site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
सम्पादकीय
Nabil BankNabil Bank
Sarbottam CementSarbottam Cement
Prabhu Bank
Agni Group
NIC Asia
Global Ime bank

प्रतिनिधि सभा विघटनविरूद्ध सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासमा चलेको मुद्दामा राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीका तर्फबाट गरिएको जिकिरमा नेपालको संविधानलाई नै चुनौती दिने तर्क गरिएको देखिन्छ । विशेषगरी राष्ट्रपतिको निर्णय न्यायिक परीक्षणको विषय बन्न सक्तैन भन्ने जिकिर नेपालको संविधानको अक्षर र भावनाविपरीत हुन्छ ।
 
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी र प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद ओलीका तर्फबाट दिइएको प्रत्युत्तरमा राष्ट्रपतिले संविधानले तोकेको जिम्मेवारी पूरा गर्दा पदीय हैसियतले गरेका काम कारबाहीमा कुनै अदालतमा मुद्दा नलाग्ने जिकिर गरिएको छ । यसैले रिट खारेज हुनुपर्ने मागदाबी गरिएको छ । 
  
यसैगरी नेपालको संविधानको धारा ७६ का उपधाराहरूअनुसार प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्ने अधिकार राष्ट्रपतिको मात्र भएकाले उपधारा ५ अनुसार प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्ने वा नगर्ने निर्णय पनि राष्ट्रपतिले नै गर्ने हो । राष्ट्रपतिको त्यस्तो निर्णय न्यायिक परीक्षणको विषय बन्न नसक्ने हुनाले सर्वोच्च अदालतले प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्ने विषयमा परमादेश दिन मिल्दैन ।
 
नेपालको संविधानले राष्ट्रपतिलाई आफ्नो तजबिजमा कुनै पनि निर्णय गर्ने ‘कार्यकारी’ अधिकार दिएको छैन । बरू, संविधानको धारा ६६ को उपधारा १ र २ मा स्पष्ट शब्दमा ‘राष्ट्रपतिबाट सम्पादन गरिने अन्य जुनसुकै कार्य मन्त्रिपरिषद्को  सिफारिस र सम्मति’मा गर्नुपर्ने उल्लेख गरिएको छ । 
 
यसले राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री कसैले पनि संविधानअनुसार सम्पादन गर्ने काम निजी तजबिजमा गर्न नपाइने संवैधानिक व्यवस्था स्पष्ट हुन्छ । प्रतिनिधि सभाको विघटन वा धारा ७६ को उपधारा ५ अनुसार ‘कुनै सदस्यले प्रतिनिधि सभामा विश्वासको मत प्राप्त गर्न सक्ने आधार प्रस्तुत गरेमा राष्ट्रपतिले त्यस्तो सदस्यलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्नेछ’ भन्ने प्रावधानको पनि तजबिजी अधिकार दिइएको अर्थ लाग्दैन । 
 
सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासमा यो मुद्दा विचाराधीन छ । प्रतिवादीले दाबी गरेजस्तो न्यायिक परीक्षण नहुने र तजबिजमा निर्णय गर्न सकिने जिकिर संवैधानिक हो होइन भन्ने स्पष्ट व्याख्या पनि छिटै नै हुने नै छ । 
 
राष्ट्रपति भण्डारी र प्रधानमन्त्री ओलीका तर्फबाट दाबी गरिएजस्तो न्यायिक परीक्षण नहुने तजबिजी अधिकार भने नेपालको संविधानले कसैलाई नदिएको स्पष्टै देखिन्छ । भण्डारी वा ओली कसैलाई वा दुवैलाई ‘न्यायिक परीक्षण नहुने तजबिजी अधिकार’ प्रयोग गर्ने रहर लाग्न त सक्छ तर नेपालको संविधानले कसैलाई पनि निरङ्कुश हुने मौका र ठाउँ दिएको छैन । 
 
प्रधानमन्त्री ओलीका तर्फबाट प्रतिनिधि विघटनसम्बन्धी अगिल्लो मुद्दामा पनि यस्तै तजबिजी अधिकारको दाबी उनका कानुन व्यवसायीले गरेका थिए । ओलीका तर्फबाट अदालतमा बहस गर्नेमा अधिकांश राजतन्त्र समर्थक भनेर चिनिने कानुन व्यवसायी थिए । 
 
यसपटक त राष्ट्रपतिसमेतबाट पञ्चायत कालमा राजाहरूले प्रयोग गर्ने ‘संविधानभन्दा माथि’को जस्तै अधिकारको दाबी गरिएको छ । संविधानको भावनामात्र हैन अक्षरको पनि अवज्ञा यो प्रवृत्ति निश्चय पनि गम्भीर आपत्तिको विषय हो । 
 
संविधानको अक्षर र भावनाको अवज्ञा गर्ने पदाधिकारीको राज्यका पदमा रहने नैतिक वैधता समाप्त हुन्छ । व्यक्ति जति उपल्लो पदमा रहेको हुन्छ उसको जिम्मेवारी पनि उत्तिकै बढी हुन्छ । यसैले उनीहरूका तर्फबाट अदालतमा गरिएको जिकिर संविधानको मर्म विपरीत हुनु आपत्तिको विषय हो ।
 
कम्युनिस्ट कार्यकर्ताका रूपमा दीक्षित राष्ट्रपति भण्डारी वा प्रधानमन्त्री ओलीको अवचेतनमा ‘अधिनायकवादी’ सोच जीवित र सक्रिय हुनु अस्वाभाविक पनि नहोला । तर, नेपालको संविधानको सीमा नाघ्ने छुट त उनीहरूले पनि पाउँदैनन् । यही संविधान जीवित रहँदासम्म न्यायिक परीक्षण नहुने अर्थात् निरङ्कुश हुकुमी शासन चलाउने सपना अवचेतनबाट पनि मेट्नु उचित हुनेछ । 
 
 
 
 

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: शनिबार, असार ५, २०७८  १४:०३
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
cg detailcg detail
Kumari BankKumari Bank
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
Maruti cementMaruti cement
सम्पादकीय
कतारका अमिर थानीसँगको अपेक्षा
कतारका अमिर थानीसँगको अपेक्षा
ICACICAC