यही भदौ २ गते प्रदेश नम्बर दुईको प्रदेश सभाको बैठकलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री केपी ओलीले मधेसी जनता सामु एउटा झूठो र भ्रामक सपना बाँडे । ओलीले मधेसका अन्य तमाम समस्या र कष्ट देखेनन्, उनले मधेसमा फल्ने आँप देखे । अनि आँपको विम्बमा आफ्नो स्वैर कल्पना घोल्दै भने – ‘‘क्यानडामा आँप फल्छ ? अमेरिका र जापानमा आँप फल्छ ? उनीहरूलाई हामीले नै आँप पठाइदिनुपर्छ, अनिमात्र उनीहरुले आँप खान पाउँछन् ।’’

प्रधानमन्त्रीको यस कथनमा रत्तीभर सत्यता छैन । अमेरिका, जापान र क्यानडामा आँपको वैज्ञानिक खेती गरिन्छ । अमेरिकाको क्यालीफोर्नियामा त एउटै बगैँचामा विभिन्न जातका आँप फलाइन्छ । जापानमा सँसारकै महँगो गुणस्तरको आँप फलाइन्छ । मधेसका बहुसंख्यक जनता अशिक्षित, गरीब र उत्पीडित छन् भन्दैमा तिनलाई हेपेर जे पायो त्यही हुँदै नभएको गफ दिन प्रधानमन्त्रीलाई सुहाउने कुरा थिएन । तर, यो पनि ‘रातो भ्रम’कै सिलसिलाको एउटा कडी थियो । नैतिक, राजनीतिक र जनउत्तरदायित्वको कसीमा इमानदार हुन नसक्ने शासकहरूको मुख्य आधार भनेकै भ्रम हो । त्यसमा पनि रातो भ्रम झन् गाढा हुँदोरहेछ । 

जापानका प्रधानमन्त्रीले त्यहाँको संसद् या कुनै सरकारी बैठकमा ‘नेपालमा स्याउ फल्दैन’ भनेको भए काठमाडौंस्थित जापानी दूतावास सामु धर्ना बस्नेको ताँती लागिसक्थ्यो । ती विकसीत देश भएकाले नेपालका प्रधानमन्त्रीको भनाइले त्यहाँ खासै महत्त्व पाएन होला । आफ्नो देशको कृषि प्रणाली र फलफूल खेतीका बारेमा नेपालका प्रधानमन्त्रीले भ्रम फैलाइरहेको सुनेर तत्तत् मुलुकले आपत्ति जनाएको पनि सुनिएन । नेपालका प्रधानमन्त्रीको बोलीलाई उनीहरुले गम्भीरताका साथ नलिएको पनि हुनसक्छ । 

आँप नै मधेसको एक मात्र विम्ब हैन । मधेसका अन्य धेरै ज्वलन्त समस्या छन् । यो उखरमाउलो गर्मीमा मधेसमा निम्न वर्गका किसान र मजदुरका लागि जीवन बिताउनु कम्ती कष्टकर हुँदैन । भैरहवामा बाल्यकाल र स्कुलवय बिताएकाले यो पंक्तिकार गर्मी यामको त्यो प्राकृतिक यातनाको समबोध  गर्नसक्छ । यो भदौमा जब केहीबेर पानी पर्न बन्द हुन्छ तब हावा पटक्कै चल्दैन । गुम्म वातावरणमा जब साँझ पर्छ, तब प्रचण्ड गर्मी, लामखुट्टेको आक्रमण अनि कोबरा र करेतको बिगबिगी । त्यसमाथि बाढी र नदी कटानको पिरलो । मधेसवासीको निद हराम हुन्छ !  

प्रधानमन्त्री ओलीले मधेसका प्राथमिक समस्याबारे कुनै शब्द बोलेनन् । ओली तिनै हुन् जसले संविधान निर्माणको बेला मधेसीलाई ‘युपी विहारतिरबाट आएका’ भनेर हेपेका थिए । संविधान जारी हुनु केही दिनअघि तत्कालीन प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले ‘थप केही दिन कुरौँ र मधेसका एजेन्डालाई समेत सहमतिका आधारमा समेटेर जारी  गरौँ’ भन्ने प्रस्ताव राख्दा यिनै ओली हुन् जो मधेसका मागलाई कुनै हालतमा सम्बोधन गर्न नहुने भन्दै संविधान जारी गर्न हतारिएका थिए । र, मधेसप्रति ओलीको नकारात्मक रुझानलाई मधेसवादी नेताले त्यसबेला ‘खोक्रो पहाडे राष्ट्रवाद’को संज्ञा दिएका थिए । 

