काठमाडौं । माग अनुसार उत्पादन बढाउन नसकेपछि पछिल्ला वर्ष ऊर्जामा पनि भारतसँग निर्भरता बढ्दै गएको छ । 

 

कुल व्यापारको झण्डै ६५ प्रतिशत व्यापार भारतसँग भएका बेला बिजुलीमा पनि उसैसँग निर्भर हुनुपरेको छ । विद्युत्भार कटौती (लोडसेडिङ) कम गर्न नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले चालु आर्थिक वर्ष ०७२÷०७३ मा मात्र भारतबाट  मात्र १६ अर्ब रुपैयाँ बराबरको बिजुली आयात गरेको छ । प्राधिकरणले चालु आवमा विभिन्न सीमा नाकाबाट ३१५ मेगावाटसम्म बिजुली आयात गरेको जानकारी दिएको छ । हाल ३ सय मेगावाट हारहारीमा बिजुली आयात भइरहेको छ । भारतबाट बिजुली आयात भएपनि गत हिउँदमा लोडसेडिङ दैनिक १४ घण्टासम्म पुगेको थियो । 

 

गत आवमा प्राधिकरणले ११ अर्ब रुपैयाँ तिरेर १ अर्ब ३६ करोड ९८ लाख ९९ हजार युनिट बिजुली भारतबाट आयात गरेको थियो । यो कुल आपूर्तिको २७.३७ प्रतिशत हो । गत आवमा भारतबाट आयात, निजी ऊर्जा उत्पादनकबाट खरिद र प्राधिकरण आफनो उत्पादन समेत गरि कुल ५ अर्ब ५ लाख ६९ हजार युनिट बिजुली आपूर्ति गरेको थियो ।

 

यस्तै आव ०७०/७१ मा भारतबाट ८ अर्ब २५ करोड रुपैयाँ तिरेर १ अर्ब ३१ करोड ८७ लाख ५० हजार युनिट बिजुली आयात भएको थियो । यस्तै आव  ०६९/७० भन्दा झन्डै साढे ६ अर्ब रुपैयाँ खर्चेर ७० करोड युनिट बिजुली आयात भएको थियो । यो वर्ष प्राधिकरणले भारतको नर्थ बिहार पावर डिस्ट्रिब्युसन कम्पनी लिमिटेड, पावर ट्रेडिङ कर्पोरेसन (पीटीसी) लिमिटेड, उत्तरप्रदेश इलेक्ट्रिसिटी बोर्ड र उत्तराखण्ड इलेक्ट्रिसिटी बोर्डल, एनभीभीएन विद्युत् व्यापार कम्पनीबाट बिजुली खरिद गरेको छ । 

 

लोडसेडिङ कम गर्न बर्सेनि भारतबाट विद्युत् आयात बढ्दै गएको प्राधिकरण वित्त निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक लेखनाथ कोइराला बताउँछन् । चालू वर्ष विद्युत्को माग अझै बढ्ने सम्भावना भएकाले आयात अझै बढ्ने उनको भनाइ छ । महँगोमा खरिद गरेर सस्तोमा बेच्नुपर्दा प्राधिकरणलाई बर्सेनि अर्बौं रुपैयाँ नोक्सान हुने गरेको छ, । भारतबाट बिजुली आयात बढ्काले यसको असर भूत्तानीमा परेको उनको भनाई छ । 

 

४५ मेगावाटको माथिल्लो भोटेकोसी आयोजनाको बाँध बाढीले पुरेपछि आयोजना अझ १ वर्ष नआउने संभावना देखिएकाले थप बिजुली आयात बढ्ने उनको अनुमान छ । प्रवद्र्धक भोटेकोसी पावर कम्पनीले बाढीबाट फेरी क्षति भएको भन्दै कावु बाहिर (फोर्समेजर) अवस्था आएकाले केही समय बिजुली उत्पादन बन्द हुने जानकारी गराएको कोइरालाले बताए । नेपाल–भारत अन्तरदेशिय प्रसारणलाइन अन्र्तगत ढल्केबरमा सवस्टेशन निर्माण भएपछि भारतबाट बिजुली आयात अझ बढ्ने उनले जानकारी दिए । भारतबाट बिजुली किन्दा मात्र मासिक ४० करोड रुपैयाँ नोक्सान हुने गरेको प्राधिकरणले बताएको छ । 

 

विद्युत् प्राधिकरणले आगामी वर्ष लोडसेडिङ आधारभूत रुपमा हटाउन भारतबाट दोब्बर बढी आयात गर्देेछ । आगामी वर्ष ५८० देखि ६ सय मेगावाट बिजुली आयात गरेर लोडसेडिङलाई सुख्खायाममा दैनिक ४ घण्टामा सिमित गर्ने योजना कार्ययोजना तयार गरेको छ । यही महिनामा भारतको दिल्लीमा भएको नेपाल–भारत सचिवस्तरिय संयुक्त प्राविधिक समिति बैठकले नेपाललाई आवश्यकता अनुसार बिजुली दिने र यसका लागि प्रसारणलाइन सुध्रिढीकरण गर्ने विषयमा दुई देशबीच सहमति भइसकेको छ । 

 

विद्युत् प्राधिरकणले पनि आगामी आवमा भारतबाट बिजुली खरिद गर्न २४ अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढी लगानी हुने प्रक्षेपण गरेको कोइरालाले बताए । “आयात बढेपछि स्वभाविक रुपमा भुक्तानी दाइत्व पनि बढ्ने भएकाले आगामी आवमा २४ अर्ब रुपैयाँ नाघने देखिएको छ” उनले भने । 

 

भारतले अल्पकालिन लोडसेडिङ अन्त्य गर्न आवश्यक्ता अनुसार बिजुली दिने भनिसकेको छ । उसले आगामी सन् २०१७ सम्म नेपालको लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने नेपाल सरकारको नीतिलाई सघाउन ९३० मेगावाटसम्म बिजुली दिँदै छ । यसले ऊर्जामा अझ परनिर्भरता बढाउने भएको छ । चालु आवको १० महिनामा भारतबाट मात्र ३ खर्ब ६६ अर्ब १५ करोड रुपैयाँ बराबरको वस्तु तथा सेवा आयात भएको छ । भारतसँगको व्यापारघाटा चुलिदै गएका बेला बिजुलीले बढाउदै लगेको देखिन्छ । लोडसेडिङ बढ्दै गएपछि आगामी २५ वर्षसम्मका लागि प्राधिकरणले पीटीसीबाट डेढ सय मेगावाटसम्म बिजुली व्यापारिक मूल्यमा आयात गर्ने सम्झौता गरिसकेको छ । प्रसारणलाइन निर्माण भइनसकेकाले सो बिजुली आयात भएको छैन ।