भ्याक्सिन भनेको औषधि होइन । रोग लागेपछि गरिने उपचार पनि होइन । आखिर के हो त भ्याक्सिन ? 

उत्तर : भ्याक्सिन भनेको के हो भन्ने चर्चा गर्नुभन्दा पहिले हाम्रो शरीरमा कोरोनाभाइरसले आक्रमण गरे के हुन्छ भन्ने जानौ । हाम्रो शरीरमा कोरोनाभाइरसले आक्रमण गर्‍यो भने सुरुमा हाम्रो शरीरभित्र भएका सुरक्षा संयन्त्र परिचालित हुन्छन् । हाम्रो शरीरमा बाहिरबाट भाइरस, ब्याक्टेरियालगायत शत्रुह आए भने आक्रमण गर्न सेना, प्रहरी,  सशस्त्र प्रहरी जस्ता ३ तहका सुरक्षाकर्मीको तैनाथी प्रक्रिया सुरु हुन्छ । यो प्रक्रिया करिब ३-४ दिनसम्म लम्मिन सक्छ ।  एक पटकमा लाखौं करोडौं सिपाही तैनाथ हुन्छन् र तिनीहरू लामो समयसम्म शरीरमै बस्छन् । इम्युनिटि पावर भनेको त्यही सुरक्षा हक्ति हो । 

प्रश्न : हाम्रो शरीरमा भाइरसले आक्रमण गरेपछि के हुन्छ ?

उत्तर : शरीरभित्र ३ तहका सुरक्षाकर्मी र भाइरसबीच घमासान युद्ध हुन्छ । यो युद्धका बेला ज्वरो आउन पनि  सक्छ । जुनसुकै संक्रामक रोगमा ज्वरो आउनु भनेको शरीरभित्र रोग विरुद्ध लडाइँ जारी छ भन्ने हो । सुरक्षा शक्ति ( इम्युनिटी पावर ) धेरै भए शरीरले जित्छ, भाइरसले हार्छ । रोग निको हुन्छ । शरीरका सुरक्षाकर्मी (antibody ) कम छन् भने भाइरसले जित्छ शरीरले हार्छ ।  मानिसको मृत्यु पनि हुन सक्छ । 

प्रश्न : अब भ्याक्सिन भनेको के हो त ? 

उत्तर : बाठा वैज्ञानिकहरूले शरीरको सुरक्षा व्यवस्थालाई नै झुक्याउने  गरी बनाएको प्रविधि हो भ्याक्सिन । 

प्रश्न : हाम्रो शरीरलाई भ्याक्सिनले कसरी झुक्याउँछ ? 

उत्तर : कोरोनाको भ्याक्सिन भनेको 'विष निकालेको' कोरोनाभाइरस नै हो । विष निकालेको कोरोनाभाइरस हाम्रो शरीरमा खोपमार्फत हाल्यो भने हाम्रो शरीर 'साँच्चिकै विष भएको' कोरोनाभाइरस आयो कि  भनेर झुक्किन्छ । त्यसपिछ लाखौं करोडौं सुरक्षाकर्मी तैनाथ गरेर भाइरससँग युद्ध गर्न तयार पारेर राख्छ । भविष्यमा सक्कली विष भएको  कोरोनाभाइरसले (अहिले हाम्रो समाजमा वरपर भएको कोरोनाभाइरस जस्तो )  आक्रमण गर्‍यो भने ती पहिला तैनाथ सिपाहीहरूले यी संक्रमण गराउन सक्ने कोरोनाभाइरसलाई समाप्त पार्छन् । त्यसपछि मानिसलाई रोग नै लाग्दैन ।

यही हो खोप लगाउने भनेको । खोप लगाएपछि रोग लाग्दैन  भनेको पनि यही कारणले हो । 
यसै गरी पोलियोको भ्याक्सिन भनेको विष निकालिएको पोलियोभाइरस नै हो । दादुराको भ्याक्सिन पनि त्यही हो । यो भ्याक्सिनको चलन धेरै दशक अगाडिदेखि चलेको हो । 

(हाल कार्यरत : शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्र, भक्तपुर )