बिसौनीमा बस कुर्दै थिएँ । बस त आयो तर मलाई भिड छिचोल्ने आँट आएन । भिडमा उभिनुभन्दा पछि आउने बसलाई कुर्नु निको लाग्यो ।

आश्चर्य ! अर्को बस पनि त्यस्तै । अर्को बसमा भिडभाडसँगै झ्यालहरू बन्द थिए । फेरि पनि आँट गर्न सकिनँ । अनि वैकल्पिक बाटो अपनाएँ । 

तपाईंले अचेल सार्वजनिक यातायात अर्थात् ‘पब्लिक बस’ चढ्नु भएको छ कि छैन ? छैन भने त ठिकै हो । छ भने तपाईंले पनि मैलेजस्तै भोग्नु भएकै होला अनेक अप्ठेराहरू !

बस यात्रा मेरो दैनिकी हो । काममा हिँडेको दिन करिब तीन घन्टाको समय बसमा बित्ने गर्छ । यो दैनिकी अहिलेको मात्रै होइन बितेको करिब चालीस वर्षदेखिको हो । 

विसं २०४० सालतिर गौशालामा लाग्थ्यो मर्सिडिज कम्पनीको मिनिबस । चाबेल, चुच्चेपाटीदेखि गोठाटारसम्मका यात्रु गौशाला झर्थे, बस समाउन । आखिर सहर जो पुग्नु छ ! 

किनमेल गर्ने हुन् वा विद्यार्थी, घुमघाम गर्ने हुन् वा कर्मचारी, पशुपति दर्शनका लागि आउने तीर्थालु हुन् वा आम नागरिक । सबैका लागि सहज थियो, गौशालामा रोकिने बस । 

त्यस्ता बिसौनी अरू ठाउँ पनि थिए । अरू ठाउँमा पनि मानिसको लर्को उस्तै नै थियो ।

गाडीमा भिड त्यो समयमा पनि हुन्थ्यो । अफिस समयमा भिड साझा र ट्रली बसमा मात्र होइन टंगालतिर जाने तीनपाङ्ग्रेमा पनि हुन्थ्यो । कीर्तिपुर जाने बसको भिड लाखौं विद्यार्थीले भोगेकै हुन् ।  

गाडीमा आजको भिड भोगिरहँदा त्यो भिडको सम्झना अनायास आयो ! तर, त्यसबखतको भिडमा आजजस्तो सकसको सम्झना छैन । आज सार्वजनिक यातायातमा चढिरहँदा ती दिनहरू सम्झिन्छु । त्यो बेला सिंगो बस गुम्सिएको मलाई अनुभव छैन ! 

परन्तु आज दिनरात गुम्सिएको गाडीमा यात्रा गर्न बाध्य छन् राजधानीमा बस्दै आएका यात्रु ।

१५/२० दिन अघिको एउटा बिहान । बस चढियो । म बसेको ठाउँबाट माइतीघर पुग्न २५/३० मिनेटभन्दा बढि लाग्दैन तर जडीबुटी, कोटेश्वर, तीनकुने, बानेश्वरको जामले गर्दा माइतीघर पुग्न ४५ मिनेटदेखि सबा घन्टासम्मको समय खाइदिन्छ । कहिलेकाहीँ पौने दुई घन्टा पनि बसमै बितेको नमीठो अनुभूति छ ।

त्यो दिन बिहान साँढे ७ बजेतिरको समय भएको र खासै भिड नहोला भन्ने लागेर झ्यालतिर नबसी छेउकै सिटमा बसेँ । तर, मैले सोचेजस्तो भएन । पेप्सीकोलासम्म पुग्दा बसको सिट भरिएर उभिनेहरू पनि सीटमा भन्दा बढी भए ! 

मलाई प्रख्यात व्यंग्यशिल्पी भैरव अर्यालको ‘सीट बीस भए भिड सौ तकको...’ ! सम्झना भयो । काठमाडौंको बसमा यात्रुले भोग्नुपर्ने समस्या अर्यालको पालोमा पनि उस्तै रहेछ ! त्यसमा कुनै कमी आएकोजस्तो लाग्दैन ।

त्यो दिन बिहानको समय भए पनि, बाहिर चिसोचिसो भए पनि, बस भने नराम्ररी गुम्सिएको थियो । छेउमा बस्नेलाई बिहानबिहानै ‘झ्याल खोल्नुस् न’ पनि भन्न सकिएन । छेउतिर बस्नेले त्यो गुम्सिएको ठाउँमा विवेक प्रयोग गरी थोरैथोरै हावा आउनेगरी झ्याल खोलेको भए पनि त हुन्थ्यो ! त्यो उनीबाट भएन । बरू उनले आफूले उनेको मास्कमाथि अर्को मास्क डब्लिए । 

म डबल मास्कमै थिएँ । कोरोना कहर पछिको समयमा जहिले गाडी चढ्नु परे पनि डबल मास्क लगाउने बानीजस्तै भएको छ, मेरो । तर झ्याल नखुल्दा डबल मास्कमा झन् सकस भयो । 

तर, के भन्ने ! कसरी बोल्ने ! बोल्न सकिनँ ।

झ्यालतिर बसेका ती मानिस तीनकुनेमा झरे । त्यसपछि देब्रे सर्दै मैले झ्याल ह्वाङ्ग पारेँ । बडो आराम मिल्यो । कसैलाई जाडो भए होेस् ! गाडी ३० सिटको भए पनि झ्याल र ढोका दुवै बन्द भएकाले सकसपूर्ण गुम्स्याहट स्वाभाविक थियो । 

ठूलो बसमा त यात्रुहरूले यस किसिमको सकस भोग्नुपर्छ भने माइक्रोबस र ग्यासबाट गुड्ने नीलो माइक्रोमा यात्रा गर्ने यात्रुको अवस्था यत्तिकै अनुमान गर्न सकिन्छ । यात्रुको के हाल हुँदो हो त्यो जीरे गाडीमा ?