खोक्रै रहेछ ‘राष्ट्रवाद’

निकट अतीतका राजनीतिक परिदृश्य हामी सहजै बिर्सन्छौँं । संविधान जारी हुनुअघिको परिदृश्य सम्झने हो भने ओलीले त्यसबेला सिंगो नेपालीलाई भ्रममा राखेको अहिले आएर स्पष्ट भएको छ । त्यसबेला मधेसी नेता राजेन्द्र महतो आफ्ना हरेक अन्तर्वार्तामा ओलीको उछित्तो काढेर बोल्थे । मधेसको एकमात्र शत्रुकै रूपमा ओलीलाई चित्रित गरिएको थियो । ओली पनि मधेसका माग पटक्कै सुन्न चाहँदैनथे । 

ओलीकै कारण मधेसका मागको सम्बोधन नगरी संविधान जारी भयो । अर्थात्, नेपाली राजनीतिमा एउटा खिचखिच बाँकी नै रह्यो । त्यही निहुँमा मधेसवादी दलहरु आन्दोलनमा उत्रिए । र, सोही निहुँमा भारतले अघोषित नाकाबन्दी पनि थोप¥यो । ओलीले मधेसका माग सम्बोधन हुन नदिने, मधेसवादीलाई भड्काउने, भारतले नाकाबन्दी गर्ने, ओलीले त्यसको विरोध गरेर ‘राष्ट्रवाद’को नक्कली अभिनय गर्ने, त्यही नक्कली राष्ट्रवादको आडमा चुनाव जित्ने र ‘राज नेता’को माकफुईँ झार्ने ! 

यो सबै घटनाक्रमको कडी एउटै हो भन्ने कुरा त्यतिखेर स्पष्ट भयो जब धनुषाबाट खडा भएका राजेन्द्र महतोलाई जिताउन र विमलेन्द्र निधिलाई हराउन स्वयं ओलीले भित्रीरूपमा खेले । अचेल हामी देख्छौँ, ओली र मधेसवादी शक्तिहरुबीचको हिमचिम निकै बढेको छ । भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको अभिनन्दनदेखि हालसम्मका गतिविधि हेर्दा चुनावताका दिइएको राष्ट्रवादी नारा एउटा रातो भ्रमबाहेक केही रहेनछ भन्ने स्पष्ट भएको छ । वाम गठबन्धन, स्थिर सरकार, राष्ट्रियता र आर्थिक समृद्धिलगायतका भ्रम फैलाइएको रहेछ भन्ने आज आएर स्पष्ट भइसकेको छ । र, मधेसवादी नेताहरुले भने झैँ ओलीको राष्ट्रवाद पनि ‘खोक्रै’ रहेछ । 

रातो भ्रमको खेती

यो देशमा लाल सरकार छ । केन्द्रदेखि प्रदेशसम्मको शासनमा कमरेडहरूकै रजगज छ । आम नेपाली जनता भने रातो भ्रमको तन्ना ओढेर झुटा आश्वासनको भुसे कनिका चपाउन विवश छन् । विकास र समृद्धि प्रेमी जनताको संवेदनामाथि खेलबाड गर्दै कमरेडहरू भ्रमको बिखालु हावा फैलाइरहेका छन् । र, यसको अग्रपंक्तिमा छन् – वर्तमान प्रधानमन्त्री कमरेड केपी ओली । 

प्रधानमन्त्री ओलीको बोलीमा अचेल पुरानो ओज घट्दै गइरहेको छ । बोली कता कता बरालिएजस्तो ध्वनित हुन्छ । संसदको दुई तिहाइ आवधिक गणितको दम्भमा चुलिएको उनको उत्साह र उत्तेजना कहिलेकाँही त अतिरञ्जनापूर्ण अभिव्यक्तिमा गएर स्खलित हुनेगरेको छ । उच्च सपना देख्ने र देखाउने नाममा ओली स्वैर कल्पनाको उडान गर्न पनि पछि पर्दैनन् । 

भ्रमको खेती अचेल उनको कर्म भएको छ । ओलीले मधेसवासीलाई मात्र भ्रममा राखेका हैनन् । मधेसको भावनामा मात्र खेलेका छैनन् । उनले नाकाबन्दीका बेला हिमाल र पहाडबासीको संवेदनामा पनि खेलबाड गरेकै हुन् । सेतो हिमालमा भ्रमको रातो पोतेकै हुन् । 

