एक दुई साताअघिको एक दिन । अँध्यारो भइसकेको थिएन । उज्यालै थियो । पुतलीसडकस्थित पुरानो सेन्चुरी बैंकपारिको बस बिसौनी (सडकपेटी नै ! न त्यहाँ बिसौनी भनेर तोकिएको छ न त कुनै पूर्वाधार नै बनाइएको छ ) मा मानिस टन्नै थिए । 

म कोठा फर्किन भनेर त्यही पेटीमा गाडी कुरिरहेको थिएँ । मूलपानीतिर जाने भएकोले मैले बस चढ्ने ठाउँ त्यही थियो । बाबाचोक जाने नेपाल यातायात एकचरण त्यहीँ रोकिन्छ । 

र, ललितपुर बालकुमारीदेखि चावहिल गोपीकृष्ण हलपारिसम्म पुग्ने नेपाल यातायात पनि त्यहीँ रोकिन्छ । अनि बस आइपुग्दा घर फर्किनेहरू गाडी चढ्न उछिनपाछिन गर्छन् । भित्र छिर्छन् र सिटको बन्दोबस्त गर्छन् ।

करिब २० मिनेट कुरेपछि मैले चढ्ने बस आइपुग्यो । गाडी ढिलो आउने र ट्राफिक प्रहरीले पनि धेरैबेर रोक्न नदिने भएकाले यात्रुको दौडादौड अस्वाभाविक हैन । आआफ्नो बसमा केही यात्रु दौडिएरै चढे ।

बस घन्टाघर हुँदै पुरानो बसपार्कतिर मोडियो । पुतलसीसडकमा हत्तारिएर चढेकी एक महिला यात्रु ‘यो सुकेधारा जाने गाडी होइन ?’ भन्दै अत्तालिइन् । गाडीका सहचालकले ‘हैन, बाबाचोक जाने हो’ भनेपछि महिला ‘रोक्द्यौ मलाई रोक्द्यौ’ भन्दै ढोकातिर बढिन् ।

तिनी पुरानो बसपार्क अघिल्तिर ओर्लिन् । नेपाल यातायातले अरू यात्रु चढाउन थाल्यो ।

मलाई लाग्यो, गाडी चढ्ने बखतमै ती महिलाले मूलपानी बाबाचोकसम्म र चावहिल गोपीकृष्ण हलसम्म उल्लेखित सानो बोर्डमा ध्यान दिएको भए उनले पुतलीसडकबाट सभागृहअगाडि आइपुग्नु पर्ने थिएन । सायद, गाडी चढ्न फेरि पुतलीसडक नै गइन् कि !

सार्वजनिक यातायातबाटै यात्रा गर्ने भएकोले यस्ता धेरै घटनाको साक्षी भएको छु म । धेरैपटक धेरै यात्रुले ‘कासी जानु कुतीको बाटो’ झैँ भोग्नु परेको हुन्छ । तिनले थोरैमात्र पनि जाने ठाउँको नाममा ध्यान दिए अथवा सहचालकसँग एक वचन सोधे दोहोरो कष्ट बेहोर्नु पर्दैनथ्यो होला ।

हामी केही साथी २०४५ साल माघ महिनामा दिल्ली पुगेका थियौँ । हामी दुई तीन दिन दिल्ली बस्दा रुट नम्बर उल्लेख भएको दिल्ली नगर निगमको बसमा पटकपटक यात्रा गरेका थियौँ ।  कहिले दक्षिणी दिल्लीबाट पालिकामार्केट पुग्नु पर्थ्यो । कहिले स्वर्गद्वारीबाट पहाडगन्ज । हामीलाई गन्तव्यसम्मको यात्राका लागि अमुक अमुक नम्बरको बस चढ्न सुझाइएको थियो । 

