स्थानीयतहकादुईचरणकोनिर्वाचनबाटनेपालकाराजनीतिकदलकानेताहरूजनमतकोकदरहैनवास्तासमेतगर्दैनन्भन्नेतथ्यसिद्धभएकोछ।पहिलोचरणमातालमेलकोअर्थनदेखिएपनिदोस्रोचरणमासमेतसिद्धान्तहीनसाँठगाँठगरिरहनुकोतात्पर्य ‘जनताजाऊन्भाँड’माभनेकोनहो।सिद्धान्तछाडेपछिराजनीतिकदलकोऔचित्यमापनिप्रश्नउठ्छ।औचित्यसिद्धगर्ननसकेअस्तित्वनैसंकटमापर्छ।अहिलेनेपालकाप्रमुखराजनीतिकदलकोअस्तित्वसंकटमापरेकोछभन्दाधेरैलाईपत्याउनगाह्रोपर्लातरयथार्थभनेत्यहीहो।दलहरूराजनीतिकअवसानकोसंघारमाछन्।
’पार्टीकोअवसान’ शीर्षकमागतअसार९गतेबाह्रखरीमानिनाख्रुस्चेवाकोलेखप्रकाशितछ।प्रोजेक्टसिन्डिकेटबाटअनुवादगरिएकोत्यसलेखमाउनलेकुनैबेलाका ’महान्गौरवशाली’ राजनीतिकदलहरूकोअवसानकसरीहुँदोरहेछभन्नेकेलाउनेप्रयासगरेकीछन्।रुसीकम्युनिस्टनेतानिकिताख्रुस्चेवकीनातिनीनिनाअमेरिकाबस्नेअन्तर्राष्ट्रियसम्बन्धकीप्राध्यापकहुन्।प्रायःरुसकोराजनीतिकाबारेमालेख्नेनिनालेयसलेखमाभनेबेलायत, फ्रान्स, भारतरदक्षिणअफ्रिकाकापार्टीहरूकोअधोपतनकाबारेमालेखेकीछिन्।बेलायतकोलिबरलपार्टी, फ्रान्सकोसोसलिस्टपार्टीअहिलेओझेलमापरेकाछन्।यस्तैभएकोछरुसकोकम्युनिस्टपार्टीकोअवस्थातझन्दयनीयछ।
इन्डियननेसनलकांग्रेसरदक्षिणअफ्रिकाकोअफ्रिकननेसनलकांग्रेससम्बन्धीविश्लेषणभनेनेपालकासन्दर्भमापनिउदाहरणीयछ।उनलेलेखेकिछिन् — ‘इन्डियननेसनलकांग्रेसकाहकमाअहंकारमूलतःवंशानुगतहो।नेहरुबाटइन्दिरा, राजीवहुँदैपार्टीकोवर्तमानकमजोरनेताराहुलसम्मगान्धीनेहरुपरिवारलेनेतृत्वरकांग्रेसमाथिकोनियन्त्रणलाईव्यक्तिकोसीपरयोग्यताजस्तोभएपनिस्वतःप्राप्तहुनेजन्मसिद्धअधिकारकोरूपमालिएकोदेखिन्छ।
अफ्रिकननेसनलकांग्रेसकाहकमाउसकोअहंकारसोभियतकम्युनिस्टपार्टीकोजस्तोदेखापर्छ- ‘पदमानिर्वाचितभएपछिनिर्बाधभ्रष्टाचारगर्नेअधिकारहुन्छभन्नेमान्दैराज्यको ‘मालिक’ आफैँभएजस्तोठान्नेप्रवृत्ति।यसप्रकारकोअहंकारलेपार्टीलाईयसकावास्तविकसमर्थकबाटटाढाबनाउँछरत्यहीकारणलेमतदातालेसम्भावितविकल्पखोज्नरफेलापार्नसजिलोमहसुसगर्छन्।’