नेपालीको रगतमा एकखालको राष्ट्रवादी आवेग छ । यो आवेग राष्ट्रिय अस्मिताको रक्षासँग जोडिएको छ । तर, ओलीजस्ता चतुर नेताहरूले जनताको राष्ट्रवादी आवेगलाई भारतको विरोधमा या भारतसँगको मोलमोलाइका खातिर दुरुपयोग गर्दै आएका छन् । भारतसँग सुरुङ युद्धको नारा दिने पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कालान्तरमा ‘रअ’का प्रतिनिधिसँग हिमचिम बढाएको जगजाहेर भयो । ओलीले पनि राष्ट्रियताको नारालाई सत्ता स्वार्थको गणितसँग जोडेर हेरे । सत्तामा पुग्नुअघि राष्ट्रियताको जन संवेदनालाई भोट तान्न उपयोग गरे, सत्तामा पुगेपछि मोदी सामु लम्पसार पारेर उनले आफ्नो असली स्वरूप देखाए । आज आएर उनको यो भ्रमको पहाडमा पहिरो जान थालेको छ । 

आर्थिक समृद्धि र विकास जनताको अर्को संवेदना हो । युगौंदेखि पछौटेपनमा बाँचेका नेपाली कुनै धूर्त नेताले आएर विकासका तिलस्मी कुरा गरिदियो भने मख्ख परीहाल्छन् । अहो, चीनबाट रेल आउने, भारतबाट तेल आउने, कोसीमा पानी जहाज चल्ने, पानी जहाज चढेरै गँगासम्म पुग्न सकिने । काठमाडौंमा दुई वर्षमै मोनो रेल चल्ने । यस्ता अनेक झुटा सपना बाँडेर नेकपा (नेकपा)ले जनतालाई गुमराहमा राख्यो । हावाबाट बिजुली निकाल्ने, घरघरमा पाइपबाट ग्याँस लगिदिने, नेपालमै तेल उत्पादन गरिदिनेजस्ता हौवा फैलाएर जनताको समृद्धि संवेदनालाई बिथोल्ने काम गरियो । या त्यसमाथि खेलबाड गरियो । 

सबैभन्दा ठूलो भ्रम ‘समाजवाद’को छर्न खोजिँदैछ । नेकपाका नेता घनश्याम भुषाल स्वयं भनिरहेका छन् – अहिलेको नेकपा र अहिलेको नेतृत्वबाट समाजवादतर्फ संक्रमण सम्भव छैन । नैतिक, आर्थिक र राजनीतिक आचरणमा पूर्णरूपमा परिशुद्ध दल र इमानदार नेतृत्व सत्तामा नभएसम्म मुलुकमा सुशासन, भ्रष्टाचार निर्मूलीकरण र विकास असम्भव छ भनेर भुषालले भनेका छन् । 

नेकपाले भन्ने गरेको समाजवाद अहिलेकै अवस्थामा किन पनि सम्भव छैन भने अहिलेको सरकारमा समाजवादी आचरण पटक्कै देखिँदैन । समाजवादतर्फ संक्रमण हुनका लागि पुँजीको विकास भएरमात्र हुँदैन, राज्य लोक कल्याणकारी र सामाजिक न्यायमूलक हुनुपर्छ । शिक्षा, स्वास्थ्यलगायतका क्षेत्रमा राज्यको कल्याणकारी सहभागिता हुनुपर्छ । तर, अहिलेको ओली सरकार यसको ठीकविपरीत दिशामा अग्रसर देखिन्छ । 

शिक्षा र स्वास्थ्य माफियाको चंगुलमा परेको कसैबाट छिपेको छैन । राज्यलाई लोक कल्याणकारी बनाउनकै लागि डा. गोविन्द केसीले अनसन बस्दा सरकार २६ दिनसम्म मौन रहन्छ, कसको स्वार्थमा ? सडक निर्माणका कामहरू द्रूत गतिमा हुन नसक्नुमा शासक र निर्माण व्यवसायीको आपसी गठजोड जिम्मेवार छ भन्ने सहजै बुझ्न सकिन्छ । सत्तारुढ दलका नेता नै सडक निर्माणमा अनियमितता गर्ने ठेकेदारको घरमा डेरा जमाइरहेका छन् भने यो सरकारबाट सुशासनको अपेक्षा कसरी गर्न सकिएला ? घोषणा गरिसकिएको सिन्डिकेट तोड्ने कार्य लागु गर्नसक्ने ल्याकत सरकार देखाइरहेको छैन । 