त्यता कसले विचार पुर्याउने हो ? आम नागरिकको स्वास्थ्यमा त्यस किसिमको यात्राले असर पार्छ कि पार्दैन ? त्यतातिर कसैले केही बोलेको पनि थाहा छैन । कुनै बहस र छलफल भएको पनि थाहा छैन !

कोरोना महामारी निमिट्यान्न नभएकाले विश्व स्वास्थ्य संगठनको स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्डका कुरा बारम्बार गरिन्छ । यस्ता कुरा भाषणका बेला खुबै हुँदै आएको देखिन्छ । यति हुँदा पनि सार्वजनिक यातायातको उकुसमुकुस भिडभाड देख्दा लाग्छ ‘स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्ड’ गएको छ कतै घाँस चर्न !

बसमा भिडभाड नहुने हो भने यो समस्या रहन्न होला । चालीस सिटको बसमा चालीस जनानै बसे झ्याल बन्दनै भए पनि खासै सकस नहोला । तर, ४० सिटमा ८० मानिस कोचेर झ्याल ढोका सबै थुने, त्यो ग्यास च्याम्बरभन्दा कमको होला र !

चार पाँच दिन अघिको कुरो हो । साँझपख कोठा तिर फर्किँदा बसमा यात्रु थपिँदै गए । बस बेलुन त थिएन, हावा भर्दै जाँदा तन्किने । मान्छे मान्छेको चाङ इँटाझै लाग्दै गयो बसमा ।

बसका सबै झ्याल बन्द थियो । केही खुलेका थिए, सिरसिर हावामात्र छिर्ने गरी । बढ्दो भिडका बीचमा त्यो सिरसिरे हावा कता हरायो हरायो ! बस गृुम्सिएर झ्यालका सिसामा बाफ जमिसकेको थियो । 

साँझ ७ बजे । बाहिर अँध्यारो बाक्लिँदो थियो । भित्र बाक्लो गुम्स्याइ ! सायद त्यही गुम्स्याइले एकजना यात्रुलाई बमन हुने संकेत देखापर्यो । उनी हतारहतार झ्याल खोल्न थाले । तर, कति दिनदेखि नखुलेको झ्याल एकै हातमा खुलेन । जोड लगाउनु पर्यो । जबै झ्याल खुल्यो ह्वारारारा ताजा हावा छिर्यो बसमा । संंभवतः सबैले सजिलो महसुस गरे ।

र, ती यात्रुले पनि झ्यालबाट टाउको निकालेर ओकले ! अनि केही बेरपछि सन्चो मानेर सिटमा टाउको टेकाए ।

यो यथार्थ हो । बसमा गुम्स्याइलो भिडभाड नभएको भए, झ्यालहरू अलि राम्ररी, दोहोरो हावा चल्नेगरी खुलेको भए, ती बान्ता गर्ने मानिसलाई त्यति गाह्रो हुने थिएन होला । ताजा हावाको ओहोरदोहोरले तिनलाई मात्र हैन सबैलाई सहज हुनेथियो । 

तर हैन, मानिसको असीमित भीड र गुम्सिएको वातावरण नहोस् भन्ने त्यहाँ कसैले चाहँदै चाहेनन् । न त यात्रुले । न त चालक र सहचालकले नै । चालक सहचालकले त  यात्रुको हित किन चाहन्थे र ! तिनले चाहने त आफ्नो हित मात्रै न हो । 
बसमा कोही बोल्दैथिए : ‘हैट ! लोकल बसमा पनि छाद्ने ? कस्तो देहाती मानिस होला ।’ 

मानिस देहातको भए पनि, सहरको भए पनि । राजधानीको भए पनि राजविराजको भए पनि, यात्रा गर्दा तिनले सहज वातावरण खोज्छन् नै । तर काठमाडौंका सार्वजनिक यात्रु बसहरूमा त्यो सहजपन भेटिँदैन । काठमाडौं जति घरैघरले गुम्सिँदै गएको छ, त्योभन्दा बढी यात्रा गर्ने सार्वजनिक यातायातहरू गुम्सिएर मानिसलाई दुःख दिँदै आएको छ ।

काठमाडौंमा पैदल यात्रा सम्भव देखिन्न । ८/१० किलोमिटर टाढा बसोबास र कार्यालय भएकाहरूका लागि बस यात्राको विकल्प देखिन्न । यो पंक्तिकारजस्ता धेरै यात्रु छन्, जो दैनिक ग्यास च्याम्बरझैँ बसमा यात्रा गर्न बाध्य छन् । के, हामीजस्ताले सधैँ यस्तै भोग्ने हो ? कोरोना कहरको यो असहज परिस्थितिमा निस्फिक्री यात्रा गर्ने अवस्था कहिले होला !