इन्डियनरअफ्रिकननेसनलकांग्रेसकानेतामाविद्यमान‘अहंकाररभ्रष्टाचार’ नेपालकाप्रायःसबैठूलाराजनीतिकदलकानेतामापाइन्छ।मात्राधेरथोरमात्रैहोपार्टीहरूसबैनैकुनैनकुनैकालोधनबाटैसञ्चालितछन्भन्नेअनुमानलगाउनपनिकठिनहुँदैन।अहंकारतनेताहरूकोबोलीमारजीवनशैलीमाभरिएकैछ।सबैभन्दापुरानोरदेशमा४पटकलोकतान्त्रिकआन्दोलनकोनेतृत्वगरेकोनेपालीकांग्रेसकोउदाहरणसान्दर्भिकहोला।आखिरअधोपतनकाअगुवातकांग्रेसकैनेताहुन्।
नेपालीकांग्रेसकानेतामाइन्डियनरअफ्रिकनदुवैकांग्रेसकोदुर्गुणएकत्रितभएजस्तोदेखिएकोछ।यद्यपि, स्थानीयतहकोएउटैनिर्वाचनकाआधारमानेपालीकांग्रेसकोअवसानभयोभनेरठोकुवागर्नुहतारहुनेछ।शेरबहादुरदेउवापार्टीसभापतिभएपछियोपार्टीकोनैतिकधरातलकमजोरहुनथालेकोभनेपक्कैहो।नैतिकधरातलकमजोरभएपछिकार्यकर्ताकोमनोबलपनिखस्कन्छ।मनोबलैकमजोरभएकासिपाहीलेलडाइँजित्दैनन्।कांग्रेसलेमानसिककमजोरीतनेकपा (माओवादीकेन्द्र)कोनेतृत्वस्वीकारगरेरैदेखाइसकेकोथियो।त्यसपछिमाओवादीकेन्द्रसँगचुनावीगठबन्धनगरेरअर्कोकमजोरीदेखायो।कुनैसामाजिकसञ्जालमाकसैको (कांग्रेसकैशुभेच्छुकहुन्कि?) एउटाटिप्पणीपढेकोथिएँ — कांग्रेसलेमाओवादीकेन्द्रकमजोरभएकाठाउँमातालमेलगर्योतरमाओवादीबलियोभएकाठाउँमातालमेलभएन।अर्थात्, प्रधानमन्त्रीपदकालागिपार्टीकोभविष्यलाईदाउमाराख्नेकामभयो।पार्टीलाईवैयक्तिकस्वार्थपूर्तिगर्नेसंयन्त्रकारूपमाप्रयोगगरियो।
नेपालीकांग्रेसमात्रैओरालोलागेकोभनेहैन।खराबहरूमध्येकाकमखराबछानेरजनतालेमतदिएकाहुन्।जितरहारलेसम्बन्धितस्थानीयतहमासमेतखासैफरकनपार्ला।काममापार्टीहैनफरकपरेव्यक्तिकाकारणकेहीअन्तरहुनेछ।नत्र, शासनगर्नेअझैपनिकारिन्दाहरूलेनैहो।जनप्रतिनिधिलेशोभाचाहिँबढाउनेछन्। चुनावीतालमेलकोखासैअर्थनभएकोतपहिलोचरणकोनिर्वाचनमैसिद्धभइसकेकोथियो।काठमाडौंमानेकपा (एमाले)लेराष्ट्रियप्रजातन्त्रपार्टीसँगतालमेलनगरेकोभएसायदउपप्रमुखपनिजित्थ्यो।तर, त्यहीगल्तीविराटनगरमादोहोर्यायो।निर्वाचनपरिणामआइसकेकोतछैनतरप्रारम्भिकमतगणनामाएमालेलाईलोकतान्त्रिकफोरमसँगकोतालमेलबाटफाइदापुगेजस्तोतदेखिएन।कांग्रेसलेततालमेलगर्दागर्दैनेत्रविक्रमचन्दकाबागीउमेलवारहरूसँगसमेतसाँठगाँठगर्नभ्यायो।