काठमाडौं । चालु आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासको अपरिस्कृत वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेका अधिकांश लघुवित्तको खुद नाफा उल्लेख्य रुपमा बढेको पाइएको छ । हाल नेप्सेमा ५० वटा लघुवित्त संस्था सूचीकृत छन् । 

जसमध्ये केही लघुवित्तको सेयर मर्जरको कारण रोक्का रहेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकको चैत मसान्तको तथ्याङ्कअनुसार ७४ वटा लघुवित्त संस्था सञ्चालनमा छन् । 

चैतयता समता लघुवित्तले घरेलु लघुवित्तलाई गाभेर एकीकृत कारोबार सुरु गरिसकेको छ । जसअनुसार हाल ७३ वटा लघुवित्त सञ्चालनमा छन् । 

जसमध्ये सर्वसाधारणमा सेयर जारी गरेर नेप्सेमा सूचीकृत लघुवित्त ५१ वटा छन् भनेर बाँकी २२ वटा लघुवित्तले सार्वजनिक निष्कासन गर्न बाँकी छ । 

जसमध्ये ३९ लघुवित्तले चालु आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासको अपरिस्कृत वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेका छन् । 

वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेको अधिकांश लघुवित्तको खुद नाफामा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । 

कम्पनीहरुले प्रकाशित गरेको अपरिस्कृत वित्तीय विवरणअनुसार गत आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा खुद नाफा औसतमा ९७.०२ प्रतिशतले बढेको छ । 

लघुवित्त कम्पनीको मुख्य आम्दानीको स्रोत मानिने खुद ब्याज आम्दानी बढेसँगै नाफा पनि उल्लेख्यरुपमा बढेको छ । 

बैंकहरुको आधार ब्याजदर घटेसँगै लघुवित्त संस्थाले लिने स्रोतको लागि पनि घट्दा लघुवित्त संस्थाहरुको खुद ब्याज आम्दानी उल्लेख्य बढेको छ । 

गत आर्थिक वर्षको यही अवधिमा ९ देखि ११ प्रतिशत रहेको लघुवित्त संस्थाहरुको कोषको लागत अहिले पाँचदेखि सात  प्रतिशतको बीचमा झरेको छ । 

लघुवित्तहरुको कोषको लागत घटे पनि ऋणिसँग लिने कर्जाको ब्याजदर नघटाउँदा खुद ब्याज आम्दानीसँगै खुद मुनाफा पनि बढेको छ । 

यसरी ११ प्रतिशत रहेको कोषको लागत ६/७ प्रतिशतमा झर्दा पनि लघुवित्तले ऋणिबाट लिने कर्जाको ब्याजदर भने राष्ट्र बैंकले तोकेको सिलिङभन्दा तल झरेको देखिँदैन । 

केही लघुवित्तले भने १/२ प्रतिशत ब्याजदर घटाए पनि अधिकांश लघुवित्तको ब्याजदर १५ प्रतिशत नै छ । 

कोभिडको कारण अर्थतन्त्र प्रभावित हुँदा बैंकिङ प्रणालीमा बढेको तरलताको लाभ लघुवित्त कम्पनीलाई भएको हो । 

लघुवित्त कम्पनीले बैंकिङ प्रणालीमा अधिक तरलता हुँदा कतिपय बैंकबाट आधार ब्याजदरभन्दा घटे पनि कर्जा लिएको बैंकहरु नै बताउँछन् । 

जसले गर्दा चालु आर्थिक वर्षको प्रथम त्रैमासमा वाणिज्य बैंकहरुबीच कर्जा खोसाखोसको अस्वस्थ प्रतिष्पर्धा पनि चलेको थियो ।

९/१० प्रतिशतमा लिएको कर्जा तिरेर अर्को बैंकबाट आधार ब्याजदरमा नै कर्जा तान्ने लघुवित्तहरुबीच होडबाजी नै चलेको थियो । 
तेस्रो त्रैमासको अपरिस्कृत वित्तीय विवरणलाई आधार मान्ने हो पनि लघुवित्त संस्थाहरुको प्रतिसेयर आम्दानी औसतमा नै करिब ४४ रुपैयाँ रहेको देखिन्छ ।

नेप्सेमा सूचीकृत भएर वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेको ३९ लघुवित्त संस्थाको चैत मसान्तको कुल चुक्ता पुँजी १६ अर्ब ६३ करोड ३ लाख १० हजार रहेको छ । 

उक्त संस्थाहरुले ९ महिनाको अवधिमा ५ अर्ब ४७ करोड ६४ लाख ८७ हजार खुद मुनाफा आर्जन गरेका छन् ।

लघुवित्त कम्पनीको अपरिस्कृत वित्तीय विवरण हेर्दा घटेको कर्जाको ब्याजदर लघुवित्तका ऋणिले कुनै राहत नपाएको तर सेयरधनी भने मालामाल भएका छन् । 

केही लघुवित्तबाहेक अधिकांश लघुवित्तको खुद नाफा ९० प्रतिशतभन्दा माथिले बढाएका छन् । 

विपन्न वर्ग अर्थात् गरिबलाई सेवा प्रवाह गर्ने लघुवित्त संस्थाको  १०० रुपैयाँ प्रतिकित्ता सेयर रहँदा आम्दानी औसतमा ४४ रुपैयाँ रहेको छ । 

कोभिडको कारण सबै व्यापार व्यवसाय ठप्प भएको र अर्थतन्त्र नै नकारात्मक हुँदा लघुवित्त संस्थाहरुलाई भने कोभिड कमाउने अवसरको रुपमा देखा परेको छ । 

ठूला र उद्योगपतिलाई लगानी गर्ने बैंकहरुको कर्जाको ब्याजदर आधार ब्याजदर घटेसँगै अहिले एकल अंकमा आएको छ । 

तर विपन्न वर्गमा लगानी गर्ने लघुवित्तले भने यो विषम परिस्थितिमा घटेको ब्याजदरको लाभ लिएर नाफा बढाएका छन् । न त विपन्न वर्गको पीडामा मलम लगाउन केही प्रतिशत ब्याजदरमा सहुलियत दिएको देखिन्छ । 

चालु आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासको वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेको नेप्सेमा सूचीकृत ३९ लघुवित्तमध्ये थोक कर्जा प्रवाह गर्ने आरएमडीसी, आरएमडीसी र फस्ट माइक्रो फाइनान्स तथा सामुदायिक लघुवित्त, गणपति माइक्रोफाइनान्स र सिभिल लघुवित्तको मात्रै प्रतिसेयर आम्दानी ३० रुपैयाँभन्दा तल रहेको छ । यता नेशनल माइक्रोफाइनान्सको प्रतिसेयर आम्दानी १०० रुपैयाँ नघटाउँदा हालैमात्र आईपीओ जारी गरेको महिला लघुवित्तका साथै ग्लोबल आइएमई लघुवित्तको ८५ रुपैयाँ र फरवार्ड कम्युनिटी माइक्रो फाइनान्सको ५० रुपैयाँ र अग्रणी लघुवित्त मानिने छिमेक लघुवित्तको पनि करिब ७० रुपैयाँ प्रतिसेयर आम्दानी रहेको छ । 

सञ्चालनमा आएको चारवर्ष मात्रै पुगेको आशा लघुवित्त, स्वाभिमान लघुवित्त, नेपाल एग्रो लघुवित्त तथा इन्फिनिटी लघुवित्तले पनि प्रतिसेयर आम्दानी ५० रुपैयाँ भन्दा बढी रहेको छ । 

यस्तो विषम परिस्थितिमा आफुलाई विपन्न वर्गमा लगानी गर्ने भन्ने संस्थाको यो नाफालाई स्वाभाविक मान्न नसकिने कतिपय लघुवित्तकर्मी र राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरु पनि बताउँछन् ।

“गरिब र विपन्न वर्गमा लगानी गर्ने भन्ने प्रतिसेयर आम्दानी ५०, ६०, ८५, १००  रुपैयाँ देखाउने यस्तो पनि हुन्छ,” राष्ट्र बैंकका एक उच्च अधिकारी भन्छन् । 

लघुवित्त विज्ञ रामचन्द्र जोशी केही मात्रमा प्रोभिजन राइट ब्याक र व्यवसाय विस्तार पनि लघुवित्तको नाफा बढ्न मद्धत गरेको बताउँछन् । 

तर, वाणिज्य बैंकहरुको ब्याजदर घट्दा लघुवित्तको स्रोतको लागत पनि घटेको र जसले गर्दा लघुवित्तको मार्जिन बढेको जोशीको दाबी छ । 

लघुवित्तले प्रकाशित गरेको विवरण अहिलेको विषम परिस्थितिमा सामान्य रुपमा लिन नहुने उनको विश्लेषण छ । 

केही लघुवित्तको विवरण हेर्दा शंका गर्ने ठाउँ रहेको जोशी बताउँछन् । 

अहिले लघुवित्तको नाफा सस्टेनबल नभएको जोशीको दाबी छ । केही लघुवित्तमा यस्तो अवस्थामा पनि व्यवसाय विस्तार उच्च देखिएकोले वास्तविक व्यवसाय नै गरेर नाफा बढेको हो कि हैन भन्नेमा शंका गर्ने ठाउँ रहेको जोशी बताउँछन् । 

यता लघुवित्त बैंकर्स संघका अध्यक्ष बसन्त लम्साल केही समय बैंकहरुको ब्याजदर घट्दा कस्ट कम भएर नाफा बढे पनि यो धेरै समय नरहने बताउँछन् । 

कस्ट अफ फन्ड घटे पनि सोहीअनुसार अहिले कर्जाको ब्याजदर घटाउँदा भोलिको दिनमा लागत बढ्दा लघुवित्तका ऋणलाई किन बयाजदर बढ्यो भनेर बुझाउन समस्या हुने लम्सालको भनाइ छ । 

जसले गर्दा राष्ट्र बैंकले तोकेको १५ प्रतिशतमा नै कर्जा लगानी गरेको उनले दाबी गरे । 

यद्यपी लघुवित्तहरुले राष्ट्र बैंकलाई बेस रेट निकालेर स्प्रेड रेट तोकिदिन आग्रह गरिरहेको उनले बताए । जसले गर्दा कस्ट घट्दा कर्जाको ब्याजदर पनि घट्ने र कस्ट बढ्दा कर्जाको ब्याजर पनि बढ्ने उनको तर्क छ । 

लघुवित्त संस्थाले उठेको ब्याज आम्दानीलाई मात्रै ब्यालेन्स सिटमा देखाउने गर्दछन् । उठेको ब्याज आम्दानीको आधार यति ठूलो मात्रामा नाफा बढेकोले लघुवित्तको कर्जा रिकभरिमा पनि शंका गर्ने अवस्था आएको राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरुको दाबी छ ।

कतै लघुवित्तले ब्याजलाई पुँजीकरण गरेर ऋण उठाएको तथा कर्जा विस्तार गरेको तथ्याङ्क देखाएका छन् कि भन्नेमा आशंका रहेको देखिन्छ । 

लघुवित्त विज्ञ रामचन्द्र जोशी पनि केही लघुवित्तको विरणमा त्यस्तो शंका गर्ने अवस्था रहेको बताउँछन् । 

नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि लघुवित्तको नाफा सामान्य नभएको भन्दै चासो राखेको छ । बुधबार राष्ट्र बैंक नियमन विभागले लघुवित्तका सीईओसँग छलफल गर्दै नाफा बढेको विषयमा चासो राखेको लघुवित्तकर्मीहरु बताउँछन् । 

लघुवित्तको नाफामा भएको वृद्धिको प्रभाव सेयर बजारमा पनि देखिएको छ । गत साता पाँचहजारमा रहेको लघुवित्त उपसूचक एक सातामा नै ५५०० नाघेको छ । जबकि बजार परिसूचक भने यसबीचमा खासै बढेको छैन । 

मर्जरले सेयर कारोबार रोक्का भएकोबाहेक थोक कर्जा प्रवाह गर्नेभन्दा अन्य सबै लघुवित्तको सेयर मूल्य अहिले १० भन्दा माथि ५ हजारसम्म रहेको छ । अधिकांश लघुवित्तको मूल्य आम्दानी अनुपात ५० गुणाको वरिपरि रहेको छ ।