जनतालाई हरेक क्षेत्रमा सह्लियत दिनुपर्नेमा सरकार राणाकालीन या बाइसे चौबीसे राज्यमा लगाइने खालका कर थोपरेर जनताको ढाड सेकिरहेको छ । एउटा भिखारीले बाँच्नका लागि भिख मागेर खाँदासमेत एक हजार रुपैयाँ जरीवाना लगाउनेजस्तो लज्जाजनक प्रावधानका साथ नयाँ मुलुकी ऐन आएको छ र यसको सर्वत्र विरोध भइरहेको छ । प्रेसविरोधी ऐनकै भएकै कारण रुष्ट पत्रकार महासंघले आन्दोलनमा उत्रने उद्घोष गरिसकेको छ । राज्यको चौथो अंगलाई चिढ्याउने सरकार कसरी लोक कल्याणकारी हुनसक्छ ? राज्य लोक कल्याणकारी हैन, झन् झन् लोकमारा हुँदैछ । यस्तो बेला प्रचण्ड या ओलीले भन्ने गरेको समाजवाद पनि अर्को एउटा रातो भ्रम सिवाय केही हैन । 

‘निषेध’को अस्त्र

जब जब रातो भ्रमको पहाडमा पहिरो जान्छ तब तब जनतामा दुई तिहाइको दम्भको पनि ओज घट्दैछ । सरकार गठन भएको आठ महिना नबित्दै जनतामा आफूले दिएको भोटप्रति बिस्तारै पछुतो लाग्न थालेको छ । आफूहरु भ्रम जालमा परेको बोध उनीहरूलाई हुँदैछ । 

पंक्तिकार सानैदेखि कम्युनिस्ट परिवार र पृष्ठभूमिमा हुर्कियो । लामो समयसम्म यो पंक्तिकार पनि के भ्रममा थियो भने कम्युनिस्ट शासन आएमा सबै समस्या समाधान हुन्छन् । केही भ्रमहरू त्यसबेला तोडिए जब बुझियो कि आजको युगमा ‘हार्डकोर कम्युनिस्ट’को शासन सम्भव छैन । आवधिक निर्वाचन, मौलिक हक, स्वतन्त्र न्यायालय, सम्पत्तिमाथिको अधिकार, प्रेस स्वतन्त्रतामात्र हैन, लोक कल्याणकारी र सामाजिक न्यायमूलक लोकतन्त्र भएमा आजको युगमा कुनै पनि देश र त्यसका नागरिकको उन्नति हुन्छ भन्ने बुझेपछि यो पंक्तिकार अचेल क्रान्तिका उत्तेजक नारा या दक्षिणपन्थी पश्चगामी दिशा दुवैको भ्रममा छैन । 

तर, अस्ती चुनावसम्म पनि धेरै नेपालीलाई रातो भ्रमले गाँजेको रहेछ । र, खुसीको कुरा, पंचायती व्यवस्थाको महेन्द्रपन्थीय भ्रम टुट्न तीस वर्ष लागेको थियो, आजको रातो भ्रम तोडिन सात आठ महिना पनि लागेन । आगामी दिनमा यो भ्रम झन् झन छिटो तोडिँदै जानेछ । भ्रम तोडिएपछि जनतामा भ्रामक शक्तिप्रति वितृष्णा जाग्नेछ ।  वितृष्णाले विस्तारै विरोधको रूप लिनेछ र त्यो विरोधको आवेग बढ्दै जानेछ । 

यो कुरा अहिलेका शासकहरुले नबुझेका हैनन् । अतः कसरी हुन्छ, सम्भावित विरोध या विद्रोहलाई निषेध गर्ने दिशामा उनीहरू अग्रसर देखिन्छन् । माइतीघर मण्डलालाई निषेधित क्षेत्र घोषित गर्नु त्यसकै प्रारम्भिक संकेत हो । राज्यका विविध क्षेत्रलाई अनेक नीति नियम ल्याएर कस्दै जानु अर्को कडी हो । फेसबुकमा सरकारको विरोध गर्नेहरुलाई साइबर क्राइममा थुन्ने धम्की दिनु त्यसकै सिलसिला हो । विदेश जान लागेका संस्कृत विश्वविद्यालयका उपकुलपतिलाई अपहरण शैलीमा समातेर प्रधानमन्त्री कार्यालयका गाडी चालकहरूको प्रतिक्षालयमा थुन्नु धाक, धम्की र निषेधकै ज्वलन्त उदाहरण हो । अपहरणकारीलाई कानुनी उपचारको मौका नै नदिई ‘इन्काउन्टर’का नाममा मार्नु राज्यको क्रूर रवैया हो । 

निषेधको राजनीति र भ्रमको खेतीले संसारका कुनै पनि तानाशाहको शासन त टिकेन, आजको साइबर र उत्तर आधुनिक चेतनाको युगमा जटिल भूराजनीतिले गाँजेको नेपालमा दुई तिहाइको दम्भ कहिलेसम्म टिक्ला ?