भारत भ्रमणबाटै विदेश यात्रा सुरु गरेका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी नेपाल आउन्जेल पर्खेर अनिमात्र चीन भ्रमणमा गएका थिए । आज (आइतबार) प्रधानमन्त्री ओलीको टोली चीनको ६ दिने औपचारिक भ्रमण सकेर स्वदेश फर्केको छ । चीन भ्रमणका अवसरमा ओलीले चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङलगायत उच्च अधिकारीहरूसँग भेट गरेका छन् । भ्रमणका अवसरका केही सम्झौता र केही समझदारीमा हस्ताक्षर गरिएका छन् । चिनियाँ सहयोग र लगानीका सम्झौतासमेत भएकाले प्रधानमन्त्री ओलीको भ्रमणलाई सफल र उपलब्धिमूलक भएको दाबी गरिएको छ । यस्ता सहमतिमा काठमाडौंसम्म केरुङ हुँदै चिनियाँ कार्गो रेल ल्याउने, नेपाल–चीन विद्युत् प्रसारण लाइन निर्माण गर्ने, तिब्बतको सडक प्रयोग गरेर नेपालबाट नेपालकै अर्को नाकासम्म जानेआउने सुविधाजस्ता विषयलाई विशेष महत्त्वपूर्ण उपलब्धि मानिएको छ ।

चीन नेपालको भरपर्दो मित्र हो भन्नेमा कहिल्यै विवाद भएन । यस्तै नेपालबाट चीन भ्रमणमा गएका पाहुनाको खातिरदारीमा पनि चीनले कहिल्यै कन्जुसी गरेन । यसैले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको भ्रमणमा चीनले प्रदर्शन गरेको सद्भाव नयाँ वा अनौठो हैन । राजनीतिक संक्रमण समाप्त भएर नेपालमा निर्वाचित सरकार गठन भएकाले मित्र राष्ट्रहरूले सहयोगका लागि उदारता र तत्परता देखाउनु पनि स्वाभाविकै हो । आश्वासन दिने तर व्यवहारमा धेरै अलमल्याउने मानिएको भारतसमेत सहयोगका लागि अगाडि सरेको बेला चीन किन पछि हट्थ्यो र ? तैपनि, भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको नाटकीय नेपाल भ्रमणले चिनियाँ पक्ष सशंकित भएको भने रहेनछ । प्रधानमन्त्री ओलीलाई दिइएको महत्त्वले चीनको नेपालप्रतिको सद्भावको पुष्टि गरेको छ ।

सफल भ्रमणका लागि प्रधानमन्त्री ओलीलाई बधाई दिन भने कन्जुसी गर्नु पर्दैन । राष्ट्रपति सीको चीनलाई विश्व महाशक्ति बनाउने महत्त्वाकांक्षा पूरा गर्नका लागि पनि दक्षिण एसियाको रणनीतिक महत्त्वको नेपाललाई रिझाउने प्रयत्न हुनु स्वाभाविकै हो । प्रधानमन्त्री ओलीको भ्रमणको सफलतालाई नेपालको भूरणनीतिक महत्त्व, भारतसँगको सम्बन्ध र चीनकै अन्तर्राष्ट्रिय महत्त्वाकांक्षासँगै मिलाएर हेर्नु उचित हुन्छ । तर, भारतले २०७२ सालमा नाकाबन्दी गरेका बेला चीनसँगको सम्बन्ध निकट बनाउन प्रधानमन्त्री ओलीले प्रयास नगरेका भए नेपालमा अहिले अरू चिनियाँ सहयोग र लगानी स्वाभाविकरूपमा भए पनि सायद चिनियाँ रेलको चर्चा हुने थिएन । हुनत, चिनियाँ रेल अभैm पनि परिकल्पनाकै विषय हो । त्यसबाट नेपालको वातावरण र अर्थतन्त्रमा पर्ने प्रभावको पनि अध्ययन भएको छैन । त्यसमाथि चिनियाँ अनुदान कि ऋणबाट बनाइने हो भन्ने पनि निश्चित् भएको छैन । तर, रेल सम्भाव्य भएन भने पनि चिनियाँ सद्भावको प्रतीकका रूपमा रहिरहनेछ ।

चीन भ्रमणका समयमा प्रधानमन्त्री ओलीले त्यहाँको कम्युनिस्ट पार्टीका नेतासँग पनि भेटघाट गरेका छन् । लोकतान्त्रिक विधिबाट निर्वाचित कम्युनिस्ट प्रधानमन्त्रीका रूपमा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले अध्यक्ष ओलीलाई महत्त्व दिनु पनि स्वाभाविकै हो । तर, देशभित्रका केही घटना र चीनको ‘नियन्त्रित‘ समाजप्रति प्रधानमन्त्री ओलीले व्यक्त गरेको मोहले भने देशभित्र तरंग उत्पन्न भएको छ । विगतमा चिनियाँहरू नेपालमा चिनियाँ शैलीको कम्युनिस्ट शासन पद्धति निर्यात गर्ने पक्षमा रहेका थिएनन् । यस्तै, भारतले जस्तो नेपालको आन्तरिक राजनीतिमा पनि चीनले खुला हस्तक्षेप गर्ने गरेको थिएन । राजा र नेपाली कांग्रेसका नेताहरूसँग पनि चीनको सम्बन्ध निकटै थियो । केही समय यता भने चीनको त्यो नीतिमा परिवर्तन भएको भान पार्ने प्रयास नेपालका कम्युनिस्टहरूले गरेका छन् । चिनियाँलाई देखाएर अधिनायकवादी शासन थोपर्ने प्रयत्न भयो भने नेपाली समाज र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा त्यसको निकै गम्भीर असर पर्नेछ । यसैले प्रधानमन्त्री ओलीको भ्रमणको सफलतालाई कम्युनिस्ट पार्टीको उपलब्धिका रूपमा व्याख्या गर्ने मूर्खता नगरियोस् !