पहिलेकाएमालेनेताउपेन्द्रयादवकोनेतृत्वकोसंघीयसमाजवादीफोरमलेएमालेसँगरपहिलेकाकांग्रेसनेताविजयकुमारगचछदारकोलोकतान्त्रिकफोरमलेकांग्रेससँगतालमेलगरेकाछैनन्क्यारे ! स्थानीयसाँठगाँठभएथाहाभएन।मनोसामाजिककारणहुनसक्छयसको।पुरानोपार्टीसँगमिलियोभनेबिलाइएलाअर्थात्कार्यकर्ताउतैटाँसिएलान्भन्नेडरलेयसोनगरिएकोहुनसक्छ।कारणकुनैपनितालमेलमासैद्धान्तिकमेलदेखिँदैन।तर, सत्तामाहुनेलेविपक्षीसँगराप्रपादेखिमाओवादीकेन्द्रसँगअर्थात्सबैलेसबैसँगचुनावीतालमेलगरेरराजनीतिलाईसिद्धान्तहीनताकोचरमविन्दुमापुर्याएकाछन्।यहीस्तरकोतालमेलसंसारकाअरूदेशमापनिभएकोहुनसक्छतरमैलेचाहिँथाहापाएकोछैन।
सिद्धान्तहीनताकोयसअवस्थालाईयथार्थमाराजनीतिकदलहरूकोअवसानकारूपमालिनसकिन्छ।केहीसमयअर्कोभरपर्दोराजनीतिकशक्तिविकल्पकारूपमानउदायसम्मसत्तायिनीहरूकैवरपरघुमिरहनेनैहो।तर, यस्तासिद्धान्तहीनसमूहहरूलाईपरम्परागतअर्थमाराजनीतिकदलभन्नुभन्दा ’सिन्डिकेट’ वा ’गिरोह’ भन्नुउपयुक्तहोला।साँच्चै, नेपालका ’ठूला’ राजनीतिकदलहरूकोअवसानभएकैहोत?
रअन्त्यमा,
संसारभरकलमतरबारकोसक्कलीशत्रुहुनेगरेकोछ।भियतनामपनिअपवादकिनहुन्थ्योर? सन्१९६०तिरसंसारभरसरकारलाईमननपरेकोविचारलाई ’राष्ट्रविरोधी’ भन्थेरसरकारकोविरोधगर्नेव्यक्तिलाई ‘अराष्ट्रियतत्व’ ।न्युयोर्कटाइम्सकोअनलाइनसंस्करणकाअनुसारभियतनाममाहालैएकजनाब्लगररवातावरणीयअभियन्तालाईसामाजिकसञ्जालमाराष्ट्रविरोधीप्रचारगरेकोआरोपलगाएर१०वर्षकैदसजायदिइएकोछ।मदरमसरुमनामलेअनलाइनमाविख्यातङुयनङकन्हुक्युन्हलाईगतअक्टोबरमापक्राउगरेपछिगोप्यस्थानमाराखिएकोथियो।
अधिनायकवादीकम्युनिस्टशासनभएकोभियतनाममाजनतालाईबताउनुबाहेकन्यायकोसायदअरूबाटाहरूपनिबन्दनैछन्।यसैलेहोलाउनकावकिललेपुनरावेदनकोहैनमुद्दाकाबारेमामदरमसरुमका६१हजारफेसबुकमित्रहरूलाईतत्कालैजानकारीदिए।उनकावकिलकाअनुसारमदरमसरुमलेभनेकीछन् — ‘राष्ट्रकोहितकालागिमनमाडरनलिईकनसबैलेसत्यबोल्नेरसंघर्षगर्नेछन्भन्नेमैलेआशागरेकीछु।’
उनकोखासअपराधचाहिँविषालुफोहोरथुपार्दासमुद्रीकिनारमामाछामरेकोविषयलाईब्लगमार्फत्सार्वजनिकगर्नुरहेछ।
भियतनाममात्यहाँको९करोडजनसंख्यामध्ये४करोड५०लाखफेसबुकप्रयोगकर्ताछन्रे।
केफेसबुकलेभियतनाममापनिक्रान्तिहोलात?