा खुम्चिएका छन् । यो चलचित्रमा निर्देशक निश्चल बस्नेत पनि कलाकारका रूपमा छन् । ‘दिमाग खराब’मा सबैभन्दा कमजोर अभिनय उनकै हो । आफ्नै निर्देशन रहेको चलचित्रमा कमजोर अभिनय गरेका निश्चल निर्देशकमै ‘फिट’ रहेको यो सिनेमाले उनी स्वयंलाई दिने सन्देश हो । भलै, मनन् गर्नु/नगर्नु उनको निर्णय ।

सिनेमाका गीतले कथा भन्न सहयोग गर्छ । ब्याकग्राउन्ड स्कोर भने चित्त बुझ्दो छैन । ब्याकग्राउन्ड स्कोरमा धेरै नेपाली सिनेमाले काम गर्दैनन् भन्ने टिप्पणीलाई यो सिनेमाले पुष्टि गरेको छ । सिनेमेटोग्राफी उल्लेखनीय छैन, औसत छ ।

भनिन्छ, कलाले कसैको पक्षपोषण गर्नु हुँदैन, त्यो निष्पक्ष हुनुपर्छ । जुन कला निष्पक्ष हुन्छ, त्यो अजर र अमर हुने सम्भावना हुन्छ । पक्ष/विपक्षमा लाग्यो भने वकालत हुन्छ, अभियानमा परिणत हुन्छ । कला प्रयोग भएको मानिन्छ । ‘दिमाग खराब’ स्वतन्त्र उमेदवारको पक्षमा ढल्किएको सिनेमा हो ।

पुराना राजनीतिक दलबाट जनता दिक्क भए होला, समाजको रुपान्तरण पनि भएन होला । देशमै गरेर खान्छु भन्नेलाई अवसर भएन होला, अन्ततः रोजगारीका लागि विदेश नै जान्छु भन्ने आम नागरिकलाई पनि नेताहरूले ठगिरहेका होलान् । तर, सिनेमाले त्यसको पक्षपोषण गर्ने कि ‘ग्रे जोन’मा बसेर देखाउने त्यो महत्वपूर्ण पक्ष हो । यसमा निर्देशक केही पूर्वाग्रही देखिन्छन् ।

भलै, उनले वैदेशिक रोजगारीमा रहेको ठगी, पछिल्लो समय भिजिट भिसाका नाममा भइरहेको ठगी, राजनीतिक दाउपेच र स्थानीय तहमा हुने भ्रष्टाचारमा केन्द्र पनि जेडिने गरेको यथार्थलाई मजाले सटायर हानेका छन् ।

निश्चलको पात्र सिनेमामा स्ट्याब्लिस छैन । समाजसेवी हो कि मारधाड गर्ने केटाहरुको नाइके ? उसका पछाडि त्यति धेरै केटाहरू किन लाग्छन् ? अनुत्तरित छोडिएको प्रश्न हो ।

सामाजिक अभियान्ताको रूपमा देखिने नीरज गौडेलको पात्र बीचमै अलपत्र छोडिएको छ । कथित अभियान्तालाई व्यंग्य गरे पनि यो पात्र बीचमै छोडिन्छ ।

‘दिमाग खराब’ सत्यकथामा आधारित सिनेमा होइन । तर, सत्यको नजिक रहेर निर्माण गरिएको दर्शकको नजरबाट लुक्दैन । किनकि, निर्देशकले जसरी इन्द्रको चुनावी अभियान देखाएका छन्, त्यो पुरानो भइसकेको छैन । नेपाली समाजमा ताजै छ ।

चलचित्र लेखकलाई सिनेमाको कथा लेख्दा विषयवस्तुलाई फिक्सनाइज गर्ने स्वतन्त्रता हुन्छ । निर्देशकलाई सिनेम्याटिक लिबर्टी पनि हुन्छ । तर, सजिलै देखाउन सकिने र सिनेमालाई थप मजबुत बनाउने कन्भिन्सिङ कुराहरूलाई नजरअन्दाज गर्दा केही बिझाउँछ । ‘दिमाग खराब’कै केही त्यस्ता पक्ष छन्, जसमा लेखक तथा निर्देशक चुकेका छन् ।

