नेपालको इतिहासमा पहिलो पटक बनेको (कथित) कम्युनिस्ट बहुले सरकार गलत बाटोतिर हिँड्न खोजेको देखिँदै छ । गलत दुई कारणले छ –  पहिलो कारण, दुईतिहाइ बहुमतको  दम्भ छ र दिग्भ्रमित पनि छ । दोस्रो वैचारिक अन्योलको सहउत्पादनको तानातान व्यावहारिक निर्णयमा पर्न थालेको छ । कारण वा नियत¬ – छोटकरीमा आफूलाई चतुर ठान्ने सरकार, कुहिरामा हराएको काग भएको नागरिकले महसुस गर्न थालेका छन् ।

पाँच महिना बित्न लाग्दैछ तर सरकारले सम्झन लायक नयाँ र स्पष्ट योजनामात्रै पनि देखाउन सकेको छैन । केही थेगोहरूको पुनरुक्तिमा नै दिन बितिगएका छन् । जस्तै समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली, म पनि भ्रष्टाचार गर्दिन, अरूलाई पनि गर्न दिन्न र समाजवादजस्ता थेगा सत्ताधारीलाई भीषण भाषणको खुराक भएका छन् । अमूर्त लफ्फाजी चलेको छ । विनायोजना र कार्यक्रम जतिसुकै सुन्दर होऊन् यस्ता शब्दावली परिणाममा उत्पादनहीन नै हुन्छन् । सरकारको नीति, कार्यक्रम र बजेट योजना क्रियान्वित गर्ने मार्ग निर्देशक हुन् । तर, यसपटकको बजेट प्रधानमन्त्रीलाई आफ्नै दलका सांसदलाई यस विरुद्ध नबोल्नु भन्ने आदेश जारी गर्नमात्र काम आयो, अरू कसैलाई पनि त्यसले उत्साहित गर्न सकेन । यस्तो पृष्ठभूमिमा ती भनाइ कार्यक्रमहीन थेगोमात्र बन्नु स्वाभाविकै भयो ।  

किन यस्तो भयो ? यसलाई वैचारिक अन्योल भन्नोस् कि विचारहीनताकै कारण हो भनी बुझ्न गारो छैन । सधैँ अरूको आलोचना र खोट देखाएर ठालु राजनीति गर्दैआएको नेपालको कम्युनिस्ट प्रवृत्ति व्यावहारिक पनि बन्न सकेन र वैचारिक पनि रहेन । पाए सत्ताको दोहन र नपाए हिंसाको प्रयोगबाट स्रोतको जुगाड गर्ने (कु)संस्कारको मिश्रण नै केपी ओली सरकारको रचना हो । गफ छ, कार्यक्रमको छर्लड्ग दृष्टि छैन । 

गफ पनि नेपालीको अहिलेको खाँचोलाई पूर्ति गर्ने प्रकारको छैन । हाम्रो प्रारम्भिक आवश्यकता चरम गरिबीले एकपेट हातमुख जोर्न नपाएको ख्याउटे मानिस र शिक्षा,स्वास्थ्यलगायत सामान्य मानवीय आवश्यकताका लागि तड्पी रहेको नागरिकलाई यो स्थितिबाट मुक्त गर्ने र समृद्धिको बाटोतर्फ हिँडाउने हो । अहिले नै पानी जहाज र रेलको गफ सुनाएर तिनको पेट भरिन्न,आङ ढाकिन्न, उपहासमात्र हुन्छ । ठीक छ, रेल र पानी जहाजको कुरा । तर, त्यो कहिले, कसरी र किन ? यिनको जबाफ सरकारले दिनुपर्छ । कतै, यो कुरालाई प्रारम्भिक काम गर्न नसक्ने सरकारले आकाशको फल देखाएर समय गुजार्ने सामल नबनाओस् ।     

तर,  यो सरकार मार्क्सवादका कारणले होइन पशुपति नाथको अनुग्रहले भाग्यमानी भने हो । समृद्धिको नारा छ, आफूले केही नगरे पनि अरूकै कामको उपलब्धिमा समृद्धिको बखान गरे पुग्छ । मेलम्ची होस् कि रसुवागढी मार्ग वा सडक सञ्जालमा जोडिन थालेको हुम्ला, जुम्ला र डोल्पा । निर्माणाधीन पोखरा विमास्थल, गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल वा काठमाडौं निजगढ द्रूत मार्ग र मध्यपहाडी राजमार्ग । तामाकोसी, चिलिमेलगायतका विद्युत् आयोजना । प्रायः काम सम्पन्न हुने क्रममा रहेका यस्ता बीसौँ सानाठूला योजनालाई समयमै पूरा गरेर उद्घाटन भाषणमा ‘‘ल हेर ! समृद्धि’’ मात्रै भनी दिए पनि अबका साढे चार वर्षका लागि यो सरकारलाई पुग्छ ।

संसद्मा प्राप्त संख्यात्मक बल र सहजै आउने उपलब्धिबीच पनि सरकार द्विविधा वा अन्योलग्रस्त छ । ल, गुणस्तरीय उपभोग्य सामग्रीको माग त छोडिदिऊँ, महँगी नियन्त्रण गर्नसमेत सरकार असफल छ । अनियन्त्रित महँगीले निम्न आय भएका नागरिकलाई बोझ थपिदिएको छ । यो सरकारले भनेको समृद्धि कसका लागि हो ? सत्तामा बस्ने र तिनका कार्यकर्ताको समृद्धि हो भने त्यसका लागि ढोका खुलेकै छ । भ्रष्ट्राचारलाई शब्दमा जतिसुकै दुत्कारे पनि व्यवहारमा नियन्त्रणको कुनै संकेत देखिएको छैन । सुन्दा राम्रो लाग्ने वा जनताले सुन्न चाहेजस्तो बोलिदिने तर त्यसका लागि आवश्यक ऐन, नियम र विधिसम्मत दीर्घकालीन उपाय अवलम्बन नगर्ने, बरु हुकुमी शैलीमा आदेश दिनेजस्तो अप्रजातान्त्रिक तरिका अपनाइएको छ । यो राम्रो लक्षण होइन । 

दुई महिना (चैत २३, २०७४) अघि भारत भ्रमण गरेका प्रधानमन्त्री ओली यतिबेला उत्तर छिमेकी चीनको भ्रमणमा छन् । दुवै छिमेकीबीच सम्बन्ध सन्तुलित तुल्याउने मूल मुद्दा बनाएर भएका यी भ्रमण प्रधानमन्त्रीको समृद्धिको आधारभूमि समेत हुन् भन्ने देखिएको छ ।

भ्रमणको उपलब्धि भनी जतिसुकै ठूलो र लामो फेहरिस्त दिइए पनि आफैँले गर्ने भन्दा गरिदेऊ भन्ने अभिव्यक्ति भ्रमणबाट आएका सन्देश हुन् । सामथ्र्यलाई भन्दा बाहिरको सहयोग दानलाई प्रमुखता दिइएको पनि भ्रमणका दृश्य हुन् । जस्तै पानी जहाज र रेल, तर हाम्रो पहिलो आवश्यकता सुदृढ सडक सञ्जाल हो । भारततिर जाँदा बजेट आएको थिएन । चीन जाँदा भने आइसकेको छ । यो बजेट अहिलेको अनिवार्य आवश्यकतालाई पहिचान गर्नसक्ने र आफ्नै सामथ्र्यलाई उद्घाटित गर्ने हुन्थ्यो भने हाम्रो स्थिति र दुवैतिरका छिमेकीको हेराइमा निश्चय नै फरक आउने थियो । बजेटले निजीसमेत आन्तरिक र बाह्य लगानी आकर्षित गर्न सकेको भए समृद्धिको यात्रालाई यतिधेरै भीक्षाटनको विषय बनाउनुपर्ने थिएन । रोजगार बढाउन पनि सबैभन्दा छिटो उपाय यही हुन्थ्यो । यति भन्दाभन्दै पनि लगानीका लागि चाहिने सुरक्षा र प्रतिफलको निश्चिततामा सन्देह भएका कारण वा स्वयं कम्युनिस्ट सरकारको अन्योल पनि लगानीका लागि बाधक भएको सत्य उल्लेख गर्नैपर्छ । दुईतिहाइ बढीको बलियो दम्भको सरकार भलै होस् तर सुरक्षा र प्रतिफल सुनिश्चित हुने सन्देश दिनसकेको छैन । बजेटको मात्रै दोष देखाएर पुग्दैन । 

मनमा निर्वाचित कार्यकारी हुँदै अधिनायकवादको सपना साँचेर संसदीय सत्ता स्वाद लिइरहेको कम्युनिस्ट सरकारले नियतवश नै अन्योल बनाएको हुनसक्छ । संसदीय प्रणालीलाई अन्योलको अन्धकारमा फसाएर अधिनायकी निर्वाचनका लागि जनमत तयार पार्ने रणनीति पनि हुनसक्छ । अहिलेको सरकारको संरचना संसदीय प्रणालीविरुद्ध हिंसाचार गरेको समूह नै हो । यसकारण जानाजान गलत बाटो हिड्न खोजिएको हुनसक्छ । हिटलरको उदय पनि निर्वाचनबाटै भएको हो । लगानीकर्ताले यस्तो बुझेकै कारण लगानी नगर्ने र लगानीलाई नजिक ल्याउन खोज्दा नियन्त्रित अर्थ व्यवस्थाको सपना टाढिने डरले बजेट खुम्चिएको संयोग हो कि, नियत भन्न सजिलो छैन । 

कैयन् यस्ता रहस्यबीच सत्ताधारी र केही विश्लेषक भन्छन् – राजनीतिक संक्रमण सकियो । तर, तथ्य त्यो होइन, संक्रमण थप जटिल र भुसभित्रको आगोजस्तो भएको छ, प्रकार फेरिएको छ । सरकारको स्थिरताका लागि बहुमत नै पर्याप्त थियो । किन चाहियो दुईतिहाइभन्दा बढी ? कसका वा केका विरुद्ध चाहियो त्यो ? संविधान संशोधनबाट तराईलगायत अन्य समुदायको माग सम्बोधन गर्नमात्र यस्तो मतको जोहो हो कि संसदीय व्यवस्थाको विरुद्धमा पनि हो ? संसदीय पद्धतिमा प्रतिबद्ध पनि हुन नसक्ने, त्यसको सुविधा भोगमा पनि लिप्त रहने, मनमा अधिनायकवादी सपना पनि देख्न नछोड्ने अहिलेको सत्ता मानसिकता स्वयं संक्रमणको संत्रास हो ।  सबैले हेर्नु र भोग्नु त छँदैछ । संशोधनबाट जायज माग सम्बोधन गर्न सरकारमा दुईतिहाइ चाहिन्छ नै भन्ने होइन । प्रतिपक्षीलगायत सबै दलले उचित कुरामा सहयोग गर्नुपर्ने नै थियो र तयार पनि भएकै हो । यो प्रक्रिया धेरै राजनीतिक हुन्थ्यो ।

यतिबेलाका केही यस्ता रहस्य र अन्योल बचाएर राखियो भने मुलुकले भयानक व्दन्व्द र परिणाम बेहोर्नुपर्ने दिन नजिकिने छन् । कठिन संक्रमणको अर्को सिलसिला जारी हुनेछ । दम्भ, षड्यन्त्र वा रहस्यजन्य अन्योलग्रस्त शक्तिले गलत बाटो रोज्छ । त्यसले अत्यन्त क्षति पुर्याएको इतिहास यहाँमात्रै हैन विश्वमै पटकपटक दोहोरिएको छ ।