र, हामी सुझाएअनुसारकै रुट नम्बर लेखिएको बस चढेर गन्तव्यमा पुगेका थियौँ । यसरी एउटा अङ्कले हामीलाई हामी पुग्नुपर्ने ठाउँमा पुर्याएको थियो । त्यहाँ हामीले ती महिलाले झैँ अर्को रुटमा गुड्ने गाडी चढेको भए हाम्रो हालत के हुन्थ्यो होला ? यतिबेला सोचिरहेको छु । 

हामी कहाँ भने अहिले ठूला बसहरूमा रुट नम्बर लेखिएको मैले पाएको छैन । कुनैकुनै टेम्पो वा माइक्रो बसमा देखिए पनि ठूला बसमा नम्बर छैन ।

एकताका काठमाडौंमा पनि निश्चित ठाउँका लागि निश्चित नम्बर तोक्ने चलन थियो । चावहिल बौद्धतिर २ नम्बरको गाडी वा टेम्पो हिँड्थ्यो भने लगनखेलका लागि १४ नम्बरको गाडी । त्यस्तै भक्तपुरका लागि यस्तै ९ वा १० नम्बर तोकिएको थियो क्यार । महाराजगञ्जतिर जाने ५ नम्बरको टेम्पो अहिले पनि फेला पर्छ ।

तर ठूला गाडीहरूमा रुट नम्बर उल्लेख छैन । गाडी अगाडिको सिसामा अड्याइएको सानो बोर्डमा यात्रा रुट लेखिएको हुन्छ । बस् । अब यात्रुले त्यो सानो अक्षर पढ्ने कि गाडीमा सिटको जोहो गर्न छिटोछिटो गाडीमा उक्लिने ! र, यही हतारोले यस किसिमको धोका कतिलाई मिल्दै आएको छ । त्यही धोका तिनै महिलाको भागमा पर्यो ।

ट्राफिक प्रहरी अथवा सरोकारवाला निकायले काठमाडौंका हरेक रुटलाई नम्बरमा बाँडिदिए कम्तीमा सार्वजनिक यातायात (बस वा माइक्रो वा टेम्पो)मा चढ्दा नम्बर हेरेर आफूलाई चाहिएको नम्बरको गाडी नै चढ्न सकिन्थ्यो । र, कुनै शंकाविना गन्तव्यसम्म यात्रा गर्न सकिन्थ्यो । 

बसका सहचालकले ठाउँको नाम फलाक्दा–फलाक्दै पनि यात्रु गलत बसमा उक्लिन्छन् भने त के भन्न सकियो र ! तर, कहिलेकाहीँ सहचालकले यात्रु तान्नैलाई पनि गाडी पुग्दै नपुग्ने ठाउँका मान्छे हालेको पाइन्छ । 

एकपटक नयाँ वानेश्वरबाट वीर अस्पतालसम्म पुग्नुपर्ने यात्रुहरू बाटोमा बस कुरिरहेका थिए । बस देखेर तिनले ‘वीर अस्पताल जान्छ’ भनेर सोधे । सहचालकले जान्छ जान्छ भन्दै पाका उमेरका तीनजना यात्रु चढाए । (ती तीनैजना ६५÷७० वर्षका देखिन्थे ।) त्यो बस भने सुन्धारा पुगेर वीर अस्पतालतिर नमोडिएर त्रिपुरेश्वरतिर झर्थ्यो । यस्तोमा ती पाका यात्रुहरूले सहिदगेटदेखि वीर अस्पतालसम्म हिँडेरै पुग्नु पर्थ्यो । यो तथ्यबाट तिनीहरू अनभिज्ञ थिए ! तिनलाई कस्ले भनिदिने यो कुरा । कसैले कुरो उठायो भने त्यसैले सहचालकको खप्की सुन्नुपर्ने हुनसक्थ्यो । 

ती वृद्ध यात्रुहरूलाई सहचालकले नै ‘गाडी वीर अस्पतालसम्म जाँदैन, सहिदगेटसम्म मात्रै पुग्छ । त्यहाँबाट हिँडेर जानुपर्छ है’ भन्ने जानकारी दिएको भए बसमा चढ्ने मन भए चढ्थे, नभए चढ्ने थिएनन् । तर, यहाँ सहचालकले यात्रुलाई धोका दिए । यस्तो धोका धेरै यात्रुले धेरै बसमा धेरैपटक पाएका होलान् ।

यस स्थितिमा पनि रुट नम्बर काम लाग्ने थियो । बसमा रुट नम्बर लेख्ने चलन  भइदिएको भए ती पाका यात्रुहरूले आफूलाई चाहिने नम्बर खोजी गरेर बस चढ्ने थिए र ठाउँमा पुग्ने थिए । बिचरा ती वृद्धहरूलाई घामपानी छिचोल्दै वीर अस्पतालसम्म हिँड्दा कति सकस भयो होला ? अनुमान गरौँ त !

वास्तवमा सार्वजनिक यातायातबाट यात्रा गर्ने अथवा सेवा लिने यात्रुहरूलाई सहज होस् भन्ने कोही कसैले चाहेको देखिँदैन । सहरको यात्रा सहज होस्, नगर बसले तोकिएको ठाउँमा पुर्याइदेओस् र त्यहीँबाट उठाएर फर्किनुपर्ने ठाउँसम्म ल्याइदेओस् भन्ने सर्वसाधारण यात्रुले चाहन्छन् । तिनले चाहेर के हुन्छ ? 

सोच्नु पर्नेले त्यतातिर सोचेको देखिँदैन । यसतर्फ कसैले ध्यानदृष्टि पुग्थ्यो भने राजधानीको सार्वजनिक यातायात ‘यातना केन्द्र’ बन्ने थिएन । बस चढ्न र ओर्लिन खोज्ने वृद्ध यात्रुहरू उक्लिँदा वा ओर्लिँदा बस बिसौनीमा टक्क रोकिन्थ्यो होला र सबै ओर्ली सकेपछिमात्र चल्थ्यो होला बस । अहँ ! त्यस्तो दृश्यको त कल्पना पनि गर्न सकिन्न । 

यतातिर न त ट्राफिक प्रहरीले नै कहिल्यै ध्यान दिएको पाइएको छ न त बस चालक वा सहचालकले नै । ज्येष्ठ नागरिकहरूलाई बस चढ्न र ओर्लिन सधैँ सकस भइरहेको देखिन्छ सार्वजनिक गाडीमा ।

कोटेश्वरको एउटा प्रसँग यहाँ प्रस्तुत गर्नु असान्दर्भिक नहोला । निकै अघिको कुरा हो । कार्यालय समय घर्किसकेको थियो । तथापि जाम उस्तै थियो । कोटेश्वर ट्राफिक जामका लागि प्रसिद्ध छ । केही ज्येष्ठ नागरिकहरू कोटेश्वर चोकमै ओर्लिने तरखर गर्दै थिए । गाडी रोकिएन । 

गाडीबाट ओर्लिनुपर्नेहरू कराउन थाले । तर, ट्राफिक प्रहरीको  आदेशले बस तीनकुनेतिर ओर्लिँदै गयो । र, तीनकुने नपुग्दैको भैरव मन्दिरअगाडि पुगेर रोकियो । अनि मात्रै कोटेश्वरमा उत्रिनुपर्ने यात्रुहरूलाई ओरालियो । जसमा केही ज्येष्ठ नागरिकहरूसमेत थिए ।

कोटेश्वर ओर्लिनेहरू रिसाउँदै थिएँ । सहचालक ट्राफिक प्रहरीलाई दोष दिँदै थिए । आखिर दुःख त यात्रुले पाएकै हुन् । यस्ता दुःखको निवारणका लागि ट्राफिक प्रहरीले केही गर्न सक्दैन ? कि गर्न नचाहेको हो ? 

यस्तै हो भने त सार्वजनिक यातायातबाट सेवा लिने यात्रुहरूले बस चढ्नै छोडिदिए भएन र ! कि त भन्नु पर्यो – ‘बूढाबुढी हो, तिमीहरू घरै बस । बस नचढ् । काठमाडौंमा चल्ने बस तिम्रा लागि होइनन् ।’