क्लाइमेक्सतिर उमेदवारी मनोनयनको सिन छ । तर, इन्द्र परिबन्दमा परेर काठमाडौं आइपुगेको छ । समय घर्किसक्दा पनि ऊ मनोनयनका लागि तोकिएको समयमा पुग्न सक्तैन । समयमा नपुग्दा ऊ मनोनयनबाट बञ्चित हुन्छ । जबकि, ऊ त्यो समय काठमाडौंको बूढानीलकण्ठमा छ । जहाँबाट निर्वाचन आयोगको कार्यालय कान्तिपथ नजिकै छ । जहाँबाट उसले आफूले तोकेको प्रतिनिधिमार्फत मनोनयन दर्ता गराउन सक्छ ।

मानौँ, इन्द्रलाई यो कानुनी प्रक्रियाबारे ज्ञान भएन । तर, उसको चुनावी अभियानको सारथी भोला त सरकारी ऋण लिएर सरकारी कामबारबाही र थोरबहुत नियम बुझ्छ । उसले किन त्यसो गरेन ? मानौँ, इन्द्रको चुनावी माहोल देखेर ऊ आफैँ लोभियो रे ! तर इन्द्रका पक्षमा त पूरै गाउँ नै समर्थनमा थियो । सहरदेखि विदेशसम्मका युवा उसको पक्षमा छन् । कसैले इन्द्र मनोनयनस्थलमा नहुँदाको विकल्प सुझाउँदैन ? फिल्डमा रहेका निर्वाचन अधिकृतले नै सुझाव दिने सम्भवना रहँदैन ? किनकि, सामान्य अवस्थामा भन्दा फरक वातावरण छ अभियाननगरमा ।

तर, यसमा लेखक अनविज्ञ रहे वा सिनेम्याटिक लिबर्टी प्रयोग गरे, यो किन देखाइएन भन्ने प्रश्नभन्दा पनि यसमा ट्विस्ट एन्ड टर्नका लागि पर्याप्त ठाउँ हुन्थे । जसले क्लाइमेक्सलाई थप रोचक बनाउन सकिन्थ्यो कि भन्ने मात्रै हो । तर, कथा यस्तो हुनुपथ्र्योभन्दा पनि निर्देशकले आफूले चाहेअनुसार देखाउन सक्छ, त्यो उसको स्वतन्त्रता हो ।

मुद्दा दर्ता, भ्रष्टाचारीलाई कारबाही सिनेमामा दोहोरिइरहने सिन र संवाद हुन् । यो कसको दायराभित्र पर्छ ? यसमा लेखकले हेक्का राखेका छैनन् । हुन त के गलत र के सही पढ्नलाई दर्शक हलमा जाने निश्चय नै होइन । तर, विषयप्रसंगले कथासँगै जोडिएर आउने कुरालाई सत्य देखाउँदा गलत हुन्छ र ?

कथामा केही कमजोरी होला तर, त्यसलाई सिनेम्याटिक लिबर्टी भनेर आँखा चिम्लिने हो भने ‘लुट’पछि कै निश्चलको राम्रो सिनेमा हो ‘दिमाग खराब’ । दर्शकलाई हसाउने, भावुक बनाउने, सही र गलत छुट्ट्याउने पर्याप्त संवाद र दृश्यले सिनेमालाई राम्रो बनाएका छन् । पहिलो हाफको तुलनामा दोस्रो हाफ केही कमजोर भए पनि निश्चलले दर्शकलाई राम्रो सिनेमा दिएका छन् । सिनेमा अवधिभर रमाउन सकिन्छ ।

दर्शकले ‘दिमाग खराब’बाट निश्चललाई अभिनेता होइन निर्देशककै रूपमा माया गर्ने पक्का छ । समाजमा आम नागरिकलाई बिझाइरहेको विषयमा रोचक तरिकाले सिनेमा भन्नसक्नु उनको क्षमता हो । त्यसैले ‘दिमाग खराब’बाट उनले आफूलाई निर्देशककै यात्रामा हिँडाउन्, अभिनेताका रूपमा होइन ।