नेपाल सरकारले पुस २७ लाई राष्ट्रिय एकता दिवसका रूपमा मनाउने निर्णय गरेको छ । नेपालमा कुनै पर्व, उत्सव वा शोकै पनि मनाउन पर्नेबित्तिकै सार्वजनिक बिदा दिने चलन छ । यसैले पुस २७ गते पनि सार्वजनिक बिदा दिइएको हुनुपर्छ । पहिले पुस २७ गते पृथ्वी जयन्ती तथा राष्ट्रिय एकता दिवसका रूपमा मनाउने चलन थियो । नेपाल एकीकरणका नायक भएकाले पृथ्वीनारायण शाहको जन्मदिनलाई राष्ट्रिय एकता दिवसका रूपमा मनाउनु स्वाभाविकै पनि हो । पछिल्लो जनआन्दोलनपछि पुस २७ गते मनाउन पनि छाडिएको थियो । पृथ्वीनारायण शाहका योगदानको अघोषित अवमूल्यन गरिएको थियो र उनलाई राष्ट्र एकीकरणकर्ता भन्दा महत्त्वाकांक्षी सामन्ती शासकका रूपमा चित्रण गर्न थालिएको थियो । तर, मूल्यांकन जसरी गरे पनि नेपाल राष्ट्रको अस्तित्वसँग सबैभन्दा बढी जोडिएको नाम भने पृथ्वीनारायण शाहकै हो ।

पृथ्वीनारायण शाहलाई राष्ट्रिय एकताको सूत्रधार मान्दा, नमान्दा वा पुनः मान्दा जनस्तरमा छलफल भने कहिल्यै भएन । पञ्चायत कालमा जसरी पृथ्वी जयन्तीलाई राष्ट्रिय एकता दिवसका रूपमा मनाउने घोषणा गरियो ठीक त्यसरी नै गणतान्त्रिक सरकारहरूले पनि पृथ्वी जयन्ती नमनाउने र मनाउने घोषणा गरिदिए । अर्थात्, शासकीय संस्कार अहिले पनि पञ्चायतको भन्दा फरक भएको रहेनछ । जेहोस्, नेपाल एकीकरणमा पृथ्वीनारायण शाहको योगदानको सम्मानस्वरूप पुस २७ लाई राष्ट्रिय एकता दिवस घोषणा गरिएको हो भने त्यसलाई सही निर्णय मान्नुपर्छ । पृथ्वीनारायण शाहका आलोचकहरूले पनि कम्तीमा नेपाल एकीकरणमा उनको नेतृत्व रहेको त स्वीकार गर्नैपर्ने हो । उनले एकीकरण अभियानको नेतृत्व नगरेका भए बाइसीचौबिसी राज्यमा छरिएको नेपाल भारतमा साम्राज्य विस्तार गर्दैआएको बेलायतको हातबाट पक्कै जोगिने थिएन ।

सार्वभौम नेपाल राज्य र नेपाली भएकोमा गर्व गर्नेले पृथ्वीनाराण शाहको नेपाल एकीकरण अभियानलाई दुत्कार्दैन । तर, नेपाली राष्ट्रियताका हकमा भने पञ्चायतकालीन ‘राष्ट्रवाद‘ अब स्वीकार्य हुनसक्ने देखिँदैन । बहुलताको उल्लेख नगरे पनि नेपालको संविधान, २०७२ ले नेपालको धार्मिक, जातीय, भाषिक तथा भौगोलिक विविधतालाई स्वीकार गरेको छ । नेपाली समाजको बहुलवादी चरित्रलाई सबैभन्दा पहिले ठम्याउने र स्वीकार गर्ने भने सायद पृथ्वीनारायण शाह नै हुन् । उनले आजभन्दा करिब अढाइ शताब्दी पहिले नै नेपाललाई ‘चार वर्ण र छत्तीस जातको फूलवारी‘ भनेका थिए । यस कथनको मर्म नेपाल समाजमा विविधता छ तर सबै फूलबारीका फूलहरूजस्तै समान महत्त्वका छन् भन्ने स्वीकार गर्नु नै हो । नेपाली राष्ट्रियतालाई सुदृढ गर्ने हो भने पृथ्वीनारायण शाहका यी भनाइलाई आत्मसात् गरेर टोपीमा राष्ट्रियता देख्ने र पगरी वा गम्छालाई अराष्ट्रिय ठान्ने पञ्चायती मानसिकता त्याग्नु जरुरी छ । बीपी कोइरालाले भनेजस्तै राष्ट्रियता ढ्ंगामाटामा हैन जनतामा हुन्छ ।

नेपाली राष्ट्रियताप्रति सबै नेपालीले गौरव गर्ने वातावरण निर्माण गर्न राष्ट्रिय एकता दिवस सफल होस् !