नेपाली क्रान्ति र गणेशमान सिंह
(जीवन यात्रा : हरि गौतम)
नेपाली क्रान्तिका शिखरपुरुष हुन् गणेशमान सिंह । उनको जीवनका अनेकानेक घटना आज पनि धेरैका लागि प्रेरणादायी हुनसक्छ । उनको राजनीतिक लगाव, उनले गरेका कर्म, उनको हिम्मत र संघर्षका गाथा मानिसका लागि जति रोचक र रोमाञ्चित तुल्याउने खालको छ, त्यतिकै उनको त्याग र समर्पणको कथा पनि राजनीतिमा लाग्नेहरूका लागि उत्प्रेरणीय पनि छ । तर आजको स्वार्थी राजनीतिक वृत्तमा गणेशमान सिंहको त्याग र समर्पणलाई कहाँ कसैले स्मरण गर्छन् र !
गणेशमान सिंहलाई सदैव लौहपुरुष भनियो । उनी थिए पनि त्यस्तै, फलामे मन–मुटु भएका । उनै लौहपुरुषको जीवनका इतिवृत्तिलाई लेखक हरि गौतमले ‘नेपाली क्रान्ति र गणेशमान सिंह’ पुस्तकमा समेटेका छन् ।
पुस्तकमा भूमिका लेख्दै डा. गोविन्दराज भट्टराई भन्छन्, ‘अनेक पूर्व–अध्ययन, प्रकाशनको संयोजन र सारले अनि तिनको विश्लेषणको सहयोगले निर्मित प्रस्तुत ग्रन्थका नायक गणेशमान सिंह एक निर्भीक औ दृढ–प्रतिज्ञ महापुरुषलाई नयाँ समयमा अवतरण गराएका छन् । यसरी गणेशमानले गरेको यात्रापथ झलमल्ल देखिने भएको छ ।’
पुस्तकमा २१ वटा अध्यायभित्र ‘क्रान्तिको पृष्ठभूमि र गणेशमान सिंहको वंश’देखि उनीसँग जोडिएका धेरै प्रसंग–सन्दर्भहरू उल्लेख छन् । गणशेमान र गंगालालको सम्बन्ध, नेपाल प्रजापरिषद् र गणेशमान सिंह, भद्रगोलदेखि कलकत्तासम्म, असम्भव भेट (दुई व्यक्तिबीच), त्रिपक्षीय सरकार र गणेशमान सिंह, नेपाली कांग्रेस र गणेशमान सिंह, चक्रव्यूहमा क्रान्ति, क्रान्ति कथालगायत विभिन्न शीर्षकमा गणेशमान सिंहका विविध पाटाहरूलाई केलाउने प्रयास गरिएको छ ।
उसो त गणेशमान सिंहका विषयमा धेरैले धेरै ठाउँमा धेरै कुरा लेखिसकेका छन् । तर पनि यस पुस्तकमा लेखक हरि गौतमले संयोजन गरेरै भए पनि गणेशमान सिंहका बारेमा बुझ्न र जान्न खोज्नेहरूका लागि धेरै सामग्रीलाई एउटै ठाउँमा जुटाइदिएका छन् ।
ओरिएन्टल पब्लिकेसनले प्रकाशनमा ल्याएको ७०० बढी पृष्ठको यस पुस्तकको मूल्य ९७५ रुपैयाँ तोकिएको छ ।
० ० ०
मोडहरूमा म
(आत्मसंस्मरण : भोजराज घिमिरे)
मानिसको जीवनमा कति बेला के हुन्छ, त्यसले कतिबेला कसरी पाइला फेर्छ र जीवनयात्रा कता मोडिन्छ भन्ने बुझ्न गाह्रो छ । सोचिन्छ के र हुन्छ के ! यही दर्शनका साथ मानिसको जीवन सधैँ चलायमान रहन्छ ।
जागिरे पिताजीसँग बाल्यकालमै रामेछापबाट सर्लाही झरेका भोजराज घिमिरे मलंगवा सीमापारिको बजार सोनवर्सामा पढ्दा नै उनी राजनीतिप्रति आकर्षित भए । भारतमा भइरहेको क्रान्तिबाट अभिप्रेरित उनी जब दरभंगामा पढ्न थाले, नेपाली क्रान्तिका नेतृत्वकर्ताहरूको सम्पर्कमा आए । अनि होमिए, २००७ सालको जनक्रान्तिमा ।
यसरी नेपाली कांग्रेससँग आबद्ध उनी जनकपुर क्षेत्रको राजनीतिमा सक्रिय रहे । २०१७ सालमा जेल परेपछि उनको जीवनमा अर्को मोड आयो । त्यस उप्रान्त राष्ट्रिय पञ्चायतको सदस्य हुँदै मन्त्रीसम्मको पदीय जिम्मेवारीमा रहे ।
उनै पुराना गृहमन्त्री भोजराज घिमिरेको जीवनका केही मोडहरूको कथा समेटिएको छ ‘मोडहरूमा म’ मा ।
राजनीतिज्ञ विश्वबन्धु थापा पुस्तकको भूमिकामा लेख्छन्, ‘...दरबारलाई तरबारको धार भन्छन्, तर उहाँलाई कुनै धारले छोएन । राजालाई थाहा थियो भोजराज कांग्रेसी हुन् भनेर, तर पनि भोजराजजीमाथि राजाको विश्वास बढ्दै गयो । राजाले उहाँलाई विश्वास गरे भने प्रधानमन्त्री हुनेले पनि उहाँबाट राम्रै सहयोग पाएका थिए ।’
भुवनप्रसाद ओझा र डा. रामकृष्ण न्यौपानेद्वारा प्रकाशनमा ल्याइएको ११४ पृष्ठको यस पुस्तकको मूल्य २०० रुपैयाँ राखिएको छ ।
० ० ०
हिमाल, शेर्पा र यती
(नियात्रा : भीष्म उप्रेती)
भीष्म उप्रेती जति सुन्दर कविता लेख्छन् त्यति नै सुन्दरताका साथ कलम चलाउँछन् निबन्धमा पनि । कहिलेकाहीँ उनका निबन्धमा कविता पनि पढ्न पाइन्छ । जति सहज रूपमा भीष्मका कवितामा डुबिन्छ त्यतिकै सहज उनका निबन्धहरू विचरण गर्दा अनुभव गर्न सकिन्छ । भीष्म उप्रेती आफ्ना कवितामै त पाठकलाई यात्रा गराउँछन् भने उनको नियात्रामा घुम्न नपाउने कुरै भएन ।
भीष्मको पछिल्लो नियात्रा कृति हो, ‘हिमाल, शेर्पा र यती’ । जसमा भीष्मले गरेको सगरमाथा आधार शिविरको यात्रामा पाठकले नियात्राका हरफहरूसँगै उनलाई पछ्याउन सक्छन् । भीष्मको धेरै अघिदेखिको इच्छा हो सगरमाथा आधार शिविरको यात्रा । र एकपटक यो यात्रा जु¥यो पनि । जसले भीष्मलाई यो पुस्तक लेख्न हुटहुटायो । उनले लेखेकै छन्, ‘...आधारशिविरको यात्रा सम्पन्न गर्ने अवसर नपाएको भए यो पुस्तक लेखिने थिएन ।’
‘उठान’ अनि ‘र अन्त्यमा’कासाथै पहिलो दिनदेखि ११ दिनसम्मको यात्रालाई उनले यस नियात्रा संग्रहमा पस्केका छन् । उनको यस नियात्रामा ठाउँ–ठाउँमा कविता पनि पढ्न पाइन्छ । उनका कवितासँगै यात्रा गर्न पाइन्छ ।
शिखा बुक्सले प्रकाशनमा ल्याएको २४२ पृष्ठको ‘हिमाल, शेर्पा र यती’को मूल्य २७५ रुपैयाँ राखिएको छ ।
० ० ०
सिनेमा मन्थन
(चलचित्र चर्चा : मनोज पण्डित)
मनोज पण्डितले लेखेको ‘सिनेमा मन्थन’ चलचित्रसँग सम्बन्धित पुस्तक हो । १५५ पृष्ठमा समेटिएको यो पुस्तकमा सिनेमाका विभिन्न आयाममा कलम चलाइएको छ ।
३४ उप–शीर्षकमा विभाजन गरिएको पुस्तकले सिनेमाको कथ्य÷कथा, पात्र, चाहना, अवरोध, समस्या, संघर्ष, संरचना, दर्शक, समीक्षा, चरित्र, रोगी सिनेमालगायत विषयमा चिरफार गर्ने प्रयास गरेको छ ।
सिनेमा बनाउने, हेर्ने र समीक्षा लेख्ने तीनै पक्षलाई पुस्तक उपयोगी हुने लेखकको अपेक्षा छ । अरूका लागि भन्दा पनि आफ्नै लागि पुस्तक लेखेको बताउने मनोजले आगामी दिनमा आफूले पुस्तकमा लेखेका कुरालाई आफ्नै चलचित्रमा उतार्ने जमर्को गरेका छन् ।
लहडका भरमा चलचित्र बनाउँदा अपेक्षित चलत्रित्र बन्न नसकिरहेको विद्यमान अवस्थालाई केलाउँदै उनले रोगी सिनेमाले दर्शकको ध्यान खिच्न नसक्ने चर्चा पुस्तकमा गरेका छन् ।
इन्डिगो आईएनकेले प्रकाशनमा ल्याएको चलचित्रसम्बन्धी यस पुस्तकको मूल्य २९९ रुपैयाँ राखिएको